Giáo án: Phép phân tích và tổng hợp - Ngữ Văn lớp 9

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu phép lập luận phân tích và tổng hợp:

1. Bài tập

- Học sinh đọc bài tập sách giáo khoa

Hỏi: Thông qua một loạt dẫn chứng ở đoạn mở bài, tác giả đã rút ra nhận xét về vấn đề gì?

I. Tìm hiểu phép lập luận phân tích và tổng hợp

1. Bài tập Trang phục

*) Nhận xét:

- Đoạn đầu tác giả rút ra nhận xét về vấn đề" ăn mặc phải chỉnh tề", cụ thể là sự đồng bộ, hài hòa giữa quần áo, giày, tất trong trang phục của con người.

Hỏi: Tác giả nêu lên mấy luận điểm chính đó là những luận điểm nào?

Hỏi: Hai luận điểm chính trong văn bản là gì

- Hai luận điểm chính:

+ Trang phục phải phù hợp với hoàn cảnh, tức là tuân thủ những quy tắc ngầm mang tính văn hóa xã hội.

+ Trang phục phù hợp với đạo đức là giản dị và hài hòa với môi trường sống xung quanh.

Hỏi: Để xác lập 2 luận điểm trên, tác giả đã sử dụng phép lập luận nào?

⇒ Tác giả sử dụng phép lập luận phân tích cụ thể:

Hỏi: Phép lập luận này đứng ở vị trí nào trong văn bản? (thân bài)

Hỏi: Nêu cách lập luận của tác giả?

- Phân tích hai luận điểm (đưa ra luận điểm rồi đưa ra dẫn chứng và lí lẽ để phân tích)

a. Luận điểm 1: Ăn cho mình, mặc cho người

- Dẫn chứng:

+ Cô gái một mình trong hang sâu…chắc không đỏ chót móng chân, móng tay.

+ Anh thanh niên đi tát nước…chắc không sơ mi phẳng tắp.

+ Đi đám cưới…chân lấm tay bùn.

+ dự đám tang không được ăn mặc áo quần lòe loẹt, nói cười oang oang.

b. Luận điểm 2:

- Y phục xứng kì đức

- Lí lẽ:

+ Dù mặc đẹp đến đâu…làm mình tự xấu đi mà thôi.

+ Xưa nay cái đẹp bao giờ cũng đi với cái giản dị, nhất là phù hợp với môi trường.

⇒ Các phân tích trên làm rõ nhận định của tác giả là: "ăn mặc ra sao cũng phải phù hợp với hoàn cảnh chung nơi công cộng hay toàn xã hội"

Hỏi: Để chốt lại vấn đề tác giả dùng phép lập luận nào? Phép lập luận này đứng ở vị trí nào trong câu?

Hỏi: Nêu vai trò của phép lập luận phân tích tổng hợp?

Hỏi: Phân tích là gì? tổng hợp là gì?

- Học sinh đọc Ghi nhớ sách giáo khoa

* Tác giả sử dụng phép lập luận tổng hợp bằng một kết luận ở cuối văn bản: "Thế mới biết…. là trang phục đẹp"

⇒ Vai trò:

+ Giúp ta hiểu sâu sắc các khía cạnh khác nhau của trang phục đối với từng người từng hoàn cảnh cụ thể.

+ Hiểu ý nghĩa văn hóa và đạo đức của cách ăn mặc, nghĩa là không ăn mặc tùy tiện, cẩu thả như một số người tầm thường tưởng đó là sở thích và quyền "bất khả xâm phạm"

- Sử dụng phép lập luận phân tích và tổng hợp

2. Kết luận:

*Ghi nhớ (Sách giáo khoa / Trang 10)

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh luyện tập:

Hỏi: Theo em để làm rõ về một sự việc hiện tượng nào đó người ta làm như thế nào?

Hỏi: Tác giả phân tích như thế nào để làm sáng tỏ luận điểm "Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhưng đọc sách vẫn là con đường quan trọng của học vấn"?

II. Luyện tập:

1. Bài tập 1

- Phân tích:

+ Học vấn là thành quả tích lũy…đời sau.

+ Bất kì ai muốn phát triển học thuật cũng bắt đầu từ "kho tàng quý báu" được lưu giữ trong sách

+ Đọc sách là hưởng thụ "thành quả về tri thức và kinh nghiệm hàng nghìn năm của nhân loại"

- Hướng dẫn học sinh làm bài tập 2

Hỏi: Tác giả đã phân tích những lí do phải chọn sách để đọc như thế nào?

2. Bài tập 2

+ Sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu dễ sa vào lối" ăn tươi nuốt sống sách, không kịp tiêu hoá, không biết nghiền ngẫm"

+ Sách nhiều khiến người đọc khó chọn lọc, lãng phí tthời gian, sức lực với những cuốn sách không thật sự hữu dụng.