Giáo án: Nghị luận trong văn bản tự sự - Ngữ Văn lớp 9

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự:

- Gọi học sinh đọc bài tập

Hỏi: Nhắc lại khái niệm nghị luận

- Nhắc lại: Nghị luận là nêu dẫn chứng, lí lẽ, dẫn chứng để bảo vệ một quan điểm tư tưởng nào đó.

I. Yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự.

1. Bài tập Tìm yếu tố nghị luận:

a) Đoạn trích (a) là đoạn suy nghĩ nội tâm của nhân vật ông giáo. Ông đối thoại với chính mình rằng: vợ mình không ác -> Đoạn văn có yếu tố nghị luận.

Hỏi: Hãy tìm yếu tố nghị luận có trong hai đoạn trích a và b?

- Đây là những suy nghĩ nội tâm của nhân vật ông giáo, ông đã đối thoại với chính mình để thuyết phục bản thân: vợ mình không ác nên ông chỉ buồn mà không nỡ giận.

Hỏi: Vấn đề ông giáo nêu ra là gì? phát triển vấn đề ra sao? bằng những lí lẽ nào?

Hỏi: Ông giáo đã đưa ra luận điểm và lập luận như thế nào?

Hỏi: Các câu văn trên thuộc kiểu câu gì chỉ ra kiểu câu được sử dụng trong đoạn trích?

Hỏi: Đây có phải là cuộc đối thoại không? Em tưởng tượng cảnh này thường xuất hiện ở đâu?

Ai là quan tòa? Ai là bị cáo?

* Nêu vấn đề: (câu 1) Nếu ta không cố tìm…với họ.

* Phát triển vấn đề: Vợ tôi không phải người ác, nhưng thị khổ quá rồi. (tại sao vậy? )

- Khi người ta đau chân thì chỉ nghĩ đến cái chân đau (quy luật tự nhiên)

- Khi khổ quá thì không nghĩ đến ai được

- Bản chất tốt nhưng bị những buồn đau, lo lắng che lấp mất

* Kết thúc vấn đề: Tôi chỉ buồn chứ không nỡ giận

+ Hình thức: Đoạn văn chứa nhiều câu, từ mang tính chất nghị luận: Nếu…thì, Vì…nên, Khi (A)…thì (B)

- Câu văn: sử dụng câu ghép có 2 vế có cặp từ hô ứng. Các câu khẳng định ngắn gọn, khúc triết như diễn đạt các chân lí.

⇒ Các đặc điểm, nội dung, hình thức, cách lập luận đều rất phù hợp với tính cách nhân vật ông giáo: 1 người có học thức, hiểu biết, giàu lòng thương người luôn nghĩ suy, trăn trở, dằn vặt về cách sống, cách nhìn đời nhìn người

Hỏi: Hoạn Thư đã biện minh cho bản thân bằng những luận điểm nào?

⇒ Với cách lập luận trên Kiều phải công nhận tài của Hoạn Thư là"khôn ngoan đến mực nói năng phải lời"

b) Đoạn trích (b) là 1 phiên toà có bị cáo và người buộc tội diễn ra dưới hình thức nghị luận phù hợp với 1 phiên toà. Mỗi bên đều có lí lẽ và cách lập luận của mình

- Kiều ở 4 câu đầu: sau câu chào mỉa mai là lời đay nghiến "càng cay nghiệt càng chuốc lấy oan trái" (khẳng định: càng…càng)

- Hoạn Thư (lập luận ở 8 câu tiếp) với 4 luận điểm:

+ Tôi là đàn bà ghen tuông là chuyện thường tình

+ Tôi đã đối xử tốt với cô khi ở gác viết kinh -> Cô trốn khỏi nhà tôi cũng chẳng đuổi theo (kể công)