Giáo án: Chuyện người con gái Nam Xương (Trích Truyền kì mạn lục) (Tiết 1) - Ngữ Văn lớp 9

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh đọc và tìm hiểu chú thích:

- Giáo viên hướng dẫn đọc

- Gọi 3 học sinh đọc văn bản, gọi học sinh kể tóm tắt văn bản

- Gọi học sinh nhận xét bạn đọc, giáo viên nhận xét.

Hỏi: Giới thiệu những nét chính về tác giả?

I. Đọc và tìm hiểu chú thích:

1. Đọc, tóm tắt:

2. Chú thích:

1. Tác giả:

- Nguyễn Dữ (?-? )

Quê: ở huyện Trường Tân nay là Thanh Miện - Hải Dương.

- Ông sống vào nửa đầu thế kỷ XVI, là thời điểm nhà Lê bắt đầu khủng hoảng. Ông là học trò của Tuyết Giang Phu Tử Nguyễn Bỉnh Khiêm. Các tập đoàn phong kiến Lê, Trịnh, Mạc giành giật quyền bính gây ra các cuộc nội chiến kéo dài, loạn lạc triền miên, cuộc sống người dân bị ảnh hưởng nặng nề.

Hỏi: Nêu những hiểu biết của em về tác phẩm “truyền kì mạn lục” và Chuyện người con gái Nam Xương?

2. Tác phẩm:

- “Truyền kỳ mạn lục”. Là tác phẩm viết bằng chữ Hán gồm 20 truyện, truyện khai thác những truyện cổ dân gian và các truyền thuyết lịch sử, dã sử Việt Nam. Nhân vật chính thường là những người phụ nữ bất hạnh khao khát cuộc sống bình yên, hạnh phúc nhưng gặp nhiều trái ngang bất hạnh. Và một loại nhân vật khác là những người trí thức có tâm huyết nhưng bất mãn với cuộc đời.

- “Chuyện người con gái Nam Xương” là một trong 20 truyện được trích từ “truyền kỳ mạn lục”.

Hỏi: Em hiểu thế nào là truyền kỳ?

- Truyền kỳ: là một thể loại văn viết bằng chữ Hán có nguồn gốc từ Trung Quốc, thịnh hành từ thời Đường. Các nhà văn nước ta về sau đã tiếp nhận thể loại này để viết những tác phẩm phản ánh cuốc sống và con người của đất nước mình.

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh đọc - hiểu văn bản:

Hỏi: Xác định thể loại?

Hỏi: Nêu nội dung tổng quát của văn bản này?

II. Đọc hiểu văn bản:

1. Thể loại: tự sự (truyện truyền kì)

2. Đại ý:

- Đại ý: Câu chuyện kể về số phận đầy oan nghiệt của một người phụ nữ có sắc đẹp, đức hạnh dưới chế độ phong kiến. Chỉ vì lời nói thơ ngây của trẻ con mà bị nghi ngờ, bị làm nhục, bị đẩy đến bước đường cùng, phải tự kết liễu cuộc đời mình để bộc lộ và làm sáng tỏ tấm lòng trong sạch. Tác phẩm còn thể hiện ước mơ ngàn đời của nhân dân: Người tốt bao giờ cũng được đền trả xứng đáng, chỉ là ở một thế giới huyền bí.

Hỏi: Văn bản này có thể chia làm mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần?

3. Bố cục:

* Truyện gồm 3 phần:

+ Phần 1: Từ đầu → như mẹ đẻ.

- Cuộc hôn nhân giữa Trương Sinh và Vũ Nương, sự xa cách do chiến tranh và phẩm hạnh của nàng trong thời gian xa chồng.

+ Phần 2: Từ qua năm sau → đã qua rồi.

- Nỗi oan khuất và cái chết đầy bi thảm của Vũ Nương.

+ Phần 3: Phần còn lại. Cuộc gặp gỡ giữa Phan Lang và Vũ Nương trong động Linh Phi. Vũ Nương được giả oan.

Hỏi: Nhân vật Vũ Nương được tác giả giới thiệu như thế nào? Em có nhận xét gì về cách giới thiệu của tác giả?

Hỏi: Trước bản tính hay ghen của chồng Vũ Nương đã xử sự như thế nào?

3. Phân tích:

a. Nhân vật Vũ Nương:

- Tính tình: Nết na, thùy mỵ

- Dáng vẻ và nhan sắc: Tốt đẹp ⇒ Một người phụ nữ đẹp người đẹp nết.

- Tác giả giới thiệu bao quát từ vẻ đẹp bên ngoài đến phẩm chất bên trong.

- Khi sống với chồng: nàng gìn giữ khuôn phép, thu xếp gia đình luôn thuận hoà yên ấm (Trương Sinh có tính... đến thất hoà)

Hỏi: Nàng bộc lộ tình cảm như thế nào khi tiễn chồng ra trận?

- Khi tiễn chồng ra trận: nàng bộc lộ tình cảm đằm mặn nồng tha thiết, mong chồng sớm ngày bình an trở về, cảm thông với những gian khó mà chồng sẽ gặp nơi chiến trường “ Chàng đi chuyến này, thiếp chẳng dám... cánh hồng bay bổng”

Hỏi: Tình cảm của nàng đã tác động tới những người xung quanh như thế nào?

→ Tình cảm của nàng khiến mọi người chứng kiến cuộc đưa tiễn phải rơi lệ.

Hỏi: Phẩm chất của nàng được bộc lộ như thế nào khi xa chồng? Tình cảm của nàng với chồng như thế nào?

- Khi xa chồng:

* Đối với chồng:

Nàng là người vợ rất mực chung thuỷ, yêu chồng thiết tha; nỗi buồn nhớ cứ dài theo năm tháng, luôn ngóng trông tin tức của chồng “ khi bướm lượn đầy trời mây che kín núi thì nỗi buồn chân trời góc bể không thể nào ngăn được. ”

Hỏi: Nàng là người con dâu như thế nào? Hãy tìm những chi tiết chứng minh điều đó?

* Đối với mẹ chồng:

- Nàng là con dâu hiền thảo, hết lòng thương yêu săn sóc mẹ chồng khi ốm đau“ nàng hết sức thuốc thang lễ bái thần phật... khuyên lơn”.

- Nàng lo lắng chu toàn khi mẹ chồng mất “nàng hết lời thương xót... như đối với cha mẹ đẻ mình”

Hỏi: Lời chăng chối của mẹ chồng trước khi mất đã chứng minh điều gì về phẩm chất của nàng?

- Lời chăng chối cuối cùng của mẹ chồng thể hiện sự ghi nhận nhân cách và công lao của nàng đối vời gia đình chồng “ Ngắn dài có số... sau này trời xét lòng lành... chẳng phụ mẹ”

Hỏi: Khi bị chồng nghi oan không chung thuỷ Vũ Nương đã phản ứng như thế nào? (Chú ý tới những lời thoại của nàng)

Hỏi: Ở lời thoại 1, nàng đã nói những gì? Nhằm mục đích gì?

* Khi bị chồng nghi oan:

- Nàng đã phân trần với chồng mong chồng hiểu:

+ Lời thoại 1: “Thiếp vốn con kẻ khó… cho thiếp”

⇒ Nàng nói tới thân phận mình, tình nghĩa vợ chồng và khẳng định tấm lòng thuỷ chung, trong sáng cầu xin chồng không nên nghi oan cho mình. Hết lòng tìm cách hàn gắn cái hạnh phúc gia đình đang đứng trước nguy cơ tan vỡ.

Hỏi: ở lời thoại 2, nàng đã phân trần với chồng mình như thế nào? nàng bộc lộ tâm trạng gì?

+ Lời thoại 2: “Thiếp sỡ dĩ … Vọng Phu kia nữa” ⇒ Nỗi dau đớn, thất vọng, tuyệt vọng đành cam chịu số phận, hoàn cảnh (Bị đối sử bất công, gia đình tan nát, …)

Hỏi: Lời thoại 3 của nàng trong hoàn cảnh nào? Có nội dung gì? Em có nghĩ suy gì về lời thoại này?

(So sánh với cổ tích → Đây là hành động bộc phát).

- Lời thoại 3: Lời nói của nàng ở bến Hoàng Giang “Kẻ bạc mệnh … phỉ nhổ”.

⇒ Lời thề ai oán và phẫn uất, quyết lấy cái chết để chứng minh cho nỗi oan khuất và sự trong sạch của mình. Đây cũng là hành động quyết liệt để bảo toàn danh dự, vừa có nỗi tuyệt vọng, vừa có sự chỉ đạo của lý trí.

- Lời đối thoại, tự bạch sắp xếp hợp lý

⇒ Khắc hoạ tâm lý và tính cách nhân vật.

Hỏi: Hành động tìm đến cái chết của nàng có ý nghĩa như thế nào?

Hỏi: Em có nhận xét gì về phẩm chất và số phận của Vũ Nương?

- Tìm đến với cái chết là hành động tuyệt vọng không có lối thoát. Thực chất là nàng đã bị bức tử.

* Vũ Nương: Một người phụ nữ đẹp, nết na, hiền thục, lại đảm đang, tháo vát, thờ kính mẹ chồng, rất mực hiếu thảo, một lòng một dạ thuỷ chung với chồng, hết lòng vun đắp hạnh phúc gia đình, song lại phải chết một cách oan khuất, đớn đau. cuộc đời phải chịu nhiều trái ngang, bất hạnh.