Giáo án: Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo) - Ngữ Văn lớp 9

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu điều kiện sử dụng hàm ý:

- Học sinh đọc và xác định yêu cầu bài tập sách giáo khoa.

Hỏi: Nêu hàm ý của những câu in đậm?

Hỏi: Tại sao chị Dậu không nói thẳng ra với con?

Hỏi: Hàm ý câu nào của chị Dậu rõ hơn?

Hỏi: Chi tiết nào cho thấy cái Tư đã hiểu hàm ý trong câu của mẹ?

Hỏi: Điều kiện để sử dụng hàm ý là gì?

- Người nói, người nghe thuộc đối tượng, tuổi tác như thế nào?

- Hàm ý của câu nói?

- Người nghe có hiểu hàm ý của người nói không?

I. Điều kiện sử dụng hàm ý:

1. Bài tập

- Câu 1: sau bữa ăn này con không không được ở nhà với thầy mẹ và các em nữa. Mẹ đă bán con-> điều đau lòng nên chị Dậu tránh nói thẳng ra.

- Câu 2: Mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị, thôn Đoài.

- Hàm ý của câu 2 rõ hơn vì cái Tý không hiểu hàm ý của câu thứ nhất.

- Sự giãy nảy trong tiếng khóc: U bán con thật đấy ư-> cái Tý hiểu hàm ý.

2. Kết luận: Ghi nhớ sách giáo khoa.

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh luyện tập:

- Học sinh đọc và xác định yêu cầu bài tập.

Hỏi: Hàm ý của những câu in đậm là gì?

Hỏi: Người dùng hàm ý trên có có thành công không?

II. Luyện tập:

1. Bài tập 1:

a. Người nói là anh thanh niên, người nghe là ông họa sĩ, cô gái.

- Hàm ý: mời bác và cô vào nhà uống nước.

- Chi tiết: ông liền theo anh thanh niên vào nhà và ngồi xuống ghế -> người nghe hiểu hàm ý.

b. Người nói: anh Tấn- người nghe: thím Hai Dương.

- Hàm ý: chúng tôi không thể cho được.

- Câu nói: Thật là càng giàu…giàu có-> hiểu hàm ý.

c. Người nói: Thúy Kiều- người nghe: Hoạn Thư.

- Hàm ý: câu 1: mát mẻ, chế giễu: quyền quý như tiểu thư cũng phải đến trước “hoa nô” này ư?

- Câu 2: Hãy chuẩn bị nhận lấy sự báo oán thích đáng.

- Câu: Hoạn Thư hồn lạc…kêu ca → đã hiểu hàm ý.

- Học sinh đọc bài tập sách giáo khoa, xác định yêu cầu bài tập.

Hỏi: Xác định hàm ý trong câu nói của bé Thu? Vì sao bé Thu phải dùng hàm ý? Bé dùng hàm ý có thành công không tại sao?

- Đọc và xác định yêu cầu bài tập.

- Chia lớp làm 2 nhóm.

Hỏi: Điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại để có 1 câu có hàm ý từ chối?

Hỏi: Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh “hi vọng” với “con đường”?

- Đọc bài tập

Hỏi: Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại trong bài: Mây và sóng? Viết thêm câu có hàm ý mời mọc rõ hơn?

2. Bài tập 2:

- Hàm ý: chắt giùm nước để cơm khỏi nhão. Em không nói thẳng ra bởi vì trước đó đã nói thẳng rồi mà không có hiệu quả và vì bực mình.

- Anh Sáu vẫn ngồi im → anh Sáu tỏ ra không hợp tác → không thành công.

3. Bài tập 3

B: Mai mẹ mình muốn mình cùng về quê ngoại.

4. Bài tập 4:

- Hàm ý: tuy hi vọng chưa thể nói ra là thực hay hư, nhưng nếu cố gắng thể hiện thì có thể đạt được.

5. Bài tập 5:

- 2 câu mở đầu: bọn tớ chơi.

- Câu có hàm ý chối: mẹ mình đang…, làm sao.

Ví dụ: chơi với bọn tớ thích lắm đấy.