Giáo án: Đối thoại và độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự - Ngữ Văn lớp 9

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự.

1 học sinh đọc bài tập sách giáo khoa

Hỏi: Trong 3 câu đầu đoạn ai nói với ai? Tham gia câu chuyện có mấy người?

Hỏi: Dấu hiệu nào cho biết đó là 1 cuộc trò chuyện trao đổi qua lại?

- Sao bảo làng chợ Dầu…

- Ấy thế mà bây giờ…đấy

I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự.

1. Bài tập

* Nhận xét:

a. Mấy câu mở đầu đoạn trích có ít nhất hai người phụ nữ tản cư đang nói chuyện với nhau.

- Dấu hiệu nhận biết: có 2 lượt lời qua lại, nội dung của mỗi người đều hướng tới người tiếp chuyện

- Hình thức thể hiện trong đoạn văn bởi hai gạch đầu dòng. Đây là những câu đối thoại

Hỏi: Câu “Nắng gớm, về nào …” Ông Hai nói với ai, đây có phải là 1 câu đối thoại hay không? Tại sao?

b. Ông Hai đang nói với chính mình. Đó không phải là cuộc đối thoại vì không có lời đáp cũng chẳng liên quan đến chủ đề mà 2 người phụ nữ đang trao đổi ông lão chỉ nói một câu bâng quơ, đánh trống lảng để tìm cách thoát lui. Đó là một lời độc thoại.

- Câu "chúng bay ăn miếng cơm hay ăn miếng gì…"

Hỏi: Đoạn trích còn có những câu kiểu này không. Ví dụ: “Ông lão …. rít lên”

- Chúng bay … thế này”

Hỏi: Những câu “Chúng nó … Việt gian đấy ư? ” đó là những câu hỏi ai?

c. Ông Hai hỏi chính mình, những câu này không phát ra thành tiếng mà chỉ thầm lặng diễn ra trong suy nghĩ và tình cảm của ông Hai. Chúng thể hiện tâm trạng dằn vặt, đau đớn của ông Hai trong những giây phút khi nghe tin làng mình theo giặc.

- Hình thức: Không có gạch đầu dòng vì những câu nói không thốt ra thành lời mà chỉ nghĩ thầm và chúng là những câu độc thoại nội tâm.

Hỏi: Em có nhận xét gì về hình thức của các câu hỏi này?

Hỏi: Các hình thức diễn đạt trên có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện diễn biến của câu chuyện và thái độ của những người tản cư trong buổi trưa ông Hai gặp họ?

Hỏi: Qua việc phân tích các ngữ liệu trên đây, cho biết để thể hiện tâm trạng nhân vật trong văn bản tự sự ta có những hình thức nào.

d. Các hình thức đối thoại giúp tạo cho câu chuyện có không khí như cuộc sống thật thể hiện thái độ căm giận của người tản cư đối với dân làng chợ Dầu. Góp phần tạo tình huống để đi sâu vào nội tâm nhân vật. Những hình thức độc thoại và độc thoại nội tâm đã giúp nhà văn khắc hoạ sâu sắc tâm trạng dằn vặt, đớn đau hổ thẹn, nhục nhã khi nghe tin làng chợ Dầu theo giặc, nghĩa là làm cho câu chuyện sinh động hơn

Hỏi: Thế nào là đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm?

Hỏi: Dấu hiệu của đối thoại độc thoại và độc thoại nội tâm là gì?

Gọi Học sinh đọc ghi nhớ sách giáo khoa.

2. Kết luận

- Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự

- Đối thoại hình thức đối đáp, trò chuyện giữa 2 hoặc nhiều người. Mỗi lượt lời là 1 lần gạch đầu dòng.

- Độc thoại: Lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với ai đó trong tưởng tượng, nói thành lời thì phía trước có gạch đầu dòng.

- Độc thoại nội tâm: Lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc là nói với một ai đó trong tưởng tượng song không nói ra thành lời, không có gạch đầu dòng.

* Ghi nhớ (Sách giáo khoa - trang 178)

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh luyện tập.

Học sinh đọc bài tập sách giáo khoa

Hỏi: Em hãy phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích sau đây?

Học sinh trao đổi, thảo luận làm bài tập

- Giáo viên nhận xét đánh giá kết luận

II. Luyện tập.

1. Bài tập 1 (Trang 178)

- Cuộc đối thoại không bình thường diễn ra giữa hai vợ chồng ông Hai. Một người thức và 1 người tưởng như đang ngủ có 2 tâm trạng khác nhau

+ Một bên đang dằn vặt trong lòng không ngủ được còn 1 bên vô tư muốn tìm hiểu câu chuyện

+ Cuộc đối thoại Có ba lượt lời trao (của bà Hai) nhưng chỉ có hai lời đáp, lời trao. Lời trao - đáp rất ngắn gọn, 1 bên vì bực bội không muốn nói còn 1 bên thì dè dặt. Mỗi lời hỏi của bà Hai đánh thức ông lão từ chỗ nằm im như rũ ra-> 1 tiếng hỏi gọn lỏn"gì', rồi đến động tác nhúc nhích, sau đó là 1 tiếng gắt, tiếp đó là sự lặng đi của gian nhà

⇒ Có thể nói đoạn đối thoại thể hiện được 2 tính cách, 2 tâm trạng, 1 quan hệ vợ chồng

Đề bài: Viết một đoạn văn kể chuyện theo đề tài tự chọn, trong đó sử dụng cả hình thức đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm.

2. Bài tập 2 (trang 178)

- Học viết đoạn văn theo đề tài tự chọn đạt các yêu cầu sau: Đoạn văn có cả 3 yếu tố vừa học đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm. Có câu văn mở đoạn, phát triển đoạn và kết đoạn. Trình bày mạch lạc lô gích. -Tập trung vào chủ đề mà học sinh lựa chọn. Không sai chính tả. Trình bày sạch, đẹp.