Giáo án: Cố hương (Tiết 2) - Ngữ Văn lớp 9

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh đọc - hiểu văn bản (tiếp):

Theo dõi phần văn bản tiếp theo:

1. Những ngày ở quê, nhân vật "tôi" đă gặp nhiều người quen cũ, trong đó, cuộc gặp với nhân vật nào được kể nhiều nhất?

2. Mối quan hệ của nhân vật tôi với Nhuận Thổ được kể trong những thời điểm nào?

b/ Những ngày "tôi" ở cố hương

- “Tôi” gặp Nhuận Thổ và chị Hai Dương.

- Nhuận Thổ trong quá khứ

- Nhuận Thổ ở hiện tại

3. Trong kí ức của "tôi ":

a/ Hình ảnh Nhuận Thổ trong quá khứ gắn với cảnh tượng nào?

Hỏi: Tại sao nhân vật "tôi " lại gọi đó là một cảnh tượng thần tiên?

- Nhuận Thổ trong quá khứ gắn với hình ảnh:

“Một vầng trăng tròn vàng thắm treo lơ lửng trên nền trời xanh đậm …. chạy mất”.

⇒ Đó là một cảnh tượng sáng sủa, dấu hiệu của cuộc sống thanh bình và hạnh phúc nơi làng quê, giờ chỉ còn lại trong kí ức.

Hỏi: Khi đó hình ảnh Nhuận Thổ như thế nào?

- Nhuận Thổ:

+ Khuôn mặt tròn trĩnh, làn da bánh mật, đầu đội mũ lông chiên bé tí tẹo, cổ đeo vòng bạc sáng loáng.

+ Thấy ai là bẽn lẽn, chỉ không bẽn lẽn với một mình tôi thôi.

+ Bẫy chim sẻ rất tài, biết nhiều chuyện lạ lùng lắm.

Hỏi: Trong tâm trí nhân vật "tôi" người bạn ấy như thế nào?

⇒ Là một chú bé khôi ngô, khỏe mạnh, hồn nhiên, hiểu biết, nhanh nhẹn, gần gũi và giàu tình cảm, có tình bạn thân thiện, bình đẳng.

Hỏi: Trong quan sát của người trở về sau hai mươi năm, hình ảnh Nhuận Thổ hiện tại như thế nào?

- Sau hai mươi năm:

- Người đàn ông:

+ Khuôn mặt vàng sạm, lại có thêm những nếp răn sâu hoắm, mi mắt viền đỏ húp mọng lên, mũ rách tươm, áo bông mỏng dính, người co ro cúm rúm, bàn tay thô kệch nặng nề, nứt nẻ như vỏ cây thông.

+ Chào rất rành mạch "Bẩm ông"

+ Lại xin tất cả các đống tro..

Hỏi: Em có nhận xét gì về nhân vật Nhuận Thổ hiện tại qua các chi tiết trên?

⇒ Nhuận Thổ thay đổi toàn diện theo chiều hướng xấu đi, kì lạ nhất là thay đổi tính nết: trở nên tự ti, tham lam. Nhuận Thổ hiện tại già nua, tiều tụy, hèn kém.

Nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi đó là gì?

- Sự thay đổi có nguyên nhân từ cách sống lạc hậu của người nông dân, từ hiện thực đen tối của xã hội áp bức.

Hỏi: Trong kí ức của nhân vật "tôi ", chị Hai Dương là người như thế nào? cách gọi ngày trước có ý nghĩa gì?

* Nhân vật chị Hai Dương:

- Trước đây gọi là nàng Tây Thi đậu phụ: Cách gọi thể hiện tình cảm thân thiện với người phụ nữ láng giềng từng là một người đẹp người, đẹp nết.

Hỏi: Hai mươi năm sau người phụ nữ ấy xuất hiện trước nhân vật "tôi "với bộ dạng, lời nói, hành động như thế nào?

- Hai mươi năm sau:

+ Một người đàn bà trên dưới năm mươi tuổi, lưỡng quyền nhô ra, đôi môi mỏng dính, hai tay chống nạnh, chân đứng chạng ra giống hệt cái com pa "Ai chà! Anh bây giờ làm quan rồi,.. Hừ! chẳng cái gì giấu được chúng tôi đâu!

+ Miệng lẩm bẩm, tiện tay giật luôn đôi bít tất tay của mẹ tôi giắt vào lưng quần, cút thẳng.

Hỏi: Em có nhận xét gì về sự thay đổi này? Những thay đổi ấy đã tạo ra một con người như thế nào?

⇒ Thay đổi toàn diện cả ngoại hình lẫn tính cách

- Đó là biểu hiện của sự suy thoái của lối sống và đạo đức ở làng quê.

- Những thay đổi ấy đã tạo ra một con người xấu xí tham lam, trơ trẽn đến độ lưu manh, làm mất hết vẻ lương thiện của người nhà quê chân thật, mộc mạc.

Hỏi: Kể về hai con người ở quê, người kể chuyện muốn ta hiểu điều gì về cuộc sống đang diễn ra nơi cố hương của ông? Thái độ của ông đối với cuộc sống ấy như thế nào?

* Kể về hai con người ở quê đã thay đổi hoàn toàn, người kể muốn ta hiểu: Cuộc sống quẩn quanh, bế tắc, nghèo khổ khiến làng quê ngày một trở nên tàn tạ, con người ngày một khổ sở, hèn kém và xuống cấp về đạo đức, bất lương. Từ đó bộc lộ nỗi xót thương, bất lực và căm ghét xã hội lúc bấy giờ.

Hỏi: Em có nhận xét gì về hình ảnh con người nơi cố hương sau 20 tôi trở lại? Hình ảnh xã hội con người Trung Quốc hiện lên như thế nào?

⇒ Hình ảnh của Nhuận Thổ và chị Hai Dương là những minh chứng cụ thể khác nhau về sự sa sút, điêu tàn của ‘‘Cố hương’’ vì nghèo đói, lạc hậu. Là hình ảnh thu nhỏ về nông thôn Trung Quốc đầu thế kỉ XX. Đồng thời phân tích nguyên nhân, lên án thế lực tạo nên thực trạng đen tối.

Hỏi: Vì sao khi rời cố hương, nhân vật tôi lại cảm thấy lòng tôi không một chút lưu luyến và vô cùng ngột ngạt?

Hỏi: Khi rời cố hương, nhân vật tôi mong ước điều gì?

c) Khi rời cố hương:

- Cố hương giờ đây chỉ còn là xơ xác nghèo hèn, xa lạ từ cảnh vật đến con người.

- Mong cho thế hệ con cháu không bao giờ cách bức nhau, không phải chạy vạy như tôi, không phải khốn khổ mà đần độn như Nhuận Thổ, không phải khốn khổ mà tàn nhẫn như người khác. chúng nó cần phải sống một cuộc đời mới. Đó là làng quê tươi đẹp, con người sống tử tế với nhau

Hỏi: Trong niềm hi vọng của nhân vật tôi, xuất hiện một cảnh tượng như thế nào?

- Trong niềm hi vọng của nhân vật tôi, xuất hiện cảnh tượng: Một cánh đồng cát, màu xanh biếc, cạnh bờ biển, trên vòm trời xanh đậm, treo lơ lửng một vừng trăng tròn vàng thắm => Đó là mong ước yên bình ấm no, cho làng quê, mong làng quê sẽ hồi sinh trở lại.

Hỏi: Em hiểu ý nghĩ cuối cùng của nhân vật "Tôi " như thế nào?

* Ý nghĩ cuối cùng của nhân vật "tôi": Trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.

⇒ Là hình ảnh ẩn dụ, cũng giống như những con đường trên mặt đất, mọi thứ trong cuộc sống này không tự có sẵn. Nhưng nếu muốn, bằng sự cố gắng và kiên trì con người sẽ tìm ra con đường - con đường đi mới cho nhân dân dã từ lầm than đói khổ lạc hậu để có tất cả..

- Tác giả muốn thức tỉnh người quê hương mình không cam chịu cuộc sống nghèo hèn, áp bức. Ông tin ở thế hệ con cháu sẽ mở đường đến ấm no hạnh phúc cho quê hương.

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh tổng kết:

Hỏi: Cảm nhận của em về nội dung và nghệ thuật tác phẩm?

- Đọc ghi nhớ sách giáo khoa /219

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật:

- Kết hợp nhuần nhuyễn các phương thức biểu đạt Tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận

- Xây dựng hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng.

- Kết hợp giữa kể với tả, biểu cảm và lập luận làm cho câu chuyện được kể sinh động, giàu cảm xúc và sâu sắc

2. Nội dung:

Cố hương là nhận thức về thực tại và mong ước đầy trách nhiệm của Lỗ Tấn về một đất nước Trung Quốc đẹp đẽ trong tương lai.

* Ghi nhớ: Sách giáo khoa / Trang 219