Giáo án: Chị em Thúy Kiều (trích Truyện Kiều) - Ngữ Văn lớp 9

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh đọc - tìm hiểu chú thích:

- Giáo viên đọc mẫu, nêu yêu cầu đọc: Miêu tả 2 nhân vật bằng thái độ ca ngợi (giọng trân trọng)

- Gọi học sinh đọc

Hỏi: Xác định vị trí đoạn trích?

- Kiểm tra việc tìm hiểu chú thích ở 1 số chú thích: 1,2,5,9,14?

I. Đọc - tìm hiểu chú thích:

1. Đọc.

2. Tìm hiểu chú thích.

- Vị trí đoạn trích: phần đầu tác phẩm (giới thiệu gia cảnh nhà Vương viên ngoại và chân dung hai chị em Thuý Kiều)

- Từ khó: Sách giáo khoa

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh đọc - hiểu văn bản

Hỏi: Xác định phương thức biểu đạt?

Hỏi: Đoạn trích được chia làm mấy phần? Trình tự miêu tả?

II. Đọc- hiểu văn bản

1. Phương thức biểu đạt: tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm.

2. Bố cục:

+ Đoạn 1: (4 câu đầu) → khái quát vẻ đẹp chung của hai chị em Thúy Kiều, Thúy Vân.

+ Đoạn 2: (4 câu tiếp) → vẻ đẹp của Thuý Vân.

+ Đoạn 3: (12 câu tiếp) → vẻ đẹp và tài năng của Thuý Kiều.

+ Đoạn 4: (4 câu cuối) → cuộc sống êm đềm của 2 chị em.

- Đọc đoạn 1

Hỏi: Mở đầu tác giả giới thiệu hai chị em như thế nào?

Hỏi: Em hiểu như thế nào về nội dung câu thơ ấy?

Hỏi: Em hiểu như thế nào về nội dung, nghệ thuật câu thơ: “Mai cốt cách tuyết tinh thần. Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười”? như thế nào?

3. Phân tích:

a. Khái quát vẻ đẹp 2 chị em Thuý Kiều:

“Đầu lòng hai ả tố nga

Thúy Kiều là chị em là Thúy Vân”

- Thúy Kiều - Thúy Vân là con đầu, đều là 2 cô gái rất đẹp ⇒ “ Tố Nga” cô gái đẹp

“Mai cốt cách tuyết tinh thần

Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười”

- Vẻ đẹp của 2 cô gái được miêu tả bằng hình ảnh ẩn dụ vẻ đẹp của tự nhiên (mai - tuyết) → vóc dáng như mai, tinh thần như tuyết.

Hỏi: Tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy?

- Nghệ thuật:

+ So sánh, ẩn dụ tượng trưng ước lệ.

+ Phép đối tạo sự hài hoà trong vẻ đẹp giữa hình thức và phẩm chất của Thúy Kiều-Thúy Vân-> làm nổi bật vẻ đẹp trong sáng, thanh tao của hai chị em.

Hỏi: Nhận xét về cách giới thiệu 2 chị em của tác giả?

Hỏi: Từ đó em nhận xét chung về bức chân dung Thúy Vân - Thúy Kiều hiện lên như thế nào?

Hỏi: Đọc những câu thơ miêu tả vẻ đẹp của Thuý Vân?

+ Cách giới thiệu ngắn gọn nhưng nổi bật đặc điểm của 2 chị em

⇒ Hai cô gái mỗi người có một vẻ đẹp riêng nhưng đều đạt đến độ hoàn mỹ.

Hỏi: Những đường nét nào của Thúy Vân được tác giả nhắc tới?

Hỏi: Những hình ảnh nghệ thuật nào mang tính ước lệ khi gợi tả vẻ đẹp của Thuý Vân?

Hỏi: Từ “trang trọng” gợi vẻ đẹp như thế nào? (đoan trang- sang trọng)

Hỏi: Em có nhận xét gì về những hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho vẻ đẹp của Thúy Vân?

Hỏi: Diễn xuôi ý 2 câu thơ?

Hỏi: Cảm nhận của em về vẻ đẹp của Thúy Vân qua những yếu tố nghệ thuật đó?

Hỏi: Chân dung Thuý Vân gợi số phận như thế nào? -> ( Mây thua, tuyết nhường).

- Một vẻ đẹp khiến tạo hoá phải xin “thua”“nhường”

Hỏi: Đọc những câu thơ miêu tả vẻ đẹp của Thuý Kiều?

b. Vẻ đẹp của Thuý Vân:

“Vân xem….

Khuôn trăng....

Hoa cười....

…….. …………. màu da”

- Vẻ đẹp Thuý Vân được miêu tả từ các đường nét: khuôn mặt, mái tóc, làn da, nụ cười, giọng nói.

- Nghệ thuật: so sánh vẻ đẹp của con người (hình ảnh ẩn dụ) với cái cao đẹp nhất của tự nhiên: Trăng, mây, hoa, tuyết, ngọc -> phép tượng trưng, ước lệ trong văn học cổ -> vẻ đẹp con người hài hoà với tnhiên.

⇒ Hình ảnh Thúy Vân hiện lên với vẻ đẹp hồn nhiên, trong sáng, đoan trang, phúc hậu -> Vẻ đẹp Thúy Vân tạo nên sự hài hoà êm đềm với xung quanh => dự báo cuộc đời bình lặng, suôn sẻ.

Hỏi: Vì sao tác giả lại miêu tả Thuý Vân trước rồi mới đến Thuý Kiều?

Hỏi: Em có nhận xét gì về số câu thơ miêu tả Thuý Vân và số câu thơ miêu tả Thúy Kiều?

Hỏi: Thúy Kiều được kể và tả ở những phương diện nào?

Hỏi: Câu thơ đầu tiên miêu tả khái quát về Thúy Kiều như thế nào?

Hỏi: Tác giả chọn hình ảnh ước lệ nào để miêu tả Thúy Kiều?

Hỏi: Khi gợi tả vẻ đẹp Thúy Kiều tác giả cũng sử dụng những nghệ thuật mang tính ước lệ, có những điểm nào giống và khác khi miêu tả Thúy Vân?

(Vì sao tác giả lại chọn miêu tả đôi Mắt? )

(Mắt → diễn tả phần tinh anh của tâm hồn, trí tuệ)

Hỏi: Hình ảnh ẩn dụ“ làn thu thuỷ” gợi vẻ đẹp như thế nào?

- “ Nét xuân sơn” gợi tả vẻ đẹp như thế nào?

Hỏi: Vẻ đẹp của Thúy Kiều hiện lên như thế nào?

Hỏi: Tác giả tả bao nhiêu câu thơ cho sắc của nàng? Thúy Kiều còn có tố chất như thế nào?

Hỏi: Thúy Kiều tài như thế nào? Những tài năng của Kiều? Mục đích miêu tả tài năng của Thúy Kiều? Tài năng nào được tả sâu, kỹ?

c. Vẻ đẹp Thuý Kiều:

“ Kiều càng ……………..

So bề tài sắc……

Làn thu thuỷ….

Hoa ghen… liễu hờn……….

Một hai………….

Sắc đành…. tài dành hoạ hai”

- Nghệ thuật đòn bẩy: Thuý Vân làm nền để khắc hoạ rõ nét vẻ đẹp của Thuý Kiều.

- Số câu thơ miêt tả Thúy Kiều nhiều hơn câu thơ miêu tả Thúy Vân -> miêu tả Thúy Kiều ở cả sắc đẹp và tài năng

- Khái quát: So với Thúy Vân, Thúy Kiều sắc sảo hơn về sắc đẹp, mặn mà hơn về tâm hồn.

- Hình ảnh ước lệ " Làn thu thuỷ nét xuân sơn”

- Không miêu tả Thúy Kiều tỉ mỉ mà chỉ tập trung vào đôi mắt, nét mày (đầu mày cuối mắt)

- Hình ảnh làn nước mùa thu gợn sóng ⇒ gợi lên vẻ đẹp sống động của đôi mắt sáng trong, long lanh, linh hoạt

- Hình ảnh “nét xuân sơn” (nét núi mùa xuân) gợi đôi lông mày thanh tú trên gương mặt trẻ trung

⇒ Thúy Kiều hiện lên là một trang tuyệt sắc giai nhân, vẻ đẹp độc nhất vô nhị sắc sảo, trẻ trung

“ nghiêng nước nghiêng thành”

- Thúy Kiều còn là cô gái thông minh, tài năng đạt đến mức lí tưởng

+ Tài năng: cầm, kỳ, thi, hoạ đều giỏi

+ Đặc biệt là tài đàn: là sở trường, năng khiếu (Nghề riêng); vượt lên trên mọi người (ăn đứt)

+ Cung “Bạc mệnh” Kiều sáng tác đã ghi lại tiếng lòng một trái tim nhân hậu, đa cảm.

Hỏi: Em có nhận xét gì về vẻ đẹp của Thúy Kiều?

Hỏi: Đọc những câu thơ miêu tả chân dung và tài năng của Thúy Kiều em nhận thấy điều dự cảm gì về số phận của nàng trong lời thơ Nguyễn Du? Dựa vào câu thơ nào? (“ ghen, hờn; Bạc mệnh”)

⇒ Vẻ đẹp của Thúy Kiều là sự kết hợp giữa tài năng, sắc đẹp và tâm hồn nhân hậu.

⇒ Vẻ đẹp và tài năng của Thúy Kiều khiến tạo hoá phải “hờn”, phải “ghen”, phải đố kị như dự báo trước Thúy Kiều sẽ có một cuộc đời không êm đềm, suôn xẻ.

Hỏi: Cuộc sống hiện tại của chị em Thúy Kiều được tác giả nhận xét như thế nào?

d. Cuộc sống của hai chị em:

- Hai chị em Kiều sống trong cảnh phong lưu, quí phái, êm đềm, đoan chính, gia phong.

"Êm đềm... "

Hỏi: Em có nhận xét gì về thái độ tình cảm của nhà thơ khi miêu tả chân dung hai chị em?

e. Cảm hứng nhân đạo của thi sĩ

- Trân trọng, đề cao vẻ đẹp và tài năng của con người.

(Nghệ thuật lí tưởng hóa phù hợp với cảm hứng ngưỡng mộ, ca ngợi con người)

Hoạt động 3. Hướng dẫn học sinh tổng kết:

Hỏi: Nêu cảm nhận của em về nghệ thuật và nội dung đoạn trích?

Hỏi: Cảm hứng nhân đạo trong đoạn trích? (Cảm hứng nhân đạo của tác phẩm Truyện Kiều: đề cao giá trị con người; nhân phẩm, tài năng, khát vọng, ý thức về thân phận cá nhân …

- Đọc ghi nhớ

III. Tổng Kết:

- Nghệ thuật:

+ hình ảnh ẩn dụ tượng trung ước lệ

→ lấy vẻ đẹp thiên nhiên gợi tả vẻ đẹp con người.

+) Nguyễn Du trân trọng ca ngợi vẻ đẹp con người; gửi gắm quan niệm

“ Tài – mệnh”

- Nội dung:

* Ghi nhớ: Sách giáo khoa - Trang 83