Giáo án: Các thành phần biệt lập (tiếp theo) - Ngữ Văn lớp 9

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu thành phần gọi đáp:

Hỏi: Các từ ngữ: “này”, “thưa ông” từ ngữ nào được sử dụng để gọi, từ ngữ nào được sử dụng để đáp?

Hỏi: Những từ ngữ dùng để gọi-đáp có tham gia diễn đạt nghĩa sự việc của câu hay không? Vì sao?

Hỏi: Trong các từ ngữ gọi- đáp ấy, từ ngữ nào được dùng để tạo lập cuộc thoại, từ ngữ nào được sử dụng để duy trì cuộc thoại?

Hỏi: Các từ ngữ “này”, “thưa ông” được gọi là thành phần gọi- đáp. Vậy em hiểu thế nào là thành phần gọi- đáp?

I. Thành phần gọi đáp:

1. Bài tập

* Nhận xét:

- Từ “này” được dùng để gọi; cụm từ “thưa ông” được dùng để đáp.

- Những từ ngữ “này”, “thưa ông” không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu vì chúng là thành phần biệt lập.

- Từ “này” được sử dụng để tạo lập cuộc thoại mở đầu sự giao tiếp.

- Cụm từ “thưa ông” được dùng để duy trì cuộc thoại, thể hiện sự hợp tác đối thoại.

2. Kết luận:

* Thành phần gọi - đáp được sử dụng để tạo lập cuộc thoại để duy trì quan hệ giao tiếp.

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu thành phần phụ chú

- Học sinh đọc rõ ràng ngữ liệu lưu ý các từ ngữ gạch chân.

Hỏi: Nếu lược bỏ những từ ngữ gạch chân “và cũng là đứa con duy nhất của anh” “tôi nghĩ vậy” thì nghĩa của sự việc của mỗi câu có thay đổi không? Tại sao?

II. Thành phần phụ chú:

1. Bài tập

* Nhận xét

- Nếu ta lược bỏ những từ ngữ gạch chân thì nghĩa sự việc của các câu không thay đổi. Vì những từ ngữ đó là thành phần biệt lập được viết thêm vào, nó không nằm trong cấu trúc cú pháp của câu.

Hỏi: Cụm từ “và cũng là đứa con duy nhất của anh” được thêm vào để chú thích cho cụm từ nào?

Hỏi: Cụm chủ vị “tôi nghĩ vậy” chú thích điều gì?

- Cụm từ “và cũng là đứa con duy nhất của anh” được thêm vào để chú thích cho cụm từ “đứa con gái đầu lòng”.

- Cụm chủ vị “tôi nghĩ vậy” chú thích cho điều suy nghĩ riêng của nhân vật “tôi”.

- Các cụm từ “và cũng là đứa con duy nhất của anh”, “tôi nghĩ vậy” là thành phần phụ chú.

Hỏi: Em hiểu thế nào là thành phần phụ chú?

Hỏi: Các thành phần gọi - đáp và phụ chú được gọi là các thành phần biệt lập. Vậy em hiểu thế nào là thành phần biệt lập?

- Hai học sinh đọc ghi nhớ.

2. Kết luận: Thành phần phụ chú được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu.

* Các thành phần gọi - đáp và phụ chú là những bộ phận không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu nên được gọi là thành phần biệt lập.

* Ghi nhớ (Sách giáo khoa - trang 32).

Hoạt động 3. Hướng dẫn học sinh luyện tập:

- Học sinh đọc to bài tập 1 xác định yêu cầu.

Hỏi: Tìm thành phần gọi đáp trong đoạn trích?

- Một học sinh nhận xét, bổ sung

- Giáo viên nhận xét, đánh giá.

III. Luyện tập:

1. Bài tập 1:

- Từ dùng để gọi “này”.

- Từ dùng để đáp “vâng”.

- Quan hệ trên - dưới.

- Thân mật: Hàng xóm láng giềng cùng cảnh ngộ.

Hỏi: Tìm thành phần gọi - đáp trong câu ca dao?

Hỏi: Lời gọi - đáp đó hướng đến ai?

2. Bài tập 2 /32.

- Cụm từ dùng để gọi “bầu ơi”.

- Đối tượng hướng tới của sự gọi: Tất cả các thành viên trong cộng đồng người Việt.

Hỏi: Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích? Cho biết chúng bổ sung điều gì?

3. Bài tập 3 / trang 33.

a) “Kể cả anh” → giải thích cho cụm từ “mọi người”

b) “Các thầy cô…người mẹ” → giải thích cho cụm từ “những người nắm giữ chìa khoá… này”

c) “Những người thực sự của …kỉ tới” → giải thích cho cụm từ “lớp trẻ”.

d) “Có ai ngờ” → thể hiện sự ngạc nhiên của nhân vật “Tôi”.

- “Thương thương quá đi thôi” → thể hiện tình cảm trìu mến của nhân vật “Tôi” với nhân vật “Cô bé nhà bên”.

Hỏi: Học sinh đọc yêu cầu bài tập 3. xác định theo yêu cầu? Từng đoạn trích học sinh nhận xét, bổ sung giáo viên nhận xét, đánh giá?

4. Bài tập 4 / trang 33.

Thành phần phụ chú ở mỗi câu trong bài tập 3 liên quan đến những từ ngữ nào trước đó.

- Các thành phần phụ chú ở bài tập 3 liên quan đến những từ ngữ mà nó có nhiệm vụ giải thích hoặc cung cấp thông tin phụ về thái độ, nghĩ suy, tình cảm của các nhân vật đối với nhau.

- Học sinh đọc yêu cầu bài tập 5

- Giáo viên hướng dẫn học sinh cách viết.

- Học sinh viết bài → trình bày trước lớp.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá → uốn nắn.

5. Bài tập 5 / trang 33.

- Viết đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ của em về việc thanh niên chuẩn bị hành trang bước vào thế kỷ mới, trong đó có chứa thành phần phụ chú.