Giáo án: Bắc Sơn (Tiết 2) - Ngữ Văn lớp 9

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh đọc - hiểu văn bản (tiếp)

Hỏi: Phân tích tâm trạng và hành động của nhân vật Thơm.

(lưu ý: Hoàn cảnh của nhân vật, tâm trạng và thái độ của Thơm với chồng, hành động cứu Thái, Cửu của cô).

b. Tâm trạng và hành động của Thơm:

- Thơm là vợ Ngọc - một nho lại trong bộ máy cai trị của Pháp. Được chồng chiều chuộng, cô đứng ngoài phong trào khi cuộc khởi nghĩa nổ ra – dù cha và em trai tích cực tham gia kháng chiến.

- Thơm quý trọng ông giáo Thái – cán bộ cách mạng đến củng cố phong trào.

- Khi lực lượng bị đàn áp, cha và em Thơm hi sinh, Thơm hối hận, càng bị giày vò khi Ngọc làm tay sai dẫn Pháp về đánh úp lực lượng

Hỏi: Nhân vật Thơm được đặt trong hoàn cảnh như thế nào để tạo bước ngoặt về hành động?

Hoàn cảnh: Cuộc khởi nghĩa bị đàn áp, cha và em hi sinh, mẹ bỏ đi, Ngọc dần lộ rõ bộ mặt Việt gian bằng số tiền thưởng.

- Ngọc sẵn sàng dễ dàng thỏa mãn nhu cầu ăn diện của vợ.

Hỏi: Thơm day dứt hối hận nhất về điều gì?

Hỏi: Thơm có suy nghĩ như thế nào về Ngọc?

Hỏi: Nhân vật Thơm đã có biến chuyển như thế nào trong các lớp kịch này?

- Sự day dứt, hối hận của Thơm: Hình ảnh người cha (những lời cuối, trao súng cho Thơm), em trai hi sinh, mẹ điên... luôn ám ảnh tâm trí cô.

- Sự băn khoăn, nghi ngờ đối với Ngọc ngày càng tăng (đối thoại ở lớp III).

- Một tình huống bất ngờ buộc cô phải chọn lựa thái độ dứt khoát: Thái và Cửu bị Ngọc truy lùng, chạy nhầm vào chính nhà Thơm.

- Thơm phải che giấu Thái và Cửu trong buồng của mình; luồn tắt rừng suốt đêm để báo tin cho quân du kích kịp thời ứng phó.

Hỏi: Ý nghĩa của sự biến chuyển ấy?

*Tác giả khẳng định: Cách mạng chẳng thể bị tiêu diệt, nó vẫn có thể thức tỉnh quần chúng, cả với những người ở vị trí trung gian.

Hỏi: Bằng những thủ pháp nào tác giả đã để cho nhân vật Ngọc bộc lộ bản chất của y và đó là bản chất gì?

c. Các nhân vật Ngọc, Thái, Cửu:

* Ngọc: nho lại, nuôi tham vọng ngoi lên để thỏa mãn ham muốn địa vị, quyền lực và tiền tài.

- Bản chất Việt gian, truy lùng chiến sĩ cách mạng; cố che giấu vợ bản chất và hành động của mình bằng việc chiều chuộng vợ nhưng tâm địa vẫn cứ lộ ra.

Hỏi: Những nét nổi rõ trong tính cách của Thái, của Cửu là gì?

* Tính cách nhất quán nhưng không đơn giản.

* Thái - Cửu: nhân vật phụ, xuất hiện trong chốc lát.

- Thái: bình tĩnh, sáng suốt, củng cố được lòng tin của Thơm vào cách mạng.

- Cửu: hăng hái nhưng nóng nảy, thiếu sự chín chắn; nghi ngờ Thơm, định bắn cô; cuối cùng hiểu và tin cô

Hỏi: Em có nhận xét về nghệ thuật viết kịch của Nguyễn Huy Tưởng trong các lớp kịch này (lưu ý các phương diện xây dựng tình huống, tổ chức đối thoại, bộc lộ tâm lí và tính cách nhân vật).

c. Nghệ thuật kịch:

- Thể hiện xung đột:

+ Đối đầu giữa Ngọc với Thái, Cửu.

+ Nội tâm Thơm: dẫn đến bước ngoặt quan trọng

- Xây dựng tình huống: éo le, bất ngờ, bộc lộ rõ xung đột và thúc đẩy hành động kịch phát triển.

- Ngôn ngữ hội thoại:

+ Nhịp điệu, giọng điệu phù hợp với từng đoạn của hành động kịch (lớp II).

+ Hội thoại bộc lộ rõ nội tâm, tính cách nhân vật.

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh tổng kết

III. Tổng kết:

* Ghi nhớ: Sách giáo khoa -Trang 167