Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác - Giáo án Ngữ Văn Lớp 8

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh đọc và tìm hiểu chú thích:

- Giáo viên hướng dẫn đọc: đọc diễn cảm phù hợp với khẩu khí ngang tàng, giọng điệu hào hùng, cặp 3-4 chuyển giọng thống thiết.

- Giáo viên đọc mẫu.

- Học sinh đọc.

- Học sinh và giáo viên sửa chữa, nhận xét.

I. Đọc- tìm hiểu chú thích:

1. Đọc:

2. Chú thích:

a. Tác giả:

- Phan Bội Châu (1867-1940) có tên thật là Phan Văn San.

Hiệu là Sào Nam

Quê quán: làng Đan Nhiệm (nay thuộc Nam Hoà- Nam Đàn- Nghệ An).

- Là một nhà chí sĩ yêu nước, nhà cách mạng lớn nhất của dân tộc trong vòng 25 năm đầu thế kỉ XX.

- Là một thi sĩ, nhà văn lớn có sự nghiệp sáng tác đồ sộ.

Hỏi: Nêu hoàn cảnh sáng tác của bài thơ?

- Khi nhà thơ bị bắt giam tại Quảng Đông- Trung Quốc. Chúng có ý định trao trả ông cho thực dân Pháp (trước đó ông bị thực dân Pháp kết án tử hình vắng mặt năm 1912). Ông nghĩ mình khó có thể thoát khỏi cái chết được nên đã viết “Ngục trung thư” nhằm để lại một bức thư tuyệt mệnh tâm huyết cho đồng bào, đồng chí.

Đọc từ khó - Sách giáo khoa?

- Yêu cầu học sinh giải nghĩa các từ ngữ:

b. Tác phẩm:

- Bài thơ được sáng tác vào đầu năm 1941, khi tác giả bị bắt giam tại Quảng Đông - Trung Quốc.

- Là một bài thơ nôm nằm trong tác phẩm: “Ngục trung thư” viết bằng chữ Hán năm 1914.

c. Từ khó (Sách giáo khoa)

- Kinh tế, bủa tay, phong lưu, hào kiệt.

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh đọc hiểu văn bản:

Hỏi: Bài thơ được viết theo thể thơ nào?

- Thể thơ: hất ngôn bát cú Đường luật.

II. Đọc hiểu văn bản:

1. Thể thơ:

- Thất ngôn bát cú Đường luật.

2. Bố cục:

- Đề, thực, luận, kết.

Hỏi: Em hiểu thế nào về hai chữ “cảm tác” ở nhan đề bài thơ?

Hỏi: Từ đó em hiểu như thế nào về nhan đề: “ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác”?

- Đọc hai câu thơ đầu

- Hào kiệt: là người có tài năng, chí khí hơn người.

- Phong lưu: phong thái ung dung, đường hoàng.

Câu thơ sử dụng lặp từ nào?

- Vẫn.

3. Phân tích:

a. Hai câu đề:

- Cảm tác: Cảm xúc được viết ra thành sáng tác.

⇒ “ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác” là cảm xúc được viết ra khi bị bắt giam ở nhà ngục Quảng Đông.

- Học sinh đọc hai câu thơ:

Hỏi: Hai câu thơ đầu khí phách, phong thái của nhà chí sĩ như thế nào?

- Đường hoàng, tự tin, ung dung, thanh thản.

Hỏi: Em có nhận xét như thế nào về khẩu khí của thi sĩ?

Hỏi: Em hiểu gì về quan niệm “chạy mỏi chân thì hãy ở tù”?

- Tác giả coi nhà giam là nơi nghỉ ngơi sau những ngày hoạt động cách mạng căng thẳng, mệt nhọc.

Giáo viên: Thực tế đâu phải như vậy, tác giả kể việc mình bị dẫn giải đi nào xiềng tay, nào trói chặt, vào ngục bị giam chung với người tù xử tử, chứ đâu được đối đãi như khách. đứng cao hơn cùm kẹp đầy đoạ của kẻ thù. Tác giả cảm thấy mình hoàn toàn tự do, thanh thản về tâm hồn.

“ Vẫn là hào kiệt…

Chạy mỏi chân thì hãy ở tù”

- Hai câu thơ diễn tả phong thái ung dung, đường hoàng, tự tin, thanh thản

- Khẩu khí ngang tàng, khí phách hiên ngang quật cường.

- Nhà thơ coi đó như một cách nghỉ ngơi trên chặng đường bôn tẩu dài dặc, hoạt động cách mệnh căng thẳng, mệt nhọc.

- Đọc diễn cảm hai câu thực.

Hỏi: Nhận xét về âm hưởng, giọng điệu của nó so với hai câu trên?

- Giọng điệu trầm thống, diễn tả một nỗi đau cố kìm nén, khác với giọng diệu cười cợt, đùa vui ở hai câu trên.

Hỏi: Tại sao lại có sự đổi thay về giọng điệu?

- Là hai câu thơ tác giả tự nói về cuộc đời bôn ba của mình.

b. Hai câu thực:

“ Đã cách không nhà…bốn bể

Lại người... năm châu”

- Hai câu thơ giọng điệu trở nên ngậm ngùi thương cảm.

- Tác giả suy ngẫm về cuộc đời bôn ba của mình.

Hỏi: Đó là cuộc đời như thế nào? Giải thích 2 câu thơ “khách không nhà trong bốn bể”, “người có tội giữa năm châu”?

- Tác giả là một nhà hoạt động cách mạng xa quê, bị trục xuất ở Nhật Bản, sống bất hợp pháp ở Trung Quốc, lại bị thực dân Pháp kết án tử hình vắng mặt, đi đến đâu cũng bị xua đuổi.

Hỏi: Em nhận xét gì về cách dùng từ ngữ trong hai câu thơ?

Nhà thơ sử dụng cặp từ “đã- lại” bình đối “khách không nhà- người có tội”; “trong bốn bể- giữa năm châu”.

- Đã … lại ⇒ Cặp từ hô ứng - tăng tiến

→ thể hiện nối thống khổ của ng tù cách mệnh.

Hỏi: ý nghĩa của lời tâm sự là gì?

Giáo viên: Cuộc đời hoạt động cách mạng của Phan Bội Châu thật sóng gió, bất trắc. Từ năm 1905 cho đến khi ông bị bắt là gần 10 năm, 10 năm phiêu bạt khi Nhật Bản, khi Trung Quốc khi Thái Lan, 10 năm không một mái ấm gia đình, khổ cực, thiếu thốn về vật chất, đắng cay về tinh thần, thêm vào đó là sự săn đuổi của kẻ thù. Dù ở đâu ông cũng là đối tượng truy bắt của Thực dân Pháp, nhất là khi mang trên mình một bản án tử hình.

Hỏi: Đọc câu thơ 5,6. Em có nhận xét gì về từ ngữ và lối nói trong hai câu thơ này? Tác dụng của nó?

Giải thích: “bủa tay”, “kinh tế”?

- “bủa tay” là mở rộng vòng tay; “kinh tế”: kinh bang tế thế: trị nước cứu đời → ôm hoài bão cứu nước.

- Lối nói khoa trương, sử dụng bình đối → cho dù ở tình trạng bị kịch như thế nào thì chí khí vẫn không dời đổi, vẫn một lòng theo đuổi sự nghiệp cứu nước, vẫn có thể ngạo nghễ cười trước mọi thủ đoạn của kẻ thù.

c. Hai câu luận:

“ Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế,

Mở miệng cười tan cuộc oán thù”

Nghệ thuật: Các động từ “dang tay”, “mở miệng”, dùng lối nói quá khoa trương nhằm nhấn mạnh con người không nhỏ bé trong vũ trụ nữa mà trở nên lớn lao đến mức như thần như thánh.

Hỏi: Em hiểu gì về ý nghĩa của hai câu thơ này?

Giáo viên: Ta cũng bắt gặp chí khí ấy của tác giả trong bài “Chơi xuân”:

Phùng xuân hội may ra ừ cũng dễ

Nắm địa cầu vừa một tí con con

Đạp toang hai cánh càn khôn

Đem xuân vẽ lại trong non nước nhà.

Đọc hai câu thơ kết?

Hỏi: Hai câu thơ có từ nào lặp lại?

- Còn.

Hỏi: Tác dụng của việc lặp lại từ "còn"? Em cảm nhận được gì về nội dung câu thơ?

- Lời khẳng định dõng dạc, dứt khóat tư thế con người đứng cao hơn cái chết khẳng định ý chí sắt đá mà kẻ thù chẳng thể nào phá vỡ. Con người ấy còn sống là còn đấu tranh, còn tin tưởng vào sự nghiệp chính nghĩa của mình

d. Hai câu thơ kết:

“ Thân vẫn còn, còn sự nghiệp

Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu”

- Nghệ thuật: Lặp lại từ “còn”

⇒ Lời thơ dõng dạc, dứt khoát, khẳng định ý chí đấu tranh, niềm tin mãnh liệt vào sự nghiệp mình đã chọn, không ngai hiểm nguy, gian khó.

Hoạt động 3. Hướng dẫn học sinh tổng kết:

Hỏi: Em cảm nhận được gì về nội dung nghệ thuật của bài thơ?

Đọc ghi nhớ.

III. Tổng kết:

* Ghi nhớ: Sách giáo khoa / Trang 148

Hoạt động 4: Hướng dẫn luyện tập:

Hỏi: Nhận dạng thể thơ thất ngôn bát cú đường luật (số câu, số chữ, cách gieo vần)

- Gọi học sinh đọc bài đọc thêm.

V. Luyện tập:

Thể thơ: Thất ngôn bát đường luật.

- Số câu: 8 câu- mỗi câu bẩy chữ, vần: cách, gieo vần ở các câu 2,4,6,8…