Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự - Giáo án Ngữ Văn Lớp 8
I. Mục tiêu bài học
1. Kiến thức
- Học sinh hiểu được vai trò của các yếu tố kể trong văn bản tự sự; vai trò của các yếu tố miêu tả, biểu cảm trong văn bản tự sự; sự kết hợp các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
2. Kĩ năng
- Rèn cho học sinh kĩ năng nhận biết và phân tích được các tác dụng của các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong một văn bản tự sự.
- Sử dụng kết hợp các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong làm văn tự sự.
3. Thái độ
- Có ý thức đưa yếu tố miêu tả và biểu cảm vào trong quá trình viết văn và hoàn cảnh giao tiếp phù hợp.
II. Chuẩn bị tài liệu
1. Giáo viên
Chuẩn bị giáo án, sách tham khảo, chuẩn kiến thức, kỹ năng
2. Học sinh
Chuẩn bị bài, trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa.
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức Sĩ số:
2. Kiểm tra
Hỏi: Tóm tắt văn bản “ Tức nước vỡ bờ” trích từ tiểu thuyết "tắt đèn" của nhà văn Ngô Tất Tố?
* Tóm tắt:
Chị Dậu vừa bê bát cháo đến cạnh anh Dậu, anh chưa kịp ăn thì đám cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập xông vào. Chúng quát tháo định bắt trói anh Dậu. Chị Dậu hết lời van nài chúng, nhưng chúng vẫn lao vào trói anh và đánh chị. Không thể chịu đựng thêm được, chị Dậu liều mình kháng cự lại chúng. Ban đầu chị kháng cự bằng lí lẽ, chúng vẫn không buông tha cho anh, chị thách thức rồi chị đánh lại chúng. Tên cai lệ bị chị đẩy ngã chỏng quèo. Kết cuộc anh chàng hầu cận ông lí yếu hơn chị chàng con mọn, bị chị túm lẳng cho ngã nhào ra thềm.
3. Bài mới
Trong thực tế ít có văn bản nào chỉ sử dụng một phương thức biểu đạt nhất định, vậy việc sử dụng kết hợp nhiều phương thức biểu đạt trong một văn bản có tác dụng gì? Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu trong bài hôm nay.
| Hoạt động của giáo viên và học sinh | Kiến thức cần đạt được |
|---|---|
Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự: - Học sinh đọc đoạn văn (Sách giáo khoa - trang 72,73) Hỏi: Đoạn văn trên sử dụng phương thức biểu đạt nào? Nội dung đoạn văn kể về sự việc gì? | I. sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự. 1. Bài tâp: Bài tập trang 72- 73 1. Đoạn văn tự sự. - Đoạn văn kể lại cuộc gặp gỡ xúc động giữa “tôi” và mẹ. |
| Hỏi: Chỉ ra các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong đoạn văn trên? | - Yếu tố miêu tả: + Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi ríu cả chân lại. + Mẹ tôi không còm cõi xơ xác. + Gương mặt mẹ vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má. - Yếu tố biểu cảm: + Hay tại sự sung sướng... còn ấm no (suy nghĩ) + Tôi thấy những cảm giác ấm áp... lạ thường. (cảm nhận). + Phải bé lại... êm dịu vô cùng. (phát biểu cảm nghĩ). - Các yếu tố miêu tả và biểu cảm này được đan xen với yếu tố tự sự. |
Hỏi: Các yếu tố miêu tả và biểu cảm đứng riêng hay đan xen với yếu tố tự sự? - Giáo viên: Bỏ đi các yếu tố miêu tả và biểu cảm - chép các câu văn kể người và việc thành một đoạn rồi đối chiếu và nhận xét: | 2. Đoạn văn không có yếu tố miêu tả và biểu cảm: Mẹ tôi vẫy tôi. Tôi chạy theo xe chở mẹ. Mẹ kéo tôi lên xe. Tôi oà lên khóc. Mẹ tôi cũng sụt sùi. Tôi ngồi bên mẹ; đầu ngả vào cánh tay mẹ, quan sát gương mặt mẹ. |
| Hỏi: Nếu không có các yếu tố miêu tả v và biểu cảm thì việc kể chuyện trong đoạn văn trên sẽ bị ảnh hưởng như thế nào? | ⇒ Đoạn văn trở nên khô khan thiếu sinh động, chân thực không hấp dẫn được người đọc người nghe. |
| Hỏi: Vậy vai trò và tác dụng của các yếu tố miêu tả, biẻu cảm trong văn kể chuyện là gì? | *Vai trò, tác dụng của yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự là: Làm cho sự việc được kể thêm phần sinh động (màu sắc, hương vị, hình dáng, diện mạo, của sự việc, nhân vật, hành động …như hiện ra trước mắt người đọc). Yếu tố miêu tả và biểu cảm làm cho ý nghĩa của truỵên thêm thấm thía sâu sắc. Giúp tác giả bày tỏ được thái độ trân trọng và tình cảm yêu mến của mình đối với nhân vật và sự việc. |
| Hỏi: Trái lại nếu bỏ đi các câu văn kể chỉ để lại các câu văn miêu tả và biểu cảm thì đoạn văn sẽ bị ảnh hưởng như thế nào? | 3. Nếu bỏ hết các yếu tố kể có trong đoạn văn trên thì không có chuyện vì cốt truyện do sự việc và nhân vật cùng với những hành động chính tạo nên. Các yếu tố miêu tả, biểu cảm phải bám vào sự việc và nhân vật mới có thể phát triển được. |
| Hỏi: Nêu vai trò của yếu tố kể người, kể việc trong văn bản tự sự? | - Các yếu tố kể (tự sự) có vai trò quan trọng cấu thành câu chuyện |
Hỏi: Nêu những nội dung chính cần ghi nhớ trong bài học? - Vai trò, tác dụng của yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự Hỏi: Các yếu tố kể (tự sự) có nhiệm vụ gì? trong văn bản tự sự? Yếu tố nào là căn bản? Yếu tố nào có tác dụng bổ trợ. - Đọc ghi nhớ (Sách giáo khoa - trang 74). - Giáo viên chốt. | * Ghi nhớ sách giáo khoa - trang 74 |
Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh luyện tập: - Đọc bài 1, nêu yêu cầu bài tập. Làm bài, nhận xét. Giáo viên hướng dẫn, bổ sung. | II. Luyện tập: Bài tập 1 (trang 74) Tìm đoạn văn tự sự có sử dụng kết hợp các yếu tố miêu tả, biểu cảm. - Văn bản “Lão Hạc” “... Lão cố làm ra vui vẻ. Nhưng trông lão cười như mếu và đôi mắt ầng ậc nước, tôi muốn ôm choàng lấy lão mà oà lên khóc. Bây giờ tôi không năm quyển sách của tôi quá như trước nữa. tôi chỉ ái ngại cho lão Hạc. Tôi hỏi cho có chuyện... ” - Văn bản: “Tức nước vỡ bờ”. “... Rồi chị túm lấy cổ hắn, ấn dúi ra cửa. Sức loẻo khoẻo của anh chàng nghiện chạy không kịp với sức xô đẩy của người đàn bà lực điền, hắn ngã chỏng quèo trên mặt đất, miệng vẫn nham nhảm thét trói vợ chồng kẻ thiếu sưu”. |
Đọc bài tập 2, nêu yêu cầu của bài tập. Giáo viên gợi ý, học sinh làm bài Gọi một, hai em lên bảng trình bày. Học sinh và giáo viên nhận xét. - Gọi học sinh đọc phần đọc thêm | Bài tập 2 (trang 74) Hãy viết một đoạn văn kể về phút giây đầu tiên gặp người thân sau một thời gian xa vắng (lưu ý sử dụng các yếu tố miêu tả, biểu cảm). *Gợi ý: - Từ xa thấy người ấy như thế nào: miêu tả dáng người... - Cảm nhận lúc lại gần: kể lại hành động của mình và tả chi tiết gương mặt, quần áo... - Những biểu hiện tình cảm: vui mừng, xúc động ra sao? Ngôn ngữ, hành động, cử chỉ, lời nói, nét mặt... |
4. Củng cố, luyện tập
Hỏi: Yếu tố miêu tả và biểu cảm có vai trò gì trong văn bản tự sự? Nhiệm vụ của yếu tố kể (tự sự)
5. Hướng dẫn học ở nhà
- Học thuộc các nội dung lí thuyết, làm bài tập trong sách bài tập.
Chuẩn bị bài: Đánh nhau với cối xay gió, tìm bố cục, trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa
Bài trước: Trợ từ, thán từ - Giáo án Ngữ Văn lớp 8 Bài tiếp: Đánh nhau với cối xay gió (Tiết 1) - Giáo án Ngữ Văn Lớp 8