Tức nước vỡ bờ - Giáo án ngữ văn lớp 8

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh đọc và tìm hiểu chú thích:

- Giáo viên hướng dẫn đọc; giọng chị Dậu lúc van xin, thiết tha, khi gay gắt, quyết liệt; giọng cai lệ: hống hách, ác độc; anh Dậu: yếu ớt.

- Giáo viên đọc mẫu.

- Học sinh đọc phân vai (4 em).

Gọi hoạc sinh nhận xét.

I. Đọc và tìm hiểu chú thích:

1. Đọc:

2. Chú thích:

a. Tác giả:

- Ngô Tất Tố (1893-1954)

- Quê quán: Lộc Hà, Từ Sơn, Bắc Ninh.

- Là nhà văn hiện thức xuất sắc chuyên viết về người những người nông dân trước cách mệnh.

- Ông được truy tặng giải thưởng về Văn học Nghệ thuật năm 1996

Hỏi: Kể tên một số tác phẩm chính của tác giả Ngô Tất Tố?

- Tiểu thuyết “Tắt đèn”- 1939; “lều chõng”- 1940; Các phóng sự: “Tập án cái đình”- 1939; “việc làng”- 1940.

Em hiểu gì về tiểu thuyết “Tắt đèn”?

Hỏi: Em biết gì về tiểu thuyết “Tắt đèn”? Đoạn trích thuộc chương thứ mấy của tác phẩm? Nói về vấn đề gì?

- Kể về việc bọn cai lệ đến nhà chị Dậu, đánh trói anh Dậu. Chị Dậu tìm mọi cách cứu chồng không được, chị liều mình kháng cự lại chúng.

Giải thích các từ từ”cai lệ”? “lực điền”?

- Tiểu thuyết “Tắt đèn” là tác phẩm tiêu biểu nhất của nhà văn Ngô Tất Tố, tác phẩm ngợi ca phẩm chất tốt đẹp của người nông dân trong xã hội phong kiến, phê phán sự tàn ác, man dợ của xã hội phong kiến đương thời.

- Đoạn trích: “Tức nước vỡ bờ” thuộc chương 18 của tác phẩm.

c. Từ khó (Sách giáo khoa - Trang 32).

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh đọc - hiểu văn bản:

Hỏi: Văn bản viết theo thể loại nào?

III. Đọc - hiểu văn bản:

1. Thể loại: Tiểu thuyết

Hỏi: Văn bản có thể chia làm mấy phần? Nêu nội dung của từng phần?

- Hướng dẫn tìm hiểu văn bản.

- Học sinh đọc” anh Dậu uốn vai ngáp dài Trang 29.

2. Bố cục: 2 phần

+ Phần 1: Từ đầu đến “có ngon miệng hay không” ⇒ chi Dậu ân cần chăm sóc người chồng ốm yếu

+ Phần 2: phần còn lại ⇒ chị Dậu dũng cảm đối đầu với đám người nhà cai lệ.

3. Phân tích:

a. Nhân vật cai lệ:

- Hành động:

+ Sầm sập tiến vào nhà chị Dậu với roi song, tay thước, dây thừng;

+ Hai mắt trợn ngược, quát tháo...

+ Giật phắt dây, chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.

+ Bịch vào ngực chị Dậu, bắt trói anh Dậu.

+ Tát vào mặt chị Dậu, sấn đến chỗ anh Dậu.

- Ngôn ngữ:

+ Thét “thằng kia, ông tưởng mày... "

+ Giọng hầm hè, nham nhảm, giục trói.

Hỏi: Em nhận xét gì về hành động, ngôn ngữ, của cai lệ qua các chi tiết vừa tìm được?

- Là ngôn ngữ của loài thú dữ, chỉ biết quát nạt, thét, hét.

- Hành động cường bạo, dã man, tàn ác.

- Lời lẽ chửi bới thô tục, nói năng đểu cáng.

Hỏi: Em có nhận xét gì về nghệ thuật xây dựng nhân vật của tác giả Ngô Tất Tố?

* Đó chính là nghệ thuật khắc hoạ tính cách nhân vật điển hình của tác giả Ngô Tất Tố.

- Giáo viên chuyển ý:

Hỏi: Khi đám tay sai ập đến nhà, chị Dậu đang trong tình thế như thế nào?

b. Nhân vật chị Dậu:

* Tình thế của chị Dậu khi bọn tay sai đến nhà.

- Vụ thuế đang ở thời điểm gay gắt, chị đã phải bán con, bán chó, bán khoai đủ nộp cho chồng, nhưng lại bị ép phải nộp sưu cho người em chồng đã chết; chồng ốm yếu do bị đánh đập → tình thế nguy nan

Hỏi: Khi đám tay sai vào nhà chị đã ứng phó như thế nào để bảo vệ chồng?

Hỏi: Khi bọn tay sai không thèm để tâm đến những lời van nài thống thiết của chị, chị đã hành động như thế nào?

* Diễn biến tâm lí và hành động của chị Dậu:

- Hành động, ngôn ngữ:

+ Ban đầu thiết tha van nài lễ phép:

“cháu van ông nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc xin ông tha cho”.

+Sau đó: Không thể chịu đựng thêm được nữa, liều mình kháng cự lại bằng lí lẽ: “Chồng tôi đau ốm các ông không được phép hành hạ”

+ Cuối cùng chị Dậu kháng cự lại bằng hành động quyết liệt với chúng “ Mày trói chồng bà đi bà cho mày xem” → thách thức.

Vùng lên chống trả quyết liệt: “ túm cổ, ấn dúi, nắm gậy, vật nhau, túm tóc, lẳng cho một cái…”.

Hỏi: Theo em tại sao chị Dậu lại có sức mạnh đó?

(Thảo luận nhóm 4 trong vòng 3 phút),

Báo cáo.

- Giáo viên kết luận: Đó là sức mạnh của lòng căm thù, tình yêu thương.

c. Nghệ thuật kể chuyện:

-Xây dựng tình huống truyện có tính kịch; kể chuyện, miêu tả nhân vật chân thực, sinh động

(ngoại hình, ngôn ngữ, hành động, tâm lí…)

Hỏi: Em hiểu thế nào về nhan đề “Tức nước vỡ bờ”?

Hỏi: Em có nhận xet như thế nào về nghệ thuật đoạn văn miêu tả chị Dậu đánh nhau với cai lệ?

d. Nhan đề:

- Nhan đề đoạn trích là một câu tục ngữ đã bắt gặp chân lí của nhà văn hiện thực Ngô Tất Tố, toát lên lô gic hiện thực có áp bức, có tranh đấu; toát lên chân lí: con đường sống của những người bị áp bức chỉ có thể là con đường tranh đấu.

→ Đó là thái độ khích lệ người nông dân vùng dậy.

- Nghệ thuật khắc hoạ nhân vật rõ nét.

- Ngòi bút miêu tả linh hoạt, sinh động.

- Ngôn ngữ kể chuyện, miêu tả của tác giả và ngôn ngữ hội thoại của nhân vật đặc sắc.

Hoạt động 3. Hướng dẫn học sinh tổng kết:

Hỏi: Em có cảm nhận gì về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích “Tức nước vỡ bờ”

- Gọi học sinh đọc ghi nhớ sách giáo khoa

III. Tổng kết:

1. Nội dung:

- Tác giả Ngô Tất Tố đã phanh phui bộ mặt tàn ác, bất nhân của chế độ thực dân phong kiến đương thời; xã hội ấy đã đẩy những người nông dân vào hoàn cảnh vô cùng cực khổ, khiến họ phải liều mình chống lại. Đoạn trích còn thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ nông dân, vừa giàu tình thương yêu vừa có sức sống tiềm tàng mạnh mẽ.

2. Nghệ thuật:

- Nghệ thuật khắc hoạ nhân vật rõ nét.

- Ngòi bút miêu tả linh hoạt, sinh động.

- Ngôn ngữ kể chuyện, miêu tả của tác giả và ngôn ngữ hội thoại của nhân vật đặc sắc.

Hoạt động 4. Hướng dẫn học sinh luyện tập:

- Giáo viên cho 4 học sinh nhập vai 4 nhân vật: chị Dậu, cai lệ, người nhà lí trưởng,

* Ghi nhớ: Sách giáo khoa - Trang 33.

IV. Luyện tập:

- Đọc diễn cảm giọng của từng nhân vật.