Ngắm trăng - Giáo án Ngữ Văn lớp 8

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh đọc chú và tìm hiểu thích

- Giáo viên hướng dẫn cách đọc

- Câu 1 giọng bình thản, câu 2 bối rối.

Câu 3,4 giọng đằm thắm, vui, sảng khoái

- Hướng dẫn học sinh đọc phiên âm chữ Hán và bản dịch thơ.

I. Đọc và tìm hiểu chú thích:

1. Đọc:

2. Chú thích:

Hỏi: Em biết gì về cảnh ngộ ra đời của bài thơ?

- Yêu cầu học sinh đọc phần giải nghĩa từ sách giáo khoa.

a. Tác giả:

b. Tác phẩm:

- Tháng 8/ 1942 Bác Hồ từ Cao Bằng bí mật sang Trung Quốc để tranh thủ sự viện trợ Quốc tế cho cách mạng Việt Nam. Khi đó người đã bị chính quyền địa phương ở gần thị trấn Túc Vinh bắt giữ rồi giải tới, giải lui qua gần 30 nhà lao của 13 huyện thuộc tỉnh Quảng Tây. Trong thời gian ấy người đã sáng tác tập thơ" Nhật kí trong tù". Bài thơ "Ngắm trăng" là một trong những bài thơ trích trong tập thơ "Nhật kí trong tù"của Hồ Chí Minh.

c. Từ khó:

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh đọc hiểu văn bản:

Hỏi: Bài thơ được sáng tác theo thể thơ nào?

Hỏi: Bài thơ có bố cục như thế nào?

Hỏi: Theo em bài thơ biểu cảm trực tiếp hay gián tiếp?

Hỏi: So sánh bản chữ Hán và bản dịch thơ?

- Câu 2: Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào?

- Dịch: Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ → Làm mất đi cái xốn xang, bối rối, làm giảm sự rung cảm mạnh mẽ của câu thơ chữ Hán.

- Hai câu sau của bản dịch đã làm mất đi cấu trúc đăng đối, tức là làm mất đi phần nào sức truyền cảm của bài thơ.

II. Đọc - hiểu văn bản:

1. Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt đường luật

2. Bố cục:

+ Câu 1: Khai đề

+ Câu 2: Thừa đề

+ Câu 3: chuyển đề

+ Câu 4: Hợp đề

+ Biểu cảm trực tiếp, niềm say mê trước vẻ đẹp của thiên nhiên.

- Gọi học sinh đọc hai câu đầu:

Hỏi: Hai câu thơ cho em biết Bác Hồ ngắm trăng trong hoàn cảnh như thế nào?

Hỏi: Chữ vô (không) lặp lại trong câu thơ mang ý nghĩa gì?

- Khẳng định không có rượu và hoa, nhà tù Tưởng Giới thạch rất hà khắc.

- Tại sao Bác lại nói "Trong tù …không hoa"?

- Hình ảnh phổ biến trong thơ xưa, gặp cảnh trăng đẹp thường đem rượu ra uống và làm thơ …Bác ngắm trăng trong hoàn cảnh khắc nghiệt.

3. Phân tích:

a. Hoàn cảnh ngắm trăng

(Hai câu thơ đầu)

" Ngục trung vô tửu diệc vô hoa

Đối thử lương tiêu nại nhược hà"

- Bác ngắm trăng trong cảnh ngộ bị cầm tù, người khách thưởng trăng là một tù nhân bị giam giữ khổ cực.

Hỏi: Em có nhận xét gì về giọng điệu của câu thơ và biện pháp nghệ thuật được sử dụng.

Hỏi: Giọng thơ cho em biết tâm trạng của người ngắm trăng như thế nào?

Hỏi: Nhà thơ cảm thấy tâm hồn mình ra sao khi đối diện với vầng trăng đẹp?

Hỏi: Từ đó em có cảm nhận như thế nào về tâm hồn Bác?

- Giọng điệu bình thản tự nhiên, hai lần phủ định → Khẳng định → thiếu thốn những vật chất tối thiểu để ngắm trăng " rượu và hoa"

- Bác không để cuộc thưởng trăng mất đi cái thú vị mà tâm hồn vẫn tự do ung dung hướng tới ánh trăng đẹp.

- Nhà thơ thấy bối dối trước khung cảnh thiên nhiên quá đẹp.

⇒ Người chiến sĩ cách mạng ấy còn là một người yêu thiên nhiên, có sự rung động mãnh liệt trước cảnh thiên nhiên đẹp.

- Gọi học sinh đọc 2 câu cuối

Hỏi: Trong 2 câu thơ cuối của bài thơ chữ Hán, sự sắp xếp vị trí các từ ngữ nhân & thi gia, song nguyệt (minh nguyệt) có gì đáng chú ý?

- Để ngắm trăng người tù phải hướng ra ngoài song sắt nhà tù.

Hỏi: Sự sắp xếp như vậy & việc đạt hai câu dưới dạng đối nhau tạo hiệu quả nghệ thuật như thế nào?

b. Sự giao hoà với thiên nhiên:

" Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt.

Nguyệt tòng song khích khán thi gia"

- Có sự đối xứng trong cấu trúc của hai câu thơ. (phép đối, phép nhân hoá hình ảnh vầng trăng)

Hỏi: Hai câu thơ diễn đạt mối quan hệ như thế nào giữa người và trăng?

Hỏi: Hình ảnh cái song sắt đứng ở giữa người tù, nhà thơ và vầng trăng bè bạn có ý nghĩa gì?

- Vừa mang nghĩa đen, vừa mang ý nghĩa tượng trưng cho sức mạnh tàn bạo của nhà tù vẫn bất lực trước tâm hồn tự do của người tù

Hỏi: Hình ảnh Bác Hồ hiện lên như thế nào qua những câu thơ trên?

- Bác không phiền lòng về chế độ nhà tù khủng khiếp. bất chấp chấn song sắt thô bạo, thả hồn bay bổng đến với trăng

(Hoạt động nhóm: trong 3 phút)

- Ta nhận thấy giữa nhân và nguyệt đều có song sắt nhà tù chắn giữa, nhưng Người đã thả tâm hồn ra khỏi song sắt để tìm đến và giao hoà với vầng trăng. Vầng trăng cũng vượt qua song sắt nhà tù để tìm đến tri kỉ với người. Vậy cả người và trăng đều chủ động tìm đến giao hoà cùng nhau.

- Cấu trúc đối của của hai câu thơ chữ Hán làm nổi bật "tình cảm song phương" mãnh liệt của cả người và trăng

⇒ Người chiến sĩ cách mệnh dường như không một chút bận lòng về xiềng xích đói rét của chế độ nhà tù thô bạo để tâm hồn hoà hợp với thiên nhiên. Đó chính là sức mạnh tinh thần lớn lao của người chiến sĩ cách mệnh.

Hoạt động 3. Hướng dẫn học sinh tổng kết:

Hỏi: Tinh thần cổ điển và tinh thần thép, nghệ sĩ và chất nghệ sĩ được kết hợp như thế nào trong bài?

- Nêu các biện pháp nghệ thuật và nội dung chính của bài thơ?

- Gọi học sinh đọc ghi nhớ

III. Tổng kết:

* Ghi nhớ: Sách giáo khoa / Trang 38