Hịch tướng sĩ (Tiết 1) - Giáo án Ngữ Văn Lớp 8

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh đọc và tìm hiểu chú thích:

- Giáo viên đọc mẫu - Hướng dẫn học sinh đọc, giọng điệu thay đổi linh hoạt, chậm dãi, mỉa mai, chế diễu, kích động lòng tướng sĩ, cuối bài → giọng điệu tâm tình.

I. Đọc và tìm hiểu chú thích:

1. Đọc:

Hỏi: Qua phần chú thích em hãy nêu những hiểu biết của bản thân về tác giả?

- Trần Quốc Tuấn là người có phẩm chất cao đẹp, tài năng văn võ song toàn, là người góp công lớn trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông xâm lược lần 2 và 3

2. Chú thích:

a. Tác giả: Trần Quốc Tuấn (Trần Hưng Đạo) (1231? - 1300).

- Tước: Hưng Đạo Vương.

- Ông là một người anh hùng, một trong những danh tướng kiệt xuất của dân tộc. Là nhà quân sự thiên tài văn võ song toàn. Đồng thời ông cũng là người đóng góp công lao bậc nhất của nhà Trần trong các cuộc kháng chiến chống Nguyên – Mông.

Hỏi: Dựa vào phần chú thích hãy nêu những hiểu biết của em về thể hịch?

- Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu 27 chú thích

c. Thể hịch:

- Hịch là một thể văn nghị luận thời xưa, thường được vua chúa hay tướng lĩnh hoặc thủ lĩnh phong trào sử dụng để cổ động, thuyết phục hoặc kêu gọi đấu tranh chống thù trong giặc ngoài.

- Đặc điểm: động viên tình cảm, tinh thần người nghe, thường được viết theo thể biền ngẫu. Hịch có kết cấu chặt chẽ, lí lẽ sắc bén, có dẫn chứng thuyết phục.

Từ khó: Sách giáo khoa/ Trang 59

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh đọc - hiểu văn bản:

Hỏi: Bài Hịch được chia làm mấy đoạn? nội dung của mỗi đoạn?

Hỏi: Nêu nhận xét của em về bố cục bài hịch?

- Chặt chẽ, mạch lạc, sáng tạo.

II. Đọc - hiểu văn bản:

1. Bố cục: 4 phần

+) Đoạn 1: Từ đầu đến lưu tiếng tốt → Nêu gương các trung thần nghĩa sĩ trong sử sách Trung Quốc.

+) Đoạn 2: Tiếp theo cho đến cũng vui lòng → Sự ngang ngược của kẻ thù và thể hiện lòng căm thù giặc.

+) Đoạn 3: Từ các ngươi đến "không muốn vui vẻ phỏng có được không? " → phân tích phải trái làm rõ đúng sai.

- Đoạn này có thể chia ra làm 2 đoạn nhỏ:

+ Từ " Các ngươi" đến muốn vui vẻ phỏng có được không" → nêu ơn nghĩa giữa chủ và tướng, phê phán những sai trái trong hàng ngũ chiến sĩ.

+ Từ " nay ta bảo thật" đến không muốn vui vẻ phỏng có được không? "

→ Khẳng định những hành động đúng đắn nên làm để tướng sĩ thấy rõ được những điều hay lẽ phải.

+) Phần còn lại → Nêu nhiêm vụ cần thiết, động viên tinh thần đấu tranh.

- Gọi học sinh đọc đoạn 1

Hỏi: Các nhân vật được tác giả nêu gương có địa vị như thế nào?

Hỏi: Những nhân vật này có đặc điểm gì?

- Sẵn lòng chết vì vua và chủ tướng, không màng hiểm nguy, hoàn thành nhiệm vụ

Hỏi: Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật nào, đoạn văn giúp em hiểu được gì?

Hỏi: Theo em, tác giả nêu gương các trung thần nghĩa sĩ này để nhằm mục đích gì?

→ Hiểu rõ lịch sử, tôn trọng đề cao những tấm gương sáng của lòng trung quân ái quốc

2. Phân tích:

a. Tội ác của kẻ thù và lòng căm thù giặc của Trần Quốc Tuấn:

* Nêu gương các trung thần nghĩa sĩ:

- Sẵn lòng chết vì vua, vì chủ tướng, không màng nguy hiểm, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.

→ Nhằm mục đích khích lệ lòng trung quân ái quốc của tướng sĩ dưới quyền.

*Tội ác, sự ngang ngược của kẻ thù và nỗi lòng của tác giả:

Tội ác và sự ngang ngược của kẻ thù:

- Tình hình đất nước hiện tại, nỗi lòng, ơn nghĩa của vị chủ tướng đối với tì tướng.

- Sứ giặc nghênh ngang, lưỡi cú diều, thân dê chó, đòi ngọc lụa, thu bạc vàng.

⇒ kẻ thù ngang ngược, khiêu khích được lột tả bằng hình ảnh ẩn dụ - vật hoá sự ngang ngược, vô lối, tham lam, vơ vét.

- Nghệ thuật: so sánh, ẩn dụ, giọng điệu mỉa mai châm biếm.

- Thái độ tác giả: Căm ghét, khinh bỉ kẻ thù xót xa cho đất nước.

⇒ Giặc ngang ngược hoành hành gây bao tội ác chẳng thể dung thứ.

- Đọc đoạn văn diễn tả lòng căm thù giặc

Hỏi: Trước những tội ác của giặc Trần Quốc Tuấn thấu suốt tâm địa của giặc và hiểm hoạ Tổ Quốc đang lâm nguy. Từ đó tác giả có những suy nghĩ và tâm trạng như thế nào?

Hỏi: Lòng yêu nước, căm thù giặc của Trần Quốc Tuấn được thể hiện qua chi tiết nào?

* Nỗi lòng của tác giả:

- Lòng yêu nước và căm thù giặc của Trần Quốc Tuấn được diễn tả cụ thể bằng hành động tâm trạng: quên ăn, mất ngủ, đau đến thắt tim, thắt ruột.

"Tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa",

- Được diễn tả qua thái độ uất ức, căm tức: khi chưa trả được thù "căm tức chưa xả thịt, lột da, nuốt gan uống máu quân thù"

- Sẵn sàng hy sinh để rửa mối nhục cho đất nước "…Dẫu cho trăm thân phơi…nghìn xác gói trong da ngựa…vui lòng. "

Hỏi: Đoạn văn có cấu tạo như thế nào? liên kết ý trong câu?

Hỏi: Cách cấu tạo ấy có tác dụng gì trong việc diễn tả tâm trạng con người từ đó hình ảnh người anh hùng yêu nước được khắc hoạ như thế nào?

Giáo viên: Mỗi chữ, mỗi lời như chảy trực tiếp từ trái tim, qua ngòi bút lên trang giấy

→ Hình tượng người anh hùng Trần Quốc Tuấn đau xót đến quặn lòng trước tình cảnh đất nước, căm thù giặc đến thấu tim gan, mong rửa nhục quên ăn, mất ngủ.

Nghệ thuật: Câu văn có 2 ý liên kết nhau: nỗi chua xót, tiếp đó là nỗi căm hận kẻ thù.

Sử dụng nhiều động từ chỉ trạng thái tâm lí và hành động mãnh liệt: quên ăn, vỗ gối, xả thịt, lột da, nuốt gan, uống máu.

⇒ Hình ảnh cụ thể, có phần phô trương phóng đại để cực tả niềm uất hận dâng trào trong lòng đồng thời tăng sức thuyết phục, khêu gợi sự đồng cảm từ người nghe, người đọc.

Nghệ Thuật: Tác giả sử dụng nhiều dấu phẩy, động từ chỉ hoạt động, trạng thái: Quên, vỗ, lột, nuốt, uống.... → căm hận kẻ thù.

Hỏi: Em có nhận xét gì về giọng điệu lời văn?

- Nỗi lòng chủ tướng được biểu lộ như thế nào? Bằng cách nào?

(mỗi chữ mỗi dòng như máu chảy, như nước mắt hiên trên trang giấy, đó là gan ruột, tâm huyết vị tổng chỉ huy bộc bạch, tâm sự).

- Tại sao cảm xúc căm hận của tác giả có sức lan tỏa đến người đọc, người nghe?

+ Vì tình cảm ấy rất chân thành, mãnh liệt.

+ Nói hộ tình cảm chung của mọi người thời đó.

Nghệ thuật: Tác giả sử dụng nhiều dấu phẩy, động từ chỉ hoạt động, trạng thái: Quên, vỗ, lột, nuốt, uống.... → căm hận kẻ thù.

- Giọng điệu thống thiết, căm hận.

⇒ Hình ảnh người anh hùng yêu nước xót xa trước vận nước lâm nguy và có lòng căm thù giặc sâu sắc.