Từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội - Giáo án Ngữ Văn lớp 8

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu từ ngữ địa phương:

- Yêu cầu học sinh đọc và xác định yêu cầu bài tập.

Hỏi: các từ: bẹ, bắp, ngô, từ nào là từ chỉ dùng trong một địa phương nhất định? Từ nào là ngôn ngữ toàn dân?

Hỏi: Em quen với cách gọi là bắp, bẹ hay ngô?

Hỏi: Em hiểu thế nào là từ ngữ địa phương. Thế nào là từ toàn dân?

( Từ địa phương là những từ ngữ chỉ sử dụng trong một địa phương nhất định, Từ toàn dân sử dụng rộng rãi trong toàn dân)

- Giáo viên chốt, gọi học sinh đọc ghi nhớ.

+ Giáo viên: Cho học sinh làm bài tập vận dụng chỉ ra các từ địa phương trong các câu sau; và tìm từ toàn dân tương ứng.

- (heo- lợn (Miền Nam); o- cô (Miền Trung)

- Mần - Làm (Miền Trung)

- Nớ- ấy (Miền Trung)

- Bắp- ngô (Tây bắc)

- vừng (toàn dân); mè (Địa phương).

- bầm, u ⇒ mẹ.

- Chuyển ý:

I. Từ ngữ địa phương:

1. Bài tập:

- Các từ bẹ, bắp → dùng để chỉ ngô.

⇒ Bẹ, bắp ⇒ là từ ngữ được sử dụng ở vùng Tây Bắc → Từ địa phương.

⇒ ngô: Từ sử dụng rộng rãi trong toàn dân.

* Nhận xét:

- Từ địa phương: là từ ngữ được sử dụng trong địa phương nhất định.

- Từ toàn dân: Là từ ngữ sử dụng phổ biến trong toàn dân.

3. Ghi nhớ (Sách giáo khoa) Trang 57

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu biệt ngữ xã hội:

- Đọc ví dụ sách giáo khoa - trang 57, lưu ý các từ in đậm.

Hỏi: Vì sao trong đoạn văn này có chỗ tác giả dùng từ “mẹ”, có chỗ tác giả dùng từ “mợ”?

- Hai từ đồng nghĩa.

Hỏi: Trước cách mạng tháng tám ở nước ta tầng lớp xã hội nào gọi mẹ là mợ, gọi cha là cậu?

Hỏi: Các từ: ngỗng, trúng tủ có nghĩa là gì? Tầng lớp nào thường dùng những từ này?

Giáo viên → Vậy: Các từ: mợ, ngỗng, trúng tủ gọi là biệt ngữ xã hội.

Hỏi: Em hiểu thế nào là biệt ngữ xã hội?

- Học sinh đọc ghi nhớ (Sách giáo khoa).

Hỏi: Tìm thêm một số ví dụ về biệt ngữ?

- cớm (công an) → xã hội đen.

- Gậy: điểm 1.

- Ghi đông: điểm 3.

II. Biệt ngữ xã hội:

1. Bài tập:

a. mợ và mẹ: 2 từ đồng nghĩa.

- cậu, mợ: từ dùng trong tầng lớp trung lưu, thượng lưu → từ ngữ sử dụng trong một tầng lớp nhất định.

- Tầng lớp trung lưu, thượng lưu.

b. ngỗng → điểm 2; trúng tủ → đúng chỗ đã học.

→ Từ thường được sử dụng trong tầng lớp học trò hiện nay.

* Nhận xét:

- Từ ngữ chỉ dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định → biệt ngữ xã hội

2. Ghi nhớ (Sách giáo khoa).

Hoạt động 3. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu cách sử dụng từ địa phương và biệt ngữ xã hội:

- Đọc 2 ví dụ (Sách giáo khoa - Trang 58).

Hỏi: Từ hai ví dụ trên em rút ra điều gì khi sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội?

Hỏi: Trong đoạn thơ việc tác giả dùng từ ngữ địa phương nhằm mục đích gì?

Hỏi: Muốn không lạm dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội, ta cần sử dụng nhóm từ này như thế nào?

- Đọc ghi nhớ 3 (Sách giáo khoa - Trang 58)

III. Sử dụng từ địa phương và biệt ngữ xã hội:

1. Bài tập:

* Nhận xét:

- Không nên lạm dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội → dễ gây khó hiểu.

- Trong thơ văn tác giả sử dụng từ ngữ địa phương nhằm mục đích tô đậm màu sắc địa phương, tầng lớp xã hội, tính cách nhân vật.

2. ghi nhớ Sách giáo khoa- Trang 58

Hoạt động 4. Hướng dẫn học sinh luyện tập:

Giáo viên: Gợi ý học sinh làm bài tập

- Giáo viên: Kẻ bảng, gọi học sinh lên điền từ.

- Gọi học sinh nhận xét, bổ sung.

- Giáo viên: Chữa bài, cho điểm

IV. Luyện tập:

Bài tập 1 (trang 58)

- Tìm một số từ ngữ địa phương nơi em ở hoặc em biết. Nêu từ ngữ toàn dân tương ứng.

- Đọc bài 2 - trang 59, nêu yêu cầu.

- Học sinh làm bài.

- Gọi 1 học sinh lên nêu kết quả.

- Học sinh và giáo viên nhận xét, bổ sung.

Bài tập 2 (trang 59):

- Tìm một số từ ngữ của tầng lớp học sinh hoặc của tầng lớp xã hội khác. giải thích nghĩa.

- mổ, chôm → lấy cắp.

- mõi: lấy cắp.

- cớm: công an.

- Đọc bài 3, nêu yêu cầu bài tập.

- Giáo viên hướng dẫn.

- Học sinh làm bài, nhận xét.

- Giáo viên nhận xét, bổ sung.

- Giáo viên hướng dẫn học sinh làm bài tập 4 - 5 ở nhà

Bài tập 3 (trang 59):

- Trường hợp nào nên sử dụng từ ngữ địa phương, truờng hợp nào không nên sử dụng.

a. Người nói chuyện với mình là người cùng địa phương.

b. Người nói chuyện với mình là ở địa phương khác.

c. Khi phát biểu ý kiến trên lớp.

d. Khi làm bài tập làm văn.

đ. Khi viết đơn từ, báo cáo gửi thầy giáo, cô giáo.

e. Khi nói chuyện với người nước ngoài biết Tiếng Việt.

→ Trường hợp (a) nên sử dụng từ địa phương, các trường hợp khác không nên sử dụng.