Trong lòng mẹ (Tiết 2) - Giáo án Ngữ Văn lớp 8

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh phân tích (tiếp):

- Gọi học sinh đọc phần đầu.

Hỏi: Khi nghe những lời dối trá, nham hiểm của bà cô đối với mẹ, bé Hồng có phản ứng như thế nào? Tại sao?

3. Phân tích:

a. Nhân vật bà cô:

b. Tình cảm của chú bé Hồng đối với mẹ.

* Những ý nghĩ, cảm xúc của bé Hồng khi trả lời bà cô:

- Phản ứng: cúi đầu không đáp → Hồng nhận ra ý nghĩa cay độc trong lời nói, giọng điệu và nét mặt khi cười rất kịch của bà cô, sau đó trả lời:

“ không cháu k muốn vào cuối năm thế nào mẹ cháu cũng về”

Hỏi: Qua phản ứng đó em biết gì về tình cảm của bé Hồng đối với mẹ của mình?

- (Khi nghe cô hỏi, ngay tức khắc trong kí ức của Hồng hiện lên hình ảnh mẹ vẻ mặt rầu rầu và hiền hậu, phản ứng thông minh - ớc mắt rong ròng rớt hai bên má... cười dài trong tiếng khóc..

- Cô chưa nói hết câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ)

Hỏi: Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì trong đoạn này?

( Lúc đầu cười → thể hiện thái độ chống đối trước sự mỉa mai của bà cô, nhưng sau đó tâm hồn non nớt của em không chịu được sự tấn công của bà cô → bật khóc nức nở. tình cảm bị dồn nén bật ra thành tiếng khóc diễn tả tình cảm lên đến đỉnh điểm, phù hợp với tâm lí trẻ em).

- Giáo viên chuyển ý:

- Học sinh đọc ”Nhưng đến ngày giỗ đầu thầy tôi” trang 17.

Hỏi: Miêu tả hành động, tâm trạng của bé Hồng khi nhìn thấy mẹ?

- Đuổi theo xe, gọi rối rít, bối rối, lo sợ nhầm lẫn: nếu người... sa mạc.

- Hành động: đuổi theo xe díu cả chân lại, gọi bối rối" Mợ ơi... "

- Tâm trạng: lo sợ nỗi tuyệt vọng " Nếu... sa mạc"

Hỏi: Hành động và tâm trạng ấy thể hiện điều gì trong lòng bé Hồng lâu nay?

Hỏi: Em có nhận xét gì về sự nức nở của bé Hồng khi được mẹ ôm vào lòng?

→ Nỗi chờ mong khắc khoải, niềm khát khao cháy bỏng, mãnh liệt được gặp mẹ trong lòng đứa con xa mẹ lâu ngày.

- "Oà khóc, nức nở" → đó là sự dỗi hờn mà niềm hạnh phúc; tức tưởi mà thoả mãn.

+ Khi trong lòng mẹ:

- Sung sướng lên đến đỉnh điểm khi nằm trong lòng mẹ, tận hưởng sự êm dịu của tình mẫu tử ngot ngào, thiêng liêng. Niềm vui sướng rạo rực làm em quên đi tất cả những đắng cay, tủi cực.

⇒ Bé Hồng bồng bềnh trôi trong cảm giác vui sướng rạo rực. Những lời lẽ cay độc của bà cô, những tủi cực vừa qua bị chìm đi giữa dòng xúc cảm miên man ấy.

Hỏi: Tận hưởng niềm hạnh phúc được nằm trong lòng mẹ Hồng quan sát và nhận xét như thế nào về mẹ?

( Mẹ không còm cõi, xơ xác mà gương mặt tươi sáng, đôi mắt trong, làn da mịn, má hồng)

(Thấy ấm áp, mơn man khắp da thịt, hơi thở thơm tho, khuôn miệng xinh xắn. )

Hỏi: Em nhận có xét gì về nghệ thuật kể chuyện và miêu tả của tác giả trong đoạn văn này?

Hỏi: Em nhận xét gì về tình cảm của bé Hồng đối với mẹ?

+Học sinh quan sát tranh (Sách giáo khoa) → Miêu tả

Hỏi: Bức tranh diễn tả chi tiết nào trong tác phẩm? Thuật lại chi tiết đó?

- Bức tranh diễn tả chi tiết bé Hồng găp mẹ, được ngồi trong lòng mẹ cảm nhận niềm hạnh phúc vô bờ đang trào dâng khi được gặp mẹ.

- Giáo viên chuyển ý:

Hỏi: Em có suy nghĩ gì về tên chương: "Trong lòng mẹ”? Nếu đổi thành tên khác có hợp lý không?

Thảo luận nhóm 4, thời gian 4 phút.

→ Báo cáo. Giáo viên đưa ra kết luận.

- Tên chương khẳng định sự chân thành, cảm động về sự bất diệt của tình mẫu tử. Nếu đổi tên khác, sẽ không phù hợp với nội dung chương, không thể hiện hết ý nghĩa này.

Hỏi: Qua đoạn trích “Trong lòng mẹ”, hãy chứng minh rằng văn của Nguyên Hồng giàu chất trữ tình?

- Tình huống và nội dung: cảnh ngộ đáng thương của chú bé Hồng, câu chuyện về người mẹ lặng thầm chịu nhiều, cay đắng, khổ đau, nhiều định kiến; lòng yêu thương mẹ của bé Hồng.

- Mạch xúc cảm phong phú: xót xa, tủi hờn, lòng căm giận sâu sắc, tình yêu thương mãnh liệt.

- Cách diễn đạt: kết hợp giữa kể với bộc lộ cảm xúc, các hình ảnh diễn tả tâm trạng; hình ảnh so sánh, lời văn say mê,

c. Chất trữ tình được thể hiện trong đoạn trích:

* Tình huống và nội dung truyện:

- Cảnh ngộ đáng thương của bé Hồng; Câu chuyện về người mẹ phải lặng thầm chịu đựng nhiều đắng cay, nhiều định kiến tàn ác; lòng thương yêu cùng sự tin tưởng mà chú bé dành cho người mẹ của mình.

- Dòng cảm xúc phong phú của Hồng:

(xót xa, tủi hờn, lòng căm giận sâu sắc, quyết liệt, tình thương yêu nồng nàn mãnh liệt. )

- Cách diễn đạt của tác giả:

+ Kết hợp giữa kể với bộc bộ cảm xúc, các hình ảnh diễn tả tâm trạng; hình ảnh so sánh gây ấn tượng giàu sức gợi cảm.

+ Lời văn say mê như được viết trong dòng xúc cảm miên man, dạt dào.

e. Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và trẻ em:

- Nguyên Hồng viết nhiều về phụ nữ và trẻ em (các nhân vật này thường xuất hiện trong tác phẩm của Nguyên Hồng).

- Nhà văn Nguyên Hồng dành cho phụ nữ và trẻ em tấm lòng tràn đầy tình thương yêu và thái độ nâng niu trân trọng.

+ Nhà văn thấm thía những nỗi khổ đau và tủi nhục mà phụ nữ và trẻ em phải gánh chịu trong xã hội cũ.

+ Nhà văn thấu hiểu và vô cùng trân trọng vẻ đẹp tâm hồn cũng những đức tính cao quý của phụ nữ và nhi đồng.

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh tổng kết:

Hỏi: Nêu nét những nét chính về nội dung và nghệ thuật của văn bản?

- Gọi học sinh đọc ghi nhớ.

III. Tổng kết:

1. Nội dung: Đoạn trích đã kể lại một cách chân thực và cảm động những đắng cay tủi cực cùng tình yêu thương cháy bỏng của nhà văn thời thơ ấu đối với người mẹ của mình. Đó là bài ca chân thành và cảm động về tình mẫu tử thiêng liêng bất diệt.

2. Nghệ thuật:

+ Kết hợp giữa kể với bộc lộ cảm xúc, các hình ảnh diễn tả tâm trạng; hình ảnh so sánh gây ấn tượng và giàu sức gợi cảm.

+ Lời văn mê say như được viết trong dòng xúc cảm miên man, dạt dào.

*Ghi nhớ (Sách giáo khoa) Trang 21.

Hoạt động 3. Hướng dẫn học sinh luyện tập:

- Giáo viên hướng dẫn học sinh làm bài tập luyện tập.

V. Luyện tập:

Hỏi: Có nhà nghiên cứu nhận định Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng, hãy chứng minh nhận định đó qua đoạn trích “Trong lòng mẹ”.