Thuyết minh về một thể loại văn học - Giáo án Ngữ Văn lớp 8

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu các bước thuyết minh về một thể loại văn học:

- Đọc đề bài sách giáo khoa - Trang 153.

- Đọc hai bài thơ: “Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác” và “Đập đá ở Côn Lôn”.

Hỏi: Mỗi bài thơ có mấy dòng? Mỗi dòng thơ có mấy chữ?

Hỏi: Số dòng, số chữ ấy có phải là quy định bắt buộc không? Có thể tuỳ tiện thêm bớt không?

Hỏi: Hãy ghi kí hiệu bằng trắc cho từng tiếng trong hai bài thơ!

- Giáo viên gọi học sinh ghi lên bảng.

I. Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học:

* Đề bài: Thuyết minh về đặc điểm của thể thơ thất ngôn bát cú.

1. Quan sát:

- Mỗi bài 8 dòng.

- Mỗi dòng 7 chữ.

- Số dòng (câu) số chữ bắt buộc không thêm bớt tuỳ tiện được.

Bài 1: Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác:

Vẫn là hào kiệt vẫn phong lưu

T B B T T B B

Chạy mỏi chân thì hãy ở tù

T T B B T T B

Đã khách không nhà trong bốn bể

T T B B B T T

Lại người có tội giữa năm châu

T B T T T B B

Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế

T B B T B B T

Mở miệng cười tan cuộc oán thù

T T B B T T B

Thân ấy hãy còn còn sự nghiệp

B T T B B T T

Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu.

B B B T T B B

Hỏi: Nhận xét về quan hệ bằng trắc giữa các dòng với nhau!

- 1 đối với 2 3 đối với 4

- 5 đối với 6 7 đối với 8

Nhận xét gì về niêm? (chú ý chữ 2,4,6).

- 1 niêm với 8 2 niêm với 3

- 4 niêm với 5 6 niêm với 7

Hỏi: Hãy cho biết bài thơ có những tiếng nào hiệp vần với nhau, nằm ở vị trí nào trong dòng thơ và đó là vần bằng hay trắc?

Hỏi: Em có nhận xét gì về sự hiệp vần trong bài thơ thất ngôn bát cú?

Hỏi: Đọc thầm bài thơ và cho biết các câu thơ ngắt nhịp như thế nào?

* Quan hệ bằng trắc: đối câu: 1-2,3- 4,5-6,7-8.

* Niêm: 1- 8,2-3,4-5,6-7.

* Vần:

- Bài “ Cảm tác vào nhà ngục Quảng Đông”: lưu- tù- châu- thù- đâu (B); bể- tế (T câu3-5)

- Bài Đập đá ở Côn Lôn”: Lôn, non, hòn, son, con

→ Cả hai bài thơ đều hiệp vần bằng.

- Bài thơ thất ngôn bát cú có những tiễng cuối câu 1 và các câu chẵn hiệp vần với nhau (1,2,4,6,8).

* Nhịp: 4/3; 2/2/3.

Hỏi: Dựa vào những điều đã quan sát được hãy lập dàn ý cho đề bài trên?

Hỏi: Qua bài văn em rút ra điều gì khi thuyết minh một thẻ loại văn học?

- Phải quan sát, nhận xét, khái quát thành đặc điểm chung của thể loại văn học.

Hỏi: Khi nêu đặc điểm cần chú ý điều gì?

- Chọn lựa đặc điểm tiêu biểu, quan trong, có ví dụ cụ thể.

- Tổng kết rút ra ghi nhớ.

- Học sinh đọc ghi nhớ

- Giáo viên chốt.

2. Lập dàn bài:

a. Mở bài:

b. Thân bài: Nêu các đặc điểm về thể thơ thất ngôn bát cú..

- Số câu, số chữ trong mỗi bài.

- Quy luật bằng trắc của thể thơ.

- Cách gieo vần.

- Cách ngắt nhịp phổ biến ở mỗi dòng.

c. Kết bài: Cảm nhận của em về vẻ đẹp nhạc điệu của thể thơ.

* Ghi nhớ: Sách giáo khoa / Trang 154

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh luyện tập:

- Đọc bài tập 1 sách giáo khoa, nêu yêu cầu.

- Đọc tài liệu tham khảo Sách giáo khoa - Trang 154.

- Học sinh làm bài.

- Gọi học sinh trình bày.

- Học sinh nhận xét.

- Giáo viên bổ sung.

III. Luyện tập:

1. Bài 1 (Trang 154).

Hãy thuyết minh đặc điểm chính của truyện ngắn dựa trên cơ sở các truyện ngắn đã học: Tôi đi học, Lão Hạc, Chiếc lá cuối cùng.

- Truyện ngắn là hình thức tự sự loại nhỏ có dung lượng ít, tập trung miêu tả một mảng của cuộc sống.

- Truyện ngắn thường có ít nhân vật và sự kiện.

- Cốt truyện của truyện ngắn thường diễn ra trong một thời gian, không gian hạn chế.

- Kết cấu của truyện ngắn thường là sự sắp đặt những đối chiếu, tương phản để làm nổi bật chủ đề (thường là ngắn).

- Tuy ngắn nhưng có thể đề cập đến những vấn đề lớn của cuộc sống.