Thuế máu (Tiết 2) - Giáo án Ngữ Văn lớp 8

HOẠT ĐỘNG 1. HƯỚNG DẪN HỌC SINH ĐỌC HIỂU VĂN BẢN (TIẾP TIẾT 1)

- Gọi học sinh đọc phần 2

Hỏi: Bọn cầm quyền thực dân đã sử dung các thủ đoạn, mánh khóe bắt lính như thế nào?

Hỏi: Qua đó em nhận xét gì về những thủ đoạn, mánh khóe bắt lính của bọn thực dân?

Hỏi: Em hiểu “vật liệu biết nói” là gì?

(Là cách nói mang ý nghĩa trào phúng, mỉa mai sâu sắc bọn thực dân coi người dân thuộc địa chỉ là một thứ “đồ vật biết nói” nhằm phục vụ mục đích sinh lợi cho bọ thực dân mà thôi).

b. Phần 2: Chế độ lính tình nguyện

*) Các thủ đoạn mánh khóe bắt lính của bọn thực dân:

- Tiến hành những cuộc lùng sục, vây bắt, cưỡng ép người ta phải đi lính.

- Lợi dụng việc bắt lính để dọa nạt xoay sở kiếm tiền đối với nhà giàu (đi lính tình nguyện hoặc xì tiền ra)

- Sẵn sàng trói, xích, nhốt người ta như súc vật, đàn áp dã man nếu họ chống đối.

⇒ Thủ đoạn, mánh khóe trắng trợn, đê hèn (bộ mặt tàn bạo)

Hỏi: Trong lúc sục sạo bắt lính trắng trợn như vậy, một mặt chúng giải thích như thế nào về việc người dân các nước thuộc địa phải ra chiến trận?

Hỏi: Lời lẽ bịp bợm của bọn cầm quyền được thể hiện qua các chi tiết nào?

( Ấy thế mà.. rằng: “Các bạn đã tấp nập đầu quân... lính thợ”)

*) Lời lẽ bịp bợm của bọn cầm quyền:

- Chúng trơ trẽn rêu rao rằng họ tự nguyện đầu quân.

Hỏi: Trên thực tế những người dân thuộc địa có thực sự "tình nguyện" hiến xương máu như lời lẽ của bọn cầm quyền hay không? Nêu các dẫn chứng?

(họ lẩn trốn, xì tiền, tìm cách nhiễm bệnh).

- Thực tế không hề có sự tình nguyện dâng hiến xương máu. ( họ lẩn trốn, xì tiền ra, thậm trí còn tự làm cho mình bị nhiễm những bệnh nặng nhất để khỏi phải đi lính; cảnh bị cưỡng ép xích tay, nhốt.. ; những vụ bạo động.. những cuộc biểu tình…)

Hỏi: Em có nhận xét gì về giọng điệu các câu văn? cách đưa ra các bằng chứng ở cuối phần II?

Hỏi: Qua đó em thấy lời rêu rao về sự tự nguyện đầu quân của người dân thuộc địa, thể hiện bộ mặt gì của bọn thực dân?

Giáo viên: Chính quyền thực dân rêu rao về sự tự nguyện đầu quân của những người dân thuộc địa. Lời tuyên bố trịnh trọng của phủ toàn Đông Dương là lừa bịp một cách trơ trẽn.

- Giọng điệu trào phúng, mỉa mai chế giễu lời tuyên bố trịnh trọng, phản bác bằng thực tế hùng hồn: nếu quả thật... “không ngần ngại”. Dẫn chứng cụ thể, trung thực, giàu sức thuyết phục.

⇒ Lời tuyên bố trịnh trọng của phủ toàn Đông Dương là lừa bịp, trơ trẽn.

- Gọi học sinh đọc phần 3

Hỏi: Sau khi chiến tranh kết thúc, thái độ của bọn cầm quyền ra sao đối với những người dân thuộc địa?

Hỏi: Họ nhận được sự đối đãi như thế nào cho sự hi sinh của mình từ phía những kẻ cầm quyền thực dân?

Hỏi: Để “ghi nhớ” công lao của họ, các quan cai trị đã có những hành động ra sao?

c. Phần 3: Kết quả của sự hi sinh

- Kết thúc chiến tranh: “lời tuyên bố tình tứ của các ngài cầm quyền cũng tự dưng im bặt như có phép lạ”. Người dân thuộc địa trở lại là “ giống người bẩn thỉu”

- Họ không hề biết đến chính nghĩa và công lí sau khi bị bóc lột hết “ thuế máu” (sự hi sinh không đem lại ích lợi gì cho họ)

( Lột hết tất cả của cải mà họ tự mua.. xuống tàu về nước, bị đánh đập vô cơ, bị đối sử như xúc vật; Cho ăn như lợn…tàu ẩm?

Hỏi: Em có nhận xét như thế nào về các câu văn, giọng điệu của tác giả?

Hỏi: Các câu nghi vấn này được sử dụng để hỏi hay khẳng định bộc lộ tình cảm, cảm xúc của người viết?

( Khẳng định sự thật, bộc lộ tình cảm, cảm xúc của người viết)

" Các anh đã bảo vệ Tổ Quốc thế là tốt..... cút đi! "?

- Tác giả sử dụng câu nghi vấn có chức năng khẳng định sự thật, bày tỏ thái độ lên án.

Hỏi: Theo em mục đích của bọn thực dân trong việc cấp môn bài bán lẻ thuốc phiện cho thương binh người Pháp và vợ con tử sĩ người Pháp là gì?

Hỏi: Qua đó em có nhận xét gì về bộ mặt của thực dân, cách đối xử của chính quyền thực dân đối với những người lính sau khi kết thúc chiến tranh?

Hỏi: Từ đó, sự thật nào được phơi bày?

- Chúng đầu độc những người dân thuộc địa làm cho ngu đần, hèn yếu cả một dân tộc để vơ vét của cải tài nguyên đầy túi.

⇒ Bộ mặt tráo trở, tàn ác, vô nhân đạo được bộc lộ trắng trợn (Chúng phạm 2 tội ác lớn đối với nhân loại: lôi kéo những nạn nhân vào cuộc huynh đệ tương tàn; coi rẻ tính mạng và xương máu của họ bằng cách đền bù hèn mạt).

⇒ Sự bỉ ổi, vô nhân đạo của Thực dân Pháp đối với lính tình nguyện Việt Nam, cái giá của “Thuế máu” mà người lính Việt Nam được trả.

Hỏi: Em có nhận xét gì về cách sắp xếp các chương trong văn bản thuế máu? (được sắp xếp theo trình tự nào)?

Hỏi: Tác dung của cách sắp xếp bố cục đó là gì?

d. Trình tự bố cục và những đặc sắc nghệ thuật:

* Sắp xếp bố cục theo trình tự thời gian: trước, trong và sau khi xảy ra chiến tranh thế giới thứ nhất.

- Phanh phui từng bước bộ mặt trơ tráo giả nhân giả nghĩa của chính quyền thực dân quanh việc bóc lột thuế máu, được phơi bày toàn diện triệt để. Từ đó số phận bi thảm của người dân nô lệ cũng được miêu tả cụ thể sinh động.

Hỏi: Để phanh phui bộ mặt giả tạo, vô nhân đạo của bọn thực dân và miêu tả cụ thể số phận của những người dân thuộc địa tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào?

Hỏi: Hình ảnh được miểu tả có tác dụng gì?

Hỏi: Ngôn ngữ miêu tả ra sao?

Hỏi: Nhận xét về giọng điệu lời văn?

Hỏi: Chỉ ra các yếu tố biểu cảm được sử dụng trong đoạn trích? Tác dụng trong việc thể hiện thái độ tác giả?

* Hoạt động nhóm (trong 3')

1. Đọc văn bản "Thuế máu" em hiểu thêm những mục đích nào của văn chương Nguyễn ái Quốc?

- Gọi học sinh báo cáo – Nhận xét – giáo viên bổ xung

- Vạch trần tố cáo tội ác của đế quốc, bênh vực quyền lợi của người dân thuộc địa, động viên tinh thần đấu tranh của người dân thuộc địa.

Đó chính là mục đích đấu tranh của văn chương “ Dùng ngọn bút làm đòn xoay chế độ- Mỗi vần thơ bom đạn phá cường quyền”

* Nghệ thuật châm biếm đả kích sắc sảo, hình ảnh sinh động, giàu tính biểu cảm và sức mạnh tố cáo.

+) Hình ảnh: vừa trung thực không thể chối cãi, vừa châm biếm trào phúng vừa xót xa.

+) Ngôn ngữ trào phúng, châm biếm:

“ con yêu”, “bạn hiền”, “chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do”, “lấy máu tưới những vòng nguyệt quế”, “lấy xương trạm nên những chiếc gậy”, “vật liệu biết nói”...

+) Giọng điệu trào phúng đặc sắc:

- Giọng chế giễu, mỉa mai: “ấy thế mà”,

“ đùng một cái”

- Nhắc lại những mĩ từ: “chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do”

- Sử dụng thành công giọng điệu giễu nhại, nghệ thuật phản bác (cuối phần II, các câu hỏi liên tiếp được đặt ra) “ Nếu quả thật... .. không ngần ngại“; các bạn đã tấp nập đầu quân”; Các anh đã bảo vệ tổ quốc... cút đi”.

* Các yếu tố biểu cảm:

- Tác giả sử dụng nghệ thuật kể chuyện, những sự kiện, con số thực tế, dẫn lời lẽ của người khác, hay chính đối tượng để công kích.

- Những hình ảnh được xây dựng mang tính biểu cảm cao → Ta nhận ra thái độ căm phẫn kẻ thống trị tàn ác, lòng xót xa thương cảm cho số phận những người nô lệ.

HOẠT ĐỘNG 2. HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỔNG KẾT:

Hỏi: Nêu cảm nhận của em về giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản sau khi học?

- Gọi học sinh đọc ghi nhớ.

III. Tổng kết:

a. Nội dung: Tố cáo, kết án đanh thép tội ác của kẻ thù (Thực dân Pháp) qua chính sách bắt lính ở thuộc địa. Bước đầu vạch ra con đường đấu tranh cách mạng của các dân tộc thuộc địa.

b. Nghệ thuật: Nêu ra luận điểm rõ ràng, các luận cứ được lập luận rất phong phú chính xác ⇒ Tính chính luận chặt chẽ, thuyết phục và hấp dẫn

- Sử dụng nhiều hình ảnh có giá trị biểu cảm cao, giọng điệu vừa đanh thép vừa mỉa mai chua chát tạo được sức thuyết phục cao.

* Ghi nhớ (Sách giáo khoa - Trang 92)