Hai chữ nước nhà - Giáo án Ngữ Văn Lớp 8

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh đọc và tìm hiểu chú thích:

Chú ý nhịp thơ ở 2 câu 7 câu 6-8 giọng thơ thống thiết, kích động.

- Giáo viên đọc mẫu → học sinh đọc.

? Em hãy nêu đôi nét về tác giả?

- Học sinh trả lời:

- Giáo viên giới thiệu thêm về Trần Tuấn Khải:

I. Đọc và tìm hiểu chú thích:

1. Đọc văn bản:

2. Chú thích:

a. Tác giả:

- Trần Tuấn Khải (1895 - 1983)

- Hiệu Á Nam.

- Quê ở làng Quang Hán, Mĩ Hà, Mĩ Lộc, Nam Đinh.

- Giáo viên giới thiệu về tác phẩm.

- Yêu cầu học học sinh giải nghĩa từ.

b. Tác phẩm: “Hai chữ nước nhà” là bài thơ mở đầu tập thơ “Bút quan hoài I”, lấy đề tài lịch sử thời minh Xâm Lược nước ta. Á Nam căn dặn, người cha căn dặn con gửi gắm tâm sự yêu nước của mình.

c. Từ khó: Sách giáo khoa / Trang 161

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh đọc hiểu văn bản:

? Bài thơ được sáng tác theo thể thơ gì?

Nêu đặc điểm của thể thơ này?

? Phương thức biểu đạt?

- Biểu cảm gián tiếp (mượn lời của Nguyễn Phi Khanh nói với con khi ông bị quân Minh giải sang Trung Quốc) → tâm sự yêu nước của Nguyễn Phi Khanh chính là tâm sự của người yêu nước Trần Tuấn Khải.

Học sinh thảo luận các chú thích 1,3,5, Sách giáo khoa. Giáo viên giới thiệu thêm các từ /// châu, Hồng lạc.

II. Đọc hiểu văn bản:

1. Thể thơ: Song thất lục bát

Phương thức: Biểu cảm

Hỏi: Theo em, văn bản này có bố cục như thế nào?

Nội dung của mỗi phần?

- Toàn bài thơ dài 101 câu, đây chỉ là đoạn trích 36 câu đầu.

2. Bố cục: Bài thơ chia làm 3 phần

* 3 phần.

- Phần 1: (8 câu thơ đầu): Nỗi lòng người cha nơi ải bắc.

- Phần 2: (20 câu tiếp): Hiện tình đất nước.

- Phần 3: (8 câu cuối): Lời gửi trao sự nghiệp cho con trai.

* Chuyển ý:

- Gọi học sinh đọc 8 câu thơ đầu.

Hỏi: Hai cha con chia tay ở đâu? Trong hoàn cảnh như thế nào?

3. Phân tích:

a. Nỗi lòng người cha trong hoàn cảnh phải rời xa đất nước.

- Bối cảnh: cuộc chi ly diễn ranơi biên cương núi rừng ảm đạm, hẻo lánh.

( mây sầu gió thảm, hổ thét chim kêu)

Hỏi: Người chia tay trong hoàn cảnh như thế nào?

Hỏi: Chỉ ra tình cảnh eo le của hai cha con trong cuộc chia ly?

Hỏi: Từ đó em có nhận xét như thế nào về nỗi lòng của người cha?

- Người cha phải lìa xa Tổ Quốc không mong ngày trở lại.

- Con muốn đi theo cha để chăm sóc cho tròn đạo hiếu, người cha phải dằn lòng khuyên con trở lại để lo tính việc cứu nước trả thù nhà.

⇒ Cha là người nặng lòng với đất nước, với quê hương.

- Gọi học sinh đọc 20 câu thơ tiếp.

Hỏi: Trước khi nói về hiện trạng đất nước người cha đã nói về truyền thống gì của dân tộc?

Hỏi: Hiện trạng đất nước hiện lên như thế nào qua lời người cha?

Hỏi: Vậy tình cảnh đất nước mà tác giả (người cha)nhắc đến là khi nào?

b. Hiện trạng đất nước qua lời người cha:

- Người cha nhắc nhở con về truyền thống mấy ngàn năm của dân tộc (Con Lạc cháu hồng)- truyền thống yêu nước thương nòi.

- Thảm vong quốc: lũ khác giống tàn bạo đang gây nên bao cảnh: xương rừng máu sông, xiêu tán hao mòn.

- Mượn tình cảnh đất nước dưới ách thống trị của nhà Minh để nói về hiện tình đất nước đầu thế kỉ XX.

Hỏi: Tác giả đã sử dụng biễn pháp nghệ thuật nào để nói về hiện tình đất nước?

Hỏi: Em có nhận xét như thế nào về giọng điệu lời thơ trong bài thơ?

Hỏi: Từ đó tình tình cảnh đất nước ta trong những năm đầu thế kỉ XX đã hiện lên như thế nào? Nhà thơ muốn tác động tới những tâm hồn con người Việt Nam lúc ấy điều gì?

- Tác giả sử dụng những hình ảnh mang tính chất ước lệ và các từ ngữ giàu sắc thái biểu cảm: Đất khóc giời than, giống nòi, kể sao xiết kể… xương rừng máu sông, xiêu tán hao mòn.

- Giọng điệu: Lâm li thống thiết, phẫn uất căm hận.

⇒ Tình cảnh đất nước dưới ách thống trị của quân xâm lược lầm than cùng cực → Tác giả muốn khêu gợi, đánh thức những trái tim yêu nước.

- Gọi học sinh đọc 8 câu thơ cuối

Hỏi: Người cha nói gì về hoàn cảnh của mình?

Hỏi: Điều cha muốn gửi gắm tới con lúc này là điều gì?

Hỏi: Mượn lời người cha Tần Tuấn Khải muốn nói lên điều gì?

3. Lời trao gửi sự nghiệp cho con trai:

- Người cha nói đến cái thế bất lực của mình già yếu, bất lực.

- Gánh vác giang sơn là một nhiệm vụ khó khăn nhưng trọng đại và thiêng liêng.

- Người cha mong con nhớ đến tổ tông ngày trước đã vì nước gian khó, vì ngọn cờ độc lập của dân tộc, động viên con nối tiếp sự nghiệp vẻ vang đó.

⇒ Gánh vác giang sơn đánh đuổi quân xâm lược là trách nhiệm thiêng liêng của những người con yêu nước.

Hoạt động 3. Hướng dẫn học sinh tổng kết:

Hỏi: Nêu cảm nhận của em về giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ?

III. Tổng kết:

* Ghi nhớ: Sách giáo khoa / Trang 163.

Hoạt động 4. Hướng dẫn học sinh luyện tập:

- Giáo viên hướng dẫn học sinh làm bài tập luyện tập ở nhà.

IV. Luyện tập:

Đọc diễn cảm bài thơ.