Giáo án: Tìm hiểu chung về văn nghị luận - Ngữ Văn lớp 7

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu nhu cầu nghị luận:

- Giáo viên gọi học sinh đọc câu hỏi sách giáo khoa phần 1a

Hỏi: Em hãy nêu thêm các câu hỏi tương tự?

+ Tại sao thích đọc sách?

+ Tại sao thích xem ti vi.. ?

I. Nhu cầu nghị luận và văn bản nghị luận

1. Nhu cầu nghị luận:

a, Câu hỏi:

- Tại sao em đi học?

- Tại sao con người cần có bạn bè?

- Theo em, thế nào là sống đẹp?

- Hút thuốc lá tốt hay xấu, lợi hay hại?

- Những câu hỏi trên là những câu hỏi rất hay. Nó cũng chính là những vấn đề được đặt ra trong cuộc sống hàng ngày khiến người ta phải bận tâm, phải tìm cách giải quyết.

Hỏi: Gặp các vấn đề và câu hỏi đó, em sẽ giải đáp bằng cách nào? Tự sự, miêu tả hay biểu cảm? Giải thích tại sao?

b, Không thể giải đáp các câu hỏi trên bằng tự sự, miêu tả hay biểu cảm vì:

- Kể chuyện, miêu tả không phù hợp với câu hỏi.

- Văn biểu cảm chỉ giúp ích phần nào.

-> Chỉ có thể giải đáp bằng văn nghị luận vì:

+ Tự sự thuật, kể câu chuyện dù đời thường hay tưởng tượng, dù hấp dẫn, sinh động đến đâu vẫn mang tính cụ thể, hình ảnh vẫn chưa mang tính khái quát chưa có khả năng thuyết phục nguời nghe làm cho họ thấu tình đạt lý.

+ Miêu tả: Dựng chân dung, người, cảnh, sự vật, sự việc…

+ Biểu cảm, đánh giá: Có sử dụng lý lẽ, lập luận nhưng chủ yếu là tình cảm, cảm xúc, tâm trạng mang tính chủ quan, cảm tính nên không có khả năng giải quyết các vấn đề trên.

Hỏi: Để trả lời những câu hỏi như thế hằng ngày trên báo chí, qua đài phát thanh, truyền hình, em thường gặp những kiểu văn bản nào? Kể tên một vài kiểu văn bản mà em biết?

Giáo viên: nói về:

- Xã luận (báo Nhân dân)

- Bình luận (Thời sự - Đài THVN)

- Phê bình văn học (báo Văn nghệ... )

- Trả lời bằng cách sử dụng lí lẽ, khái niệm có sức thuyết phục => Nghị luận.

- Văn bản nghị luận:

+ Bình luận thể thao, các bài xã hội, bài phát biểu ý kiến…

+ Các mục nghiên cứu, phê bình...

* Giáo viên gọi học sinh đọc văn bản trong sách giáo khoa.

Hỏi: Bác Hồ viết bài này nhằm mục đích gì?

2. Thế nào là văn bản nghị luận:

a. Bài tập: Văn bản: Chống nạn thất học

- Mục đích: Chống nạn thất học trong người dân

Hỏi: Để thực hiện mục đích ấy bài viết nêu ra những ý kiến nào?

- Ý kiến:

+ Thực dân Pháp tiến hành chín sách ngu dân, để dễ bề cai trị dân ta.

+ Cần phải xoá nạn thất học, xoá mù chữ

+ Những biện pháp chống nạn thất học

Hỏi Những ý kiến ấy được diễn tả thành những luận điểm nào? Tìm các câu văn mang luận điểm?

- Luận điểm của Bác Hồ nêu ra:

+ Một trong những công việc phải thực hiện cấp tốc trong lúc này là nâng cao dân trí.

+ Mọi người Việt phải biết quyền lợi quốc ngữ. …. viết chữ

Hỏi Câu luận điểm có đặc điểm gì? Diễn đạt quan điểm tư tưởng của tác giả.

=> Là những câu khẳng định một ý kiến, một tư tưởng.

Hỏi: Để có ý kiến có sức thuyết phục, bài viết đã nêu lên những lí lẽ nào? Hãy liệt kê các lí lẽ đó?

- Lí lẽ:

+ Tình trạng thất học, lạc hậu trước cách mạng tháng Tám.

+ Những điều kiện cần phải có để người dân tham gia xây dựng nước nhà

+ Những khả năng thực tế trong việc chống nạn thất học.

Hỏi: Vậy những câu văn như thế nào thì được gọi là luận điểm?

Hỏi: Cách tìm ra luận điểm của văn bản nghị luận:

=> Luận điểm: Mang quan điểm của tác giả

=> Câu có luận điểm: Là những câu khẳng định một ý kiến, một tư tưởng.

=> Trả lời câu hỏi: Văn bản nói cái gì?

=> Thế nào là văn bản nghị luận

Hỏi: Những tư tưởng, quan điểm trong bài văn nghị luận cần đạt được những yêu cầu gì?

b. Kết luận:

- Các dạng của văn nghị luận: ý kiến trong các cuộc họp, xã luận, bình luận, bài phát biểu trên báo chí, ti vi.

- Văn nghị luận là văn được viết ra nhằm xác lập cho người đọc, người nghe 1 tư tưởng, quan điểm nào đó.

- Phải có luận điểm rõ ràng, lý lẽ, dẫn chứng thuyết phục.

- Những tư tưởng, quan điểm phải hướng tới giải quyết những vấn đề đặt ra trong đời sống.

- Gọi 2 học sinh đọc phần ghi nhớ

* Ghi nhớ: Sách giáo khoa trang 9