Giáo án: Chuẩn mực sử dụng từ - Ngữ Văn lớp 7

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh dùng từ đúng âm, đúng chính tả:

* Giáo viên gọi 1 học sinh đọc bài tập 1 sách giáo khoa

Hỏi: Những từ in đậm trong những câu đó sử dụng như thế nào?

Đọc những câu văn đó ta thấy như thế nào?

I. Sử từ đúng âm, đúng chính tả.

1. Bài tập.

- Dùi => sai âm => đúng: vùi

- Tập tẹ => sai âm=> đúng: bập bẹ

- Khoảng khắc => sai chính tả => đúng: khoảnh khắc.

Hỏi: Vậy phải sửa như thế nào?

Hỏi: Vậy cần phải sử dụng từ như thế nào?

2. Kết luận:

- Sử dụng từ đúng âm, đúng chính tả

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh dùng từ nghĩa:

- Học sinh đọc những câu văn trong bài tập

Hỏi: Các từ in đậm trong các câu đó dùng từ sai như thế nào?

Hãy thay những từ ấy bằng những từ thích hợp.

II. Sử dụng từ đúng nghĩa

1. Bài tập:

- Sử dụng các từ: Sáng sủa, cao cả, biết không đúng nghĩa, khiến cho người đọc hiểu sai về nghĩa.

- sáng sủa => tươi đẹp

- cao cả => sâu sắc

- biết => có

Hỏi: Từ bài tập trên em rút ra được kết luận gì?

- Học sinh đọc bài tập

Hỏi: Các từ in đậm trong các câu trên dùng sai như thế nào?

Hỏi: Hãy tìm cách chữa lại cho đúng?

2. Kết luận:

- Phải sử dụng từ đúng nghĩa

Hoạt động 3. Hướng dẫn học sinh sử dụng từ đúng tính chất ngữ pháp:

- Giáo viên giải thích: “hào quang” là danh từ không thể sử dụng làm vị ngữ như tính từ.

- Ăn mặc (động từ), thảm hại (tính từ) không thể sử dụng như danh từ.

- Giả tạo phồn vinh: trái với quy tắc trình tự Tiếng Việt.

III. Sử dụng từ đúng tính chất ngữ pháp của từ.

1. Bài tập:

- Các từ: Hào quang, ăn mặc, thảm hại sử dụng sai tính chất ngữ pháp.

Sửa:

=> hào quang = hào nhoáng.

=> ăn mặc = chị ăn mặc thật giản dị

= việc ăn mặc …………..

=> thảm hại = bỏ với nhiều, thêm từ rất.

=> giả tạo phồn vinh = phồn vinh giả tạo

Hỏi: Từ bài tập trên em rút ra được kết luận gì?

2. Kết luận:

- Sử dụng từ phải đúng tính chất ngữ pháp của từ.

Hoạt động 4. Hướng dẫn học sinh dùng từ đúng sắc thái biểu cảm, hợp phong cách:

Giáo viên gọi học sinh đọc bài tập sách giáo khoa?

Hỏi: Những từ im đậm sử dụng sai như thế nào?

Hỏi: Hãy tìm những từ thích hợp để thay thế.

+ Lãnh đạo: Đứng đầu các tổ chức hợp pháp, chính đáng => sắc thái tôn trọng.

+ Cầm đầu: Đứng đầu các tổ chức phi pháp, phi nghĩa => sắc thái khinh bỉ, coi thường.

IV. Sử dụng từ đúng sắc thái biểu cảm, hợp phong cách

1. Bài tập:

- Sắc thái biểu cảm không đúng, không phù hợp.

- Sửa:

* Lãnh đạo = cầm đầu

* Chú hổ = nó, con hổ

- Giải thích tương tự với trường hợp 2.

Từ bài tập trên em rút ra được bài học gì khi sử dụng từ?

2. Kết luận:

- Cần sử dụng từ đúng sắc thái biểu cảm, hợp phong cách.

Hoạt động 5. Hướng dẫn học sinh không lạm dụng từ địa phương, từ Hán Việt.

Học: Trong những trường hợp nào thì không nên dùng từ địa phương?

1- Do những đặc điểm về địa lý, lịch sử, phong tục tập quán…mỗi địa phương có những từ ngữ riêng gọi là từ địa phương.

- Ngoài ra có một số từ chỉ sự vật đã được phổ thông hoá.

Ví dụ: Sầu riêng, măng cụt, chôm chôm…

2- Do hoàn cảnh lịch sử, văn hoá, có một số lượng lớn từ Hán Việt đã được bổ sung vào vốn từ vựng Tiếng Việt, góp phần làm phong phú Tiếng Việt, nhưng không nên lạm dụng:

- Từ nào Tiếng Việt có thì không nên dùng từ Hán Việt:

Ví dụ:

Cầu đường -> Không dùng kiều lộ

Ca múa nhạc -> Không dùng ca vũ nhạc

Cha mẹ -> không dùng phụ mẫu

Anh em -> không dùng huynh đệ

- Sử dụng từ Hán Việt tạo sắc thái trang trọng

Ví dụ:

Báo Phụ nữ -> không dùng Báo đàn bà

Cụ ấy qua đời -> không dùng Cụ ấy đã toi (ngoẻo).

V. Không lạm dụng từ địa phương, từ Hán Việt.

1. Bài tập.

* Không nên sử dụng từ địa phương:

- Trong các tình huống giao tiếp trang trọng.

- Trong các văn bản chuẩn mực (hành chính, chính luận).

- Đối với người vùng khác.

* Trong những trường hợp không cần thiết thì không nên sử dụng từ HánViệt

Qua đây em rút ra được bài học gì khi sử dụng từ Hán Việt và từ địa phương?

2. Kết luận:

- Không nên lạm dụng từ địa phương hay từ Hán Việt khi không thật sự cần thiết.

Hoạt động 6. Hướng dẫn học sinh không lạm dụng từ địa phương, từ Hán Việt.

- Giáo viên yêu cầu học sinh đọc lại 1 lượt một số

bài tập làm văn của mình và yêu cầu chỉ ra những điểm sai trong cách sử dụng từ và giáo viên hướng dẫn cách sửa.

Hỏi Từ những bài tập trên em rút ra những yêu cầu gì khi sử dụng từ?

VI. Luyện tập:

- Lỗi thường gặp: l – n; ch – tr; r - d – gi

VII. Kết luận chung

Ghi nhớ: Sách giáo khoa - Trang 167.