Giáo án: Tìm hiểu chung về văn biểu cảm - Ngữ Văn lớp 7

Hoạt động 1. Tìm hiểu nhu cầu biểu cảm:

- Giáo viên yêu cầu học sinh đọc các câu ca dao đã cho trong sách giáo khoa và trả lời câu hỏi.

Hỏi: Mỗi câu ca dao trên bộc lộ tình cảm, cảm xúc gì?

I. Nhu cầu biểu cảm và văn biểu cảm

1. Nhu cầu biểu cảm:

a) Bài tập: Sách giáo khoa

- Câu ca dao 1: Tình cảm vô vọng, nỗi đau tuỵêt vọng của những số kiếp lầm than bên lũy tre làng.

- Câu ca dao 2: Tình yêu quê hương đất nước.

Hỏi: Người ta bộc lộ tình cảm để làm gì?

* Bày tỏ tình cảm để cho người khác có thể cảm nhận được

Hỏi: Theo em khi nào thì con người có nhu cầu làm văn bản biểu cảm?

* Người ta có nhu cầu biểu cảm khi: Có những tình cảm tốt đẹp, những nỗi niềm chất chứa muốn bộc lộ cho người khác cảm nhận được.

Hỏi: Em hãy thử vận dụng những kiến thức về từ Hán Việt để giải nghĩa các yếu tố: nhu, cầu, biểu, cảm?

( nhu: cần phải có; cầu: mong muốn -> nhu cầu: mong muốn có)

( Biểu: thể hiện ra bên ngoài; cảm: rung động và mến phục, biểu cảm: rung động được diễn đạt bằng lời văn thơ)

Hỏi: Người ta thường sử dụng biểu cảm bằng những phương tiện nào?

- Những phương tiện biểu cảm: Những bức thư, những bài thơ, bài văn, bài hát...

Hỏi: Từ bài tập trên, em hãy cho biết: Thế nào là văn biểu cảm?

Hỏi: Văn biểu cảm bao gồm các thể loại văn học nào?

b. Kết luận: ý 1,2 ghi nhớ (Sách giáo khoa - Trang 73)

- Giáo viên yêu cầu học sinh đọc 2 đoạn văn và trả lời câu hỏi:

N1: Hai đoạn văn trên biểu đạt bằng nội dung gì?

2. Đặc điểm chung của văn biểu cảm

a. Bài tập

- Nội dung của 2 đoạn văn:

+ Đoạn 1: Nỗi nhớ bạn, nỗi nhớ gắn liền với những kỷ niệm.

+ Đoạn 2: Biểu lộ tình cảm gắn bó với quê hương đất nước.

-> Cả hai đoạn văn không kể về một câu chuyện hoàn chỉnh, mặc dù có gợi lại những kỷ niệm.

N2: Nội dung ấy có đặc điểm gì khác so với nội dung của văn bản tự sự và miêu tả?

Đặt biệt ở đoạn 2, tác giả đã sử dụng biện pháp miêu tả, từ miêu tả mang tính biểu tượng gợi ra những cảm xúc sâu sắc.

- Đó là những tình cảm đẹp, thấm nhuần tư tưởng nhân văn.

Hỏi: Em có nhận xét như thế nào về tình cảm, cảm xúc trong 2 đoạn văn trên?

Hỏi: Em có nhận xét gì về phương thức biểu đạt tình cảm, cảm xúc ở 2 đoạn văn?

- Hai đoạn văn có cách biểu cảm khác nhau:

+ Đoạn văn 1: biểu cảm một cách trực tiếp, người viết gọi tên đối tượng biểu cảm, nói thẳng tình cảm của mình -> biểu cảm trực tiếp.

+ Đoạn văn 2: Người viết thông qua việc miêu tả, tiếng hát trong đêm khuya trên đài để bộc lộ cảm xúc -> biểu cảm gián tiếp.

- Học sinh đọc ghi nhớ: ý 3,4 – Trang 73

b. Kết luận:

*Ghi nhớ: ý 3,4 – Sách giáo khoa Trang 73

Hoạt động 2. Tìm hiểu nhu cầu biểu cảm:

- Giáo viên đọc bài tập 1

- Học sinh thực hiện theo

- Giáo viên đọc câu hỏi 2 – Học sinh dựa vào 2 bài thơ đã học để trả lời câu hỏi.

II. Tập luyện:

1. Bài 1:

a. Đoạn a không phải là đoạn văn biểu cảm

b. Đoạn văn b là đoạn văn biểu cảm

- Nội dung biểu cảm: Thể hiện sự yêu quý, mến mộ vẻ đẹp của hoa hải đường.

- Các yếu tố tưởng tượng và lời văn khơi gợi trong bài:

+ Lần nào …. ngắm những cây hải đường

+ Hàng trăm đoá hoa… phơi phới như một lời chào hạnh phúc.

+ Tôi không thích

+ Hoa hải đường rạng rỡ, nồng nàn…

+ Tôi ngẩn ngơ đứng ngắm hoa hải đường

- Đọc bài tập 2

Hỏi: Nhận xét về cách biểu cảm ở hai bài văn?

2. Bài 2:

- Cả hai bài đều có cách biểu cảm trực tiếp: cả hai bài đều trực tiếp nêu lên tư tưởng, tình cảm không thông qua phương diện trung gian nào khác.

+ Cả hai bài cùng nêu lên khát vọng về một dân tộc độc lập, có chủ quyền, hoà bình, thịnh trị.