Giáo án: Thành ngữ - Ngữ Văn lớp 7

Hoạt động 1. Hướng dẫn tìm hiểu thế nào là thành ngữ:

- Giáo viên gọi học sinh đọc bài tập 1 sách giáo khoa phần I

Hỏi: Em hãy nhận xét về cấu tạo cụm từ “lên thác xuống ghềnh”?

Hỏi: Có thể thay một vài từ cụm từ này bằng từ khác không?

I. Thế nào là thành ngữ

1. Bài tập

Bài 1:

a. Không thêm từ khác vào cụm từ này.

-> Không thay được vì ý nghĩa câu trở lên lỏng lẻo, nhạt nhẽo.

+ Có thể thay đổi vị trí của các từ trong cụm từ này được không?

- Không hoán đổi được vì đây là một trật tự cố định.

Hỏi: Từ cách phân tích trên, em rút ra kết luận gì về cụm từ “Lên thác xuống ghềnh”

b. Đặc điểm cấu tạo của cụm từ “lên thác xuống ghềnh”

=> Chặt chẽ về thứ tự các từ và về nội dung ý nghĩa (có tính chất cố định)

Hỏi: Cụm từ “lên thác xuống ghềnh” có nghĩa là gì? vì sao lại nói “lên thác xuống ghềnh”

- Học sinh thảo luận theo nhóm bàn.

- Đại diện 1 vài bàn phát biểu

- Bàn khác nhận xét, bổ sung.

- Giáo viên chốt

Hỏi: “Nhanh như chớp” có nghĩa là gì? vì sao lại nói như vậy? (thực hiện giống câu trên)

* Bài tập 2:

a. “Lên thác xuống ghềnh”; trôi nổi, lênh đênh, lưu lạc.

=> Nói như vậy để chỉ sự khó khăn, gian khổ, vất vả (thác ghềnh: hình ảnh ẩn dụ => sự khó khăn)

b. Nhanh như chớp: Hành động mau lẹ rất nhanh và chuẩn xác

=> Nói như vậy vì “chớp” (hình ảnh so sánh loé mạch điện giữa 2 đám mây tích điện, trái dấu)

Hỏi: Qua 2 bài tập trên, em rút ra kết luận gì về thành ngữ.

- Giáo viên gọi 2 học sinh đọc ghi nhớ 1

Hỏi: Lấy ví dụ về thành ngữ mà mà em thuộc và nêu ý nghĩa của câu thành ngữ đó?

2. Kết luận:

*Ghi nhớ 1: Sách giáo khoa Trang 144

Hoạt động 2. Hướng dẫn tìm hiểu cách sử dụng thành ngữ:

- Giáo viên gọi học sinh đọc bài tập 1

Hỏi: Xác định vai trò ngữ pháp của thành ngữ trong các câu đó?

Hỏi: Hãy thay các thành ngữ nói trên bằng 1 cụm từ đồng nghĩa rồi so sánh 2 cách diễn đạt đó?

II. Sử dụng thành ngữ:

1. Bài tập

a. Bài 1

- Bảy nổi ba chìm: Vị ngữ

- Tắt lửa tối đèn: Phụ ngữ trong danh từ

b. Bài 2

- Bảy nổi ba chìm: Long đong, phiêu bạt

- Tắt lửa tối đèn: Khó khăn, hoạn nạn

=> Sử dụng các thành ngữ: có ý nghĩa cô đọng, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm.

- Gọi học sinh đọc ghi nhớ sách giáo khoa

2. Kết luận:

*Ghi nhớ 2 – Sách giáo khoa Trang 144

Hoạt động 3. Hướng dẫn học sinh luyện tập:

- Giáo viên yêu cầu đọc bài tập

- Học sinh suy nghĩ, hồi tưởng và kể

Yêu cầu:

+ Kể lại câu chuyện một cách tóm tắt

Cho từng học sinh điền

III. Luyện tập

1. Bài 1:

a. Sơn hào hải vị: Thức ăn lạ

(chế biến từ các sản phẩm quý hiếm lấy ở trên núi, dưới biển)

Nem công trả phượng: những món ăn ngon, sang trọng và quý hiếm

b. Khoẻ như voi: Rất khoẻ

tứ cố vô thân: Cô độc, không có người thân thích, ruột thịt.

c. Tóc sương da muối: Tuổi già

2. Bài tập 2:

- Nhan đề của các câu chuyện được sử dụng như thành ngữ.

- Nghĩa của các thành ngữ này xuất phát từ nội dung, ý nghĩa, bài học rút ra từ câu chuyện

Bài tập 3: Điền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹn:

- Lời ăn tiếng nói.

- Một nắng hai sương.

- Ngày lành tháng tốt.

- No cơm ấm áo.

- Bách chiến bách thắng.

- Sinh cơ lập nghiệp.

Bài tập 4: Viết một đoạn văn từ 5 -> 7 câu có sử dụng thành ngữ.