Giáo án: Cách lập ý của bài văn biểu cảm - Ngữ Văn lớp 7

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu những cách lập ý:

- Giáo viên gọi 1 học sinh đọc đoạn văn kỹ và yêu cầu trả lời câu hỏi:

Hỏi: Đoạn văn lập ý bằng cách nào?

Hỏi: Việc liên tưởng đến tương lai công nghiệp hoá đã khơi gợi cho tác giả cảm xúc gì về cây tre?

I. Những cách lập ý thường gặp của văn biểu cảm

1. Liên hệ hịên tại với tương lai.

* Đoạn văn trích: Cây tre Việt Nam của Thép Mới

- Đoạn văn lập ý bằng cách liên hệ hịên tại với tương lai

+ Từ thực tế tương lai đất nước: Sắt, thép, xi măng cốt thép, tác giả đã nhớ về hình ảnh gần gũi, quen thuộc không thể thiếu của cây tre Việt Nam.

- Từ đó bộc lộ cảm xúc: Yêu mến, gắn bó, gần gũi, và sự am hiểu về cây tre.

Hỏi: Tác giả đã biểu cảm trực tiếp bằng những biện pháp nào?

- Tác giả biểu cảm trực tiếp bằng các biện pháp:

+ Liên tưởng

+ Điệp từ, điệp cấu trúc câu

+ Dùng câu, cảm thám

+ Cách nói ẩn dụ, nhân hoá…

- Giáo viên yêu cầu học sinh đọc đoạn văn kỹ và trả lời câu hỏi sách giáo khoa

- Học sinh thảo luận theo nhóm

Hỏi: Tác giả đã say mê con gà đất như thế nào? Tìm dẫn chứng

2. Hồi tưởng quá khứ và suy nghĩ về hiện tại.

* Đoạn văn: Người ham chơi (theo Hoàng phủ Ngọc Tường)

- Tác giả say mê con gà đất

+ Tôi say mê nhất là con gà đất

+ Đến bây giờ, tôi vẫn còn cảm nhận …

+ Còn gì vui hơn … sớm mai.

Hỏi: Việc hồi tưởng về quá khứ đã khơi gợi cảm xúc gì cho tác giả?

- Gợi lên cảm xúc yêu mến, gắn bó với con gà đất (1 thứ đồ chơi dân gian thuở ấu thơ) mở rộng ra: Là cảm nghĩ đối với đồ chơi trẻ em.

Hỏi: Đoạn văn trên đã lập ý bằng cách nào?

- Đoạn văn trên lập ý bằng cách hồi tưởng quá khứ (về kỷ niệm say mê con gà đất) mà suy nghĩ về hiện tại (suy nghĩ về những đồ chơi con trẻ)

- Giáo viên gọi học sinh đọc đoạn văn 1 của E. Ami-xi

Hỏi Tác giả đã thể hiện tình cảm đối với cô giáo qua cách biểu đạt nào?

3. Tưởng tượng tình huống, hứa hẹn, mơ ước.

a. Đoạn văn 1:

- Sử dụng hình thức tưởng tượng tình huống để bộc lộ tình cảm đối với cô giáo

Hỏi: Tác giả đã tưởng tượng những gì?

-Tác giả đã tưởng tượng, nhớ lại những kỷ niệm: Cô giữa đàn con nhỏ.

+ Nghe tiếng cô đọc bài

+ Cô theo dõi lớp học

+ Cô thất vọng khi 1 em cầm bút viết sai…

Hỏi: Tình cảm của tác giả đối với cô giáo là tình cảm như thế nào?

- Tình cảm yêu quý, kính trọng và biết ơn

- Học sinh tìm hiểu ở nhà.

Gợi ý: Đoạn văn lập ý bằng cách theo tình huống tưởng tượng, giả định

b. Đoạn văn 2:

- Giáo viên gọi học sinh đọc diễn cảm đoạn văn.

Hỏi: Đoạn văn nhắc đến hình ảnh gì về “mẹ tôi”?

Hỏi: Hình ảnh đó được miêu tả như thế nào

Hỏi: Sự quan sát có tác dụng biểu hiện tình cảm gì?

4. Quan sát và suy ngẫm:

- Hình ảnh bóng dáng và nét mặt của mẹ:

+ “Cái bóng đen đủi …và tiếng thở dài”

+ “Tóc đường ngồi….. lưa thưa”

+ “Lúc u tối cười …. hai bên gò má”

+ “Hai hàm răng…mấy năm nay”

- Quan sát kỹ, miêu tả chi tiết, sinh động

=> hình ảnh được biểu cảm hiện lên rõ nét

=> tình cảm càng thể hịên sâu sắc hơn.

Hoạt động 2. Hướng dẫn học sinh luyện tập:

- Giáo viên chia lớp ra 3 nhóm.

- Các nhóm thảo luận về đề bài phần a, theo các bước:

- Tìm hiểu đề

- Tìm ý

- Lập dàn bài

II. Luyện tập

* Bài tập:

Tập lập ý bài văn biểu cảm cho đề bài:

“Cảm xúc về vườn nhà”

1. Tìm hiểu đề:

- Thể loại: Biểu cảm

- Nội dung: Cảm xúc về vườn nhà

- Tình cảm: Yêu mến gắn bó

2. Tìm ý: Trả lời các câu hỏi ở phần 2

3. Lập dàn bài:

a. Mở bài:

- Giới thiệu vườn và tình cảm của mình đối với vườn nhà.

b. Thân bài:

- Miêu tả vườn, lai lịch của vườn.

- Vườn gắn bó với cuộc sống vui buồn của gia đình.

- Vườn và lao động của cha mẹ

- Vườn trải qua 4 mùa

c. Kết bài

- Cảm xúc về vườn nhà