Giáo án: Các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản biểu cảm - Ngữ Văn lớp 7

Hoạt động 1. Hướng dẫn tìm hiểu yếu tố tự sự, miểu tả trong văn biểu cảm:

- Giáo viên yêu cầu đọc bài tập 1

Hỏi: Chỉ ra các yếu tố tự sự, miêu tả trong bài “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” nêu ý nghĩa của chúng đối với bài thơ.

- 4 học sinh trả lời ở 4 khổ thơ

- 1 học sinh bổ sung (học sinh cần chỉ cụ thể)

- Giáo viên tổng kết

I. Tự sự, miêu tả trong văn biểu cảm

1. Bài tập:

a. Bài tập 1:

- Yếu tố tự sự, miêu tả trong bài: “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”

+ Đoạn 1: - Tự sự (2 câu đầu)

- Miêu tả (3 câu sau)

+ Đoạn 2: Tự sự + biểu cảm (ấm ức…)

+ Đoạn 3: Tự sự + miêu tả + biểu cảm (2 câu cuối)

+ Đoạn 4: Biểu cảm: Tình cảm vị tha, cao thượng, vươn lên sáng ngời.

- Tác dụng của yếu tố tự sự và miêu tả

+ Đoạn 1: Làm nền cho tâm trạng

+ Đoạn 2: Tự sự (4 câu đầu) có ý nghĩa kể chuyện và giải thích cho tâm trạng bất lực (lòng ấm ức)

+ Đoạn 3: Miêu tả + kể (6 câu đầu) => đặc tả 1 tâm trạng điển hình: ít ngủ, cơ sở dẫn đến niềm mơ ước ở đoạn 4.

- Gọi 1 học sinh đọc diễn cảm, rõ ràng đoạn văn và yêu câu trả lời các câu hỏi sau:

Hỏi: Em hãy chỉ ra các yếu tố tự sự và miêu tả trong đoạn văn.

b. Bài tập 2: Đoạn văn “Duy Khán”

- Các yếu tố tự sự:

“Bố tất bật … ngọn cỏ. Khi bố về cũng là cây cỏ đầm sương đêm… nó theo bố đi xa lắm”.

- Các yếu tố miêu tả: Những ngón chân…, gan bàn chân…, mu bàn chân…,

Hỏi: Nêu cảm nghĩ của tác giả?

Hỏi: Tác dụng của các yếu tố tự sự và miêu tả trong việc biểu hiện cảm xúc?

=> Các yếu tố tự sự và miêu tả có tác dụng làm nền tảng cho cảm xúc thương bố ở cuối bài (biết ơn và cảm thông sâu sắc với bố)

Hỏi: Nếu không có yếu tố tự sự và miêu tả thì yếu tố biểu cảm có thể bộc lộ hay không?

=> Không thể biểu cảm một cách sâu sắc khi không có các yếu tố tự sự và miêu tả lợp lý.

Hỏi: Đoạn văn trên miêu tả, tự sự trong niềm hồi tưởng. Hãy cho biết tình cảm đã chi phối tự sự và miêu tả như thế nào?

Hỏi: Từ 2 ví dụ trên em hãy cho biết tác dụng của yếu tố tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm?

Hỏi: Tự sự và miêu tả ở đây nhằm mục đích gì? Có phải nhằm mục đích miêu tả và tự sự hay không?

- Tình cảm là chất keo gắn kết các yếu tố tự sự, miêu tả thành mạch văn nhất quán.

- Cách miêu tả trong hồi tưởng góp phần khơi gợi xúc cảm cho người đọc.

- Học sinh trả lời? Giáo viên chốt.

- Học sinh đọc mục ghi nhớ sách giáo khoa – Trang 138

2. Kết luận:

*Ghi nhớ: Sách giáo khoa - Trang 138

Hoạt động 2. Hướng dẫn tìm hiểu yếu tố tự sự, miểu tả trong văn biểu cảm:

- Giáo viên gọi 1,2 học sinh kể lại

- Giáo viên cùng học sinh khác nhận xét, đánh giá, bổ sung.

Hỏi: Bạn kể, tả có thật đầy đủ các tình tiết, sự việc, hình ảnh hay không?

- Giáo viên kết luận

II. Luyện tập

1. Bài tập 1:

* Gợi ý:

- Vận dụng các yếu tố tự sự và biểu cảm trong một bài biểu cảm = văn xuôi.

- Kết hợp cả biểu cảm gián tiếp và biểu cảm trực tiếp

- Có thể kể lại theo trình tự sau

+ Kể, tả lại cảnh gió mùa thu ra sao, gió đã gây ra tai hoạ gì?

+ Kể lai diễn biến của sự việc nhà tranh bị tốc mái

+ Kể lại hành động của những đứa trẻ và tâm trạng ấm ức của tác giả

+ Tả cảnh mưa, dột của ngôi nhà và cảnh sống cực khổ, lạnh lẽo của thi sĩ

+ Kể lai mơ ước của Đỗ Phủ trong đêm mưa rét ấy.