Giáo án: Bố cục và phương pháp lập luận trong bài văn nghị luận - Ngữ Văn lớp 7

Hoạt động 1. Hướng dẫn tìm hiểu mối quan hệ giữa bố cục và lập luận:

Hỏi: Em hãy cho biết bố cục trong các bài văn là gi?

* Giáo viên gọi một học sinh đọc văn bản Tinh thần yêu nước của nhân dân ta.

I. Mối quan hệ giữa bố cục và lập luận:

* Bố cục: Là sự bố trí, sắp xếp các phần các đoạn trong bài theo một trình tự hợp lí, một hệ thống rành mạch

* Trong văn bản: Tinh thần yêu nước của nhân dân ta.

Hỏi: Bài chia làm mấy phần? Mỗi phần phần có mấy đoạn? mỗi đoạn có những nội dung và chức năng gì?

1. Bố cục: chia làm 3 phần

- Mở bài: Đặt vấn đề

Câu 1: Nêu vấn đề trực tiếp

Câu 2: Khẳng định giá trị vấn đề

Câu 3: So sánh, mở rộng và xác định phạm vi biểu hiện nổi bật của vấn đề trong cuộc kháng chiến chống TD Pháp xâm lược.

- Thân bài: Chứng minh lòng yêu nước:

+ Lòng yêu nước của nhân dân ta trong quá khứ.

Câu 1: Giới thiệu chung và chuyển ý

Câu 2: Liệt kê các dẫn chứng - xác định tình cảm thái độ.

Câu 3: Xác định tình cảm, thái độ: ghi nhớ công lao

+ Trong thực tế cuộc kháng chiến chống Pháp hiện tại (5 câu):

Câu 1: Khái quát, chuyển ý

Câu 2,3,4: Liệt kê các dẫn chứng theo các bình diện, các mặt khác nhau. Kết nối dẫn chứng bằng cặp quan hệ từ: Từ … đến.

Câu 5: Khái quát nhận định, đánh giá

- Kết bài: (4 câu):

Câu 1: So sánh khái quát giá trị của tinh thần yêu nước

Câu 2,3: Nêu lên 2 biểu hiện khác nhau của lòng yêu nước

Câu 4: Xác định trách nhiệm và bổn phận của chúng ta

* Toàn đoạn gồm 15 câu.

Câu 1- Nêu vấn đề.

Câu 15 xác định nhiệm vụ cho mọi người trên cơ sở hiểu sâu sắc, tự nguyện

Tác giả sử dụng 14 câu để làm rõ vấn đề.

=> đó là bố cục và lập luận

Câu hỏi: Nhắc lại lập luận là gi?

Câu hỏi: Qua sơ đồ em có nhận xét gì cách lập luận của bài văn?

2. Các phương pháp lập luận trong bài:

- Hàng ngang 1: quan hệ nhân - quả

Hàng ngang 2: quan hệ nhân - quả

Hàng ngang 3: Tổng - phân - hợp

Hàng ngang 4: Suy luận tương đồng

- Hàng dọc 1: suy luận tương đồng theo thời gian.

Hàng dọc 2: suy luận tương đồng theo thời gian

Hàng dọc 3: Quan hệ so sánh, nhân quả, suy lý

- Cách lập luận: Đi từ luận điểm

=> luận điểm chứng

=> kết luận tạo nên một mối quan hệ rất chặt chẽ, hàm chứa một sự thống nhất trong suy luận, đi từ khả năng => hiện thực, từ quá khứ đến hiện tại

Câu hỏi: Từ bài tập trên em hãy chỉ ra bố cục và lập luận có mối quan hệ như thế nào?

3. Kết luận:

*Ghi nhớ: Sách giáo khoa / trang 31

Hoạt động 2. Hướng dẫn tìm hiểu mối quan hệ giữa bố cục và lập luận:

Giáo viên gọi học sinh đọc bài văn và câu hỏi?

Hỏi: Bài văn nêu lên tư tưởng nào? Tư tưởng ấy được thể hiện ở những luận điểm nào?

II. Luyện tập:

a. Luận điểm chính:

- Học cơ bản mới có thể trở thành tài lớn.

-Tư tưởng ấy được thể hiện ở những luận điểm sau (điểm nhỏ)

Câu hỏi: Tìm những câu văn mang luận điểm?

Giáo viên cho học sinh tìm và đưa ra nhận xét.

+ Ở đời có nhiều người đi học những ít ai biết học sao cho thành tài.

+ Nếu không có công rèn luyện thì không vẽ đúng được đâu.

+ Chỉ có thầy giỏi thì mới đào tạo được trò giỏi.

Câu hỏi: Bài viết có bố cục mấy phần? hãy cho biết cách lập luận được sử dụng ở trong bài?

b. Bố cục: gồm 3 phần

- Mở bài: ở đời có nhiều…. thành tài

- Kết bài: Đoạn còn lại

- Mỗi đoạn có một cách lập luận riêng.

+ Đoạn 1: Theo quan hệ tương phản “ nhiều người -– ít ai”

+ Đoạn 2: mượn câu chuyện của L. Đơ-vanh-xi làm dẫn chứng để minh hoạ cho luận điểm trong phần kết luận.

+ Đoạn 3: Lập luận theo quan hệ nhân quả.