Giáo án: Bánh trôi nước - Ngữ Văn lớp 7

Hoạt động 1. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bản" Bánh trôi nước"

- Giáo viên yêu cầu học sinh đọc

- Giáo viên đọc mẫu, 2 học sinh đọc lại. Học sinh nhận xét, giáo viên nhận xét

Hỏi: Nêu một vài nét tiêu biểu về tác giả Hồ Xuân Hương?

- Giáo viên nói qua về tiểu sử của Hồ Xuân Hương.

- Học sinh đọc chú thích sách giáo khoa

A. Văn bản: Bánh trôi nước

I. Đọc và tìm hiểu chú thích

1. Đọc:

2. Tìm hiểu chú thích:

a. Tác giả:

- Hồ Xuân Hương (lai lịch chưa thật rõ)

- Từng sống ở phường Khán Xuân - Hồ Tây - Hà Nội

- Được mệnh danh: Bà Chúa Thơ Nôm

- Thơ bà có giọng điệu táo bạo, sắc sảo và có giá trị nhân đạo sâu sắc.

b. Từ khó: sách giáo khoa

Hỏi: Văn bản sử dụng phương thức biểu đạt nào? Thể thơ?

Hỏi: Theo em nội dung đó được triển khai theo bố cục nào?

II. Tìm hiểu văn bản.

1. Kiểu văn bản: Biểu cảm

- Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt

2 câu đầu, 2 câu cuối.

hoặc theo từng lớp nghĩa

Hỏi: Em biết gì về bánh trôi nước?

Hỏi: Hình ảnh bánh trôi nước gợi cho em liên tưởng đến hình ảnh nào trong xã hội xưa?

3. Phân tích.

- Bài thơ có 2 lớp nghĩa:

+ Lớp nghĩa 1: nghĩa đen: nói về bánh trôi nước

+ Lớp nghĩa 2: nghĩa bóng: thân phận, phẩm chất của người phụ nữ.

Hỏi: Bài thơ miêu tả về chiếc bánh trôi nước như thế nào?

* Hình ảnh cái bánh trôi: hình thức và cách làm bánh:

- Bánh có màu trắng của bột, hình tròn.

- Cách nặn bánh (rắn, nát)

- Cách luộc bánh (bảy nổi ba chìm)

- Nhân bánh (màu đỏ)

Hỏi: Chi tiết được chọn lựa như thế nào? Cách miêu tả và giới thiệu có theo trình tự nào không? Nêu tác dụng?

=> Các chi tiết chọn lọc, hình ảnh cái bánh trôi hiện lên khá cụ thể như ở ngoài đời.

=> Nhưng trình tự không hợp lí: tả bánh => luộc bánh => nặn bánh => nhân bánh: Nội dung không chỉ đơn thuần là cung cấp những thông tin về cái bánh trôi mà còn gợi lên sự liên tưởng về phẩm chất, thân phận

Hỏi: Đọc bài em bắt gặp mô típ quen thuộc nào trong ca dao? Tác dụng của sự có mặt mô típ này như thế nào?

Hỏi: Ở lớp nghĩa thứ hai, hình ảnh bánh trôi nước đã bộc lộ được điều gì và bộc lộ như thế nào?

* Hình ảnh người phụ nữ: người phụ nữ. - Mô típ: “Thân em”:

-> Chuyển hướng ý nghĩ, giúp người đọc cảm nhận một cách tự nhiên.

-> Tiếp nối mạch than thở cho cuộc đời, số phận người đàn bà trong cuộc đời – số phận Hồ Xuân Hương.

- Phẩm chất, thân phận của người phụ nữ.

+ Hình thức: Vừa trắng lại vừa tròn: Điệp từ vừa -> Xinh đẹp, thân hình đầy đặn, trắng trẻo, căng tràn nhựa sống. -> Tự giới thiệu vẻ đẹp một cách mạnh bạo, tự tin, đầy tự hào, kiêu hãnh.

+ Thân phận: Bảy nổi ba chìm: (thành ngữ được đảo ngược): Chìm nổi, bấp bênh giữa dòng đời, bị xã hội định đoạt số mệnh.

Hỏi: Tác dụng của việc sử dụng thành ngữ và đảo thành ngữ?

Hỏi: Nghệ thuật tiêu biểu của câu 1 và câu 2 là gì? Tác dụng?

- Thành ngữ đảo ngược và kết thúc ở từ “chìm” -> Làm cho thân phận người phụ nữ thêm cơ cực và xót xa hơn.

- Đối lập câu 1 và câu 2: vẻ đẹp > < nỗi khổ -> cho thấy sự bất công trong xã hội đối với người phụ nữ.

Hỏi: Em hiểu như thế nào về cụm từ tay kẻ nặn ở câu 3?

* Câu 3:

- Tay kẻ nặn: chỉ chế độ nam quyền, xã hội phong kiến.

-> Phản ánh thân phận của người phụ nữ không được làm chủ cuộc đời mình, may rủi phụ thuộc vào người khác, do người khác định đoạt.

Hỏi: Từ mặc dầu đứng giữa câu văn có ý nghĩa gì?

- Từ “Mặc dầu” (nằm ở giữa câu) giống như sự gắng gượng vươn lên để khẳng định mình.

Hỏi: Em có nhận xét gì về giọng điệu ở câu 3,4? Tác dụng biểu cảm của nó như thế nào?

Hỏi: Trong 2 lớp nghĩa trên lớp nghĩa nào là lớp nghĩa chính?

Hỏi: Bài thơ có giá trị nội dung và nghệ thuật như thế nào?

- Học sinh trả lời; Học sinh nhận xét, giáo viên nhận xét

Học sinh đọc mục ghi nhớ sách giáo khoa

- Giọng điệu: thách thức giống như sự bất chấp, sẵn sàng chờ đợi điều không may xảy ra.

* Câu 4: Giọng quả quyết, tự tin khẳng định phẩm chất trắng trong, dù ở bất kỳ hoàn cảnh nào, dù trong hoàn cảnh gì người phụ nữ vẫn vượt lên hoàn cảnh, vẫn giữ được tấm lòng sắc son, chung thuỷ, tình nghĩa.

=> Nghĩa bóng là nghĩa chính. Nghĩa đen chỉ là phương tiện truyền tải, biểu đạt cho nghĩa bóng của bài thơ có giá trị tư tưởng lớn

4. Tổng kết:

*Ghi nhớ sách giáo khoa - Trang 95