Trang chủ > Lớp 9 > Soạn Văn 9 (cực ngắn) > Soạn bài: Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải (trang 57 sgk Ngữ văn 9 Tập 2)

Soạn bài: Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải (trang 57 sgk Ngữ văn 9 Tập 2)

Bản 1/ Soạn bài: Mùa xuân nho nhỏ (siêu ngắn)

Bố cục của bài thơ

- Khổ đầu (6 dòng): Cảm xúc của nhà thơ trước mùa xuân của trời đất.

- 2 khổ 2,3: Hình ảnh mùa xuân đất nước.

- 2 khổ 4,5: Ước nguyện hòa nhập và cống hiến của nhà thơ.

- Khổ cuối là lời ca ngợi quê hương, đất nước và giai điệu dân ca xứ Huế.

Nội dung bài học

Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nước, với cuộc đời; thể hiện ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc.

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 57 sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

- Mạch cảm xúc của bài thơ: được khơi nguồn, nảy nở từ sức sống, vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên, mở rộng ra với mùa xuân đất nước, mùa xuân của cách mạng. Cảm xúc lắng đọng dần vào suy tư và ước nguyện: muốn hòa nhập vào mùa xuân chung lớn lao. Bài thơ khép lại với những cảm xúc thiết tha, tự hào về quê hương, đất nước qua điệu dân ca xứ Huế.

- Bố cục bài thơ: được trình bày ở trên

Câu 2 (trang 57 sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

Hai khổ thơ đầu:

- Bức tranh thiên nhiên mùa xuân xứ Huế màu sắc hài hòa, tươi sáng, tràn đầy sức sống:

+ Hình ảnh, màu sắc:

Dòng sông xanh.

Bông hoa tím biếc.

+ Màu sắc hài hòa, tươi tắn: xanh, tím.

+ Âm thanh rộn rã, tươi vui với tiếng chim chiền chiện

- Cảm xúc của nhà thơ:

+ Lời gọi “ơi”: tiếng thốt đầy xúc động, ngỡ ngàng, xao xuyến.

+ Câu hỏi tu từ “hót chi”: cách nói dịu ngọt, êm ái của người Huế. Câu thơ vang lên như cuộc trò chuyện thân mật.

+ Cử chỉ “Tôi đưa tay tôi hứng”: sự đón nhận trìu mến, trân trọng, nâng niu của nhà thơ. → Tâm trạng nhà thơ: say sưa, ngây ngất, trân trọng.

Câu 3 (trang 57 sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

Phân tích đoạn thơ “Ta làm con chim hót... Dù là khi tóc bạc”:

- Khổ 4: Thể hiện khát vọng hòa nhập cháy bỏng, mãnh liệt của tác giả, ông muốn làm:

+ con chim hót

+ một cành hoa

+ một nốt trầm

→ Ước nguyện đóng góp phần nhỏ bé của mình làm đẹp cho mùa xuân đất nước. Mong muốn được sống có ích là một lẽ tự nhiên.

- Khổ 5: Hình ảnh “một mùa xuân nho nhỏ” là một ẩn dụ, thể hiện một cuộc đời, khát vọng sống cao đẹp như những mùa xuân.

- Nghệ thuật đảo ngữ “lặng lẽ”: sự dâng hiến tự nguyện, khiêm nhường, chân thành, không đòi hỏi -> ước nguyện cháy bỏng.

- Điệp từ “dù là” kết hợp với biện pháp hoán dụ “tuổi hai mươi”, “khi tóc bạc” như một lời tự hứa, lời tự bạch với khát vọng cống hiến trong mọi hoàn cảnh, mọi điều kiện đến hết cuộc đời

Câu 4 (trang 57 sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

Nhạc điệu bài thơ được tạo nên từ nhiều yếu tố:

- Thể thơ 5 chữ, lời thơ có nhạc điệu, gần gũi với dân ca.

- Hình ảnh thơ tự nhiên, giàu ý nghĩa biểu tượng

- Sử dụng các biện pháp nghệ thuật: ẩn dụ, nhân hóa, phép điệp

- Giọng điệu phù hợp với cảm xúc của tác giả: say sưa, ngây ngất, hối hả cuối cùng trầm lắng, trang nghiêm, tha thiết.

Câu 5 (trang 57 sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

Nhan đề bài thơ:

Nhan đề “Mùa xuân nho nhỏ” là một sáng tác độc đáo, một phát hiện mới mẻ của nhà thơ.

- Nghĩa thực:

+ “Mùa xuân”: là danh từ chỉ một mùa khởi đầu trong năm.

+ “Nho nhỏ”: là từ láy chỉ sự nhỏ bé.

→ Mùa xuân của thiên nhiên

- Nghĩa ẩn: “Mùa xuân nho nhỏ” là biểu tượng cho những gì tinh tế, đẹp đẽ nhất của sự sống và cuộc đời của mỗi con người, đất nước.

→ Mùa xuân của con người, mùa xuân của đất nước.

→ Nhan đề thể hiện ước nguyện chân thành, khiêm tốn của tác giả muốn đóng góp một “mùa xuân nho nhỏ” vào mùa xuân to lớn của dân tộc

→ Nhan đề khẳng định tài năng sáng tác của tác giả và làm nổi bật chủ đề của bài thơ: “Hãy sống một cuộc đời đẹp và có ích như những mùa xuân, mùa xuân cuộc đời hòa nhập với mùa xuân cách mạng, mùa xuân đất nước. Đó là những mùa xuân bất tận”.

Chủ đề bài thơ: rung cảm trước mùa xuân thiên nhiên, đất nước và khát vọng cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời.

Luyện tập

Câu 1 (trang 58 sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

Học thuộc lòng bài thơ

Câu 2 (trang 58 sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

Đoạn văn tham khảo

Khổ đầu của bài thơ Mùa xuân nho nhỏ đã khắc họa thành công bức tranh thiên nhiên mùa xuân xứ Huế và tâm trạng của nhà thơ:

Mọc giữa dòng sông xanh

Một bông hoa tím biếc

Ơi con chim chiền chiện

Hót chi mà vang trời,

Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng

Bức tranh thiên nhiên mùa xuân xứ Huế được phác họa bởi những hình ảnh, màu sắc, âm thanh hài hòa, sống động đó là dòng sông xanh và bông hoa tím biếc. Đây là hai hình ảnh tự nhiên, giản dị với màu sắc tươi tắn, hài hòa: nền xanh của sông nổi bật sắc tím của hoa. Động từ “mọc” đảo lên đầu câu gợi sức xuân mạnh mẽ, dạt dào, sự vươn lên, trỗi dậy của bông hoa và thiên nhiên. Bức tranh không chỉ có màu sắc mà còn rộn rã bởi âm thanh tiếng chim chiền chiện. Trước khung cảnh thiên nhiên đầy sức sống ấy, tác giả đã tiếng thốt lên một tiếng gọi “ơi” đầy cảm xúc, thể hiện sự ngỡ ngàng, xao xuyến khi đón nhận khúc nhạc xuân của đất trời. Câu hỏi tu từ “hót chi mà vang trời” thể hiện cách nói dịu ngọt, êm ái của người Huế. Câu thơ vang lên như cuộc trò chuyện thân mật, yêu thương giữa con người và thiên nhiên. Cảm xúc say sưa, ngây ngất của tác giả được thể hiện ở hai câu thơ cuối giàu giá trị tạo hình. Hình ảnh “giọt long lanh” là giọt âm thanh tiếng chim. Tác sử dụng biện pháp nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: âm thanh tiếng chim từ vô hình (cảm nhận bằng thính giác) trở thành hữu hình (thị giác) rồi tác giả cảm nhận bằng xúc giác qua động từ “hứng”. Cử chỉ “Tôi đưa tay tôi hứng” thể hiện sự đón nhận trìu mến, trân trọng, nâng niu của nhà thơ.

Bản 2/ Soạn bài: Mùa xuân nho nhỏ (siêu ngắn)

Bố cục

- Khổ 1: Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên đất trời.

- Khổ 2 và 3: Cảm xúc về mùa xuân đất nước, con người.

- Khổ 4 và 5: Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ

- Khổ cuối: Lời ngợi ca quê hương đất nước qua điệu ca Huế.

Soạn bài

Câu 1 (trang 57 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

Mạch cảm xúc của bài thơ là tình cảm của tác giả trước mùa xuân qua đó thể hiện tình yêu quê hương đất nước

- Khổ 1: Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên đất trời.

- Khổ 2 và 3: Cảm xúc về mùa xuân đất nước, con người.

- Khổ 4 và 5: Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ

- Khổ cuối: Lời ngợi ca quê hương đất nước qua điệu ca Huế.

Câu 2 (trang 57 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

- Mùa xuân thiên nhiên, đất nước tràn đầy sức sống:

+ Hình ảnh chọn lọc: dòng sông, bông hoa, chim chiền chiện.

+ Màu sắc tươi thắm, đặc trưng: xanh, tím

+ Âm thanh rộn rã, vui tươi: tiếng chim hót

- Biện pháp nghệ thuật đảo vị ngữ trong câu “Mọc giữa dòng sông xanh – Một bông hoa tím biếc”: Tạo cho người đọc ấn tượng đột ngột, bất ngờ mới lạ, làm cho hình ảnh sự vật trở nên sống động như đang hiện ra trước mắt.

- Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác “Tùng giọt long lanh rơi – Tôi đưa tay tôi hứng”: thể hiện tình cảm say sưa, ngây ngất, cảm nhận hình ảnh, âm thanh không chỉ bằng thính giác, thị giác mà còn bằng xúc giác.

Câu 3 (trang 57 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

- Ở khổ thơ này tác giả đã thay đổi cách xưng hô từ “tôi” chuyển thành “ta”: thể hiện khát vọng được hòa nhập vào cuộc sống của đất nước, cống hiến phần tốt đẹp, dù nhỏ bé của mình

- Với lối điệp ngữ, ẩn dụ trong hình ảnh “tuổi hai mươi”, “khi tóc bạc”: Thể hiện tâm nguyện của tác giả khi đang nằm trên giường bệnh muốn danh co cuộc đời mùa xuân của tài hoa của sáng tạo, của nghệ thuật thi ca dù chỉ là một nốt trầm.

Câu 4 (trang 57 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

Nhạc điệu bài thơ được tạo nên từ nhiều yếu tố:

- Thể thơ năm chữ nhẹ nhàng, tha thiết, gần với dân ca, gieo vần liền tạo sự liền mạch cho cảm xúc.

- Sự hài hòa giữa hình ảnh tự nhiên, giản dị với hình ảnh giàu ý nghĩa biểu trưng.

- Ngôn ngữ thơ trong sáng, giàu hình ảnh, giàu cảm xúc với các ẩn dụ, điệp ngữ.

- Mạch cảm xúc mạch ý, tạo nên ý thơ tự nhiên mà chặt chẽ

Câu 5 (trang 57 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

- Nhan đề: Mùa xuân nho nhỏ không chỉ là mùa xuân đất trời mà còn là mùa xuân đời người, nhỏ bé với khát khao cống hiến góp một mùa xuân nhỏ vào mùa xuân lớn của dân tộc. Đó không chỉ là ước nguyện cuối cùng mà là ước nguyện suốt đời của nhà thơ Thanh Hải.

- Chủ đề trước mùa xuân thiên bài thơ: rung cảm nhiên, đất nước và khát vọng cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời.

Luyện tập

Bình luận khổ thơ 4,5

Nhà thơ Thanh Hải ước mơ được hi sinh, được cống hiến. Ước mơ cháy bỏng của nhà thơ sôi tràn nhiệt huyết, căng tràn nhựa hi sinh, thổi phồng lên một niềm tin bất diệt. Nhà thơ mơ ước nhưng chỉ nguyện “làm” một cành hoa, một nốt trầm, một con chim hót. Nhà thơ như nguyện rằng mình sẽ làm, vâng sẽ làm một tiếng chim, một cành hoa đế góp vào vườn hoa muôn hương muôn sắc, rộn rã tiếng chim. Một cành hoa, một tiếng chim để tô điểm cho phong cảnh mùa xuân tươi đẹp. Đó là ước nguyện lạ thường, không phải nó cao siêu vĩ đại mà tại nó gần gũi, đáng yêu. Uớc được tô điểm cho mùa xuân, được góp phần tạo dựng mùa xuân là nhà thơ đã nguyện hi sinh, nguyện công hiến cho sự phồn vinh của đất nước.