Trang chủ > Lớp 9 > Soạn Văn 9 (cực ngắn) > Soạn bài: Con cò - Chế Lan Viên (trang 48 sgk Ngữ văn 9 Tập 2)

Soạn bài: Con cò - Chế Lan Viên (trang 48 sgk Ngữ văn 9 Tập 2)

Bản 1/ Soạn bài: Con cò (siêu ngắn)

Bố cục của bài thơ

- Đoạn 1. Hình ảnh con cò qua lời ru hát ru bắt đầu đến với tuổi ấu thơ.

- Đoạn 2. Hình ảnh con cò đi vào tiềm thức tuổi thơ trở nên gần gũi và theo cùng con người trên mọi chặng đường của cuộc đời.

- Đoạn 3. Từ hình ảnh con cò suy ngẫm và triết lý về ý nghĩa lời ru và lòng mẹ đối với cuộc sống mỗi con người.

Nội dung bài học

Khai thác hình tượng con cò trong những câu hát ru, bài thơ Con cò của Chế Lan Viên ngợi ca tình mẹ và ý nghĩa của lời ru đối với cuộc sống của con người.

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 48 sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

Qua hình tượng con cò, nhà thơ Chế Lan Viên đã khai thác và xây dựng ý nghĩa biểu tượng cho tấm lòng người mẹ và những lời hát ru.

Câu 2 (trang 48 sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

- Bố cục của bài như trên

- Qua bố cục, hình tượng con cò phát triển từ những câu ca dao trong lời ru thơ ấu, rồi theo dấu trên suốt chặng đường đời, cuối cùng khơi nguồn cho những triết lí về ý nghĩa lòng mẹ và lời ru.

Câu 3 (trang 48 sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

Trong đoạn đầu bài thơ, những câu ca dao được vận dụng là:

+ Con cò bay lả bay la

Bay từ của phủ bay ra cánh đồng.

+ Con cò bay lả bay la

Bay từ cổng phủ bay về Đồng Đăng

+ Con cò mày đi ăn đêm

Đậu phải cành mềm, lộn cổ xuống ao

Ông ơi ông vớt tôi nao

Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng

Có xáo thì xáo nước trong

Đừng xáo nước đục, đau lòng cò con.

- Tác giả không đưa cả câu ca dao vào thơ mà chỉ lấy một vài từ, cụm từ để gợi không gian và sự êm đềm của hình ảnh con cò. Đây là một cách vận dụng độc đáo, sáng tạo.

Câu 4 (trang 48 sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

- Con dù lớn vẫn là con của mẹ,

Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con.

→ Khái quát tình yêu mà mẹ dành cho con. Con dù lớn thế nào vẫn là người con bé nhỏ của mẹ, vẫn cần được mẹ chăm sóc, che chở. Tình mẹ sẽ theo con đến suốt cuộc đời.

- Một con cò thôi,

Con cò mẹ hát

Cũng là cuộc đời

Vỗ cánh qua nôi

→ Đúc kết ý nghĩa phong phú của hình tượng con cò trong những lời ru.

Câu 5 (trang 48 sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

- Bài thơ viết theo thể thơ tự do. Câu thơ dài ngắn không đều, nhịp điệu biến đổi, có nhiều câu thơ điệp lại, tạo nhịp điệu gần với điệu hát ru.

- Giọng điệu vừa mang âm hưởng lời hát ru vừa mang đậm chất suy tưởng triết lý.

- Nghệ thuật sáng tạo hình ảnh vận dụng sáng tạo hình ảnh con cò trong ca dao là nơi xuất phat điểm tựa cho những lý tưởng sáng tạo mở rộng của tác giả. Hình ảnh con cò giàu ý nghĩa tượng trưng.

Luyện tập

Câu 1 (trang 48 sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ Con cò
- Lời ru xuất hiện đan xen với những đoạn thơ khác trong tác phẩm. - Lời ru xuất hiện ở đoạn đầu của bài thơ.
- Lời ru thể hiện tình yêu thương của người mẹ dành cho con đồng nhất với những tình đồng bào, tình yêu quê hương đất nước. - Lời ru là cội nguồn văn hóa dân gian
- Lời ru thể hiện ước mơ của người mẹ về cuộc sống ấm no, hạnh phúc, tự do. - Lời hát ru để nói về ý nghĩa lời ru và ngợi ca tình mẹ

Câu 2 (trang 50 sgk Ngữ văn 9 Tập 2):

Viết một đoạn văn bình những câu thơ sau:

Dù ở gần con,

Dù ở xa con,

Lên rừng xuống bể,

Cò sẽ tìm con,

Cò mãi yêu con.

Con dù lớn vẫn là con của mẹ,

Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con.

Gợi ý:

Đọan thơ trên đã khái quát về tình yêu thương của người mẹ dành cho con trong những câu thơ đầy tính triết lí. Tình mẹ được nhà thơ đặt trong tương quan so sánh với hình ảnh cò, cánh cò. Hình ảnh con cò trong những câu thơ trên là biểu tượng của lòng mẹ, của tình yêu thương sâu nặng và bền bỉ mà người mẹ dành cho con trong suốt cuộc đời. Dù cho khoảng cách địa lí có xa đến đâu đi chăng nữa cũng không thể ngăn cản tình yêu thương mẹ dành cho con, che chở con trước giông bão cuộc đời. Vì đối với mẹ, con dù lớn, dù đi đâu con vẫn là đứa con bé bỏng cần được nâng đỡ, đùm bọc. Hai câu thơ cuối đã đúc kết sự gắn bó máu thịt của cuộc đời mỗi con người và tình yêu thương của mẹ. Tình mẹ sẽ theo con suốt cả cuộc đời. Cuộc đời mỗi con người sẽ chẳng thể nào thiếu đi tình cảm thiêng liêng này. Đó là tình yêu que hương cội nguồn, là bến bờ che chở cho mỗi con người.

Bản 2/ Soạn bài: Con cò (siêu ngắn)

Bố cục

- Phần 1: Đoạn I: Hình ảnh con cò qua lời ru của mẹ thời thơ ấu

- Phần 2: Đoạn II: Hình ảnh con cò và lời ru của mẹ trên những chặng đường của con

- Phần 3: Đoạn III: Suy ngẫm về ý nghĩa lời ru và tình mẹ đối với mỗi con người.

Soạn bài

Câu 1 (trang 48 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

Hình ảnh con cò trong bài thơ trở thành biểu tượng cho tình mẹ bao la qua lời ru của mẹ. Lời ru ấy cứ thấm dần vào tâm hồn con, tự nhiên âu yếm như dòng suối ngọt ngào, như dòng sữa thơm. Con cò trở thành người bạn, người anh, người em, cò còn là biểu tượng cho người mẹ luôn đồng hành cùng con trên khắp nẻo đường.

Câu 2 (trang 48 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Bài thơ được tác giả chia làm ba đoạn:

- Phần 1: Đoạn I: Hình ảnh con cò qua lời ru của mẹ thời thơ ấu

- Phần 2: Đoạn II: Hình ảnh con cò và lời ru của mẹ trên những chặng đường của con

- Phần 3: Đoạn III: Suy ngẫm về ý nghĩa lời ru và tình mẹ đối với mỗi con người.

Ý nghĩa biểu trưng của con cò có sự phát triển: Con cò không chỉ có trong lời ru, mà con cò còn là người bạn đồng hành, người tri kỉ, là người luôn dõi theo con trên những chặng đường của cuộc đời. Dù con đi đến đâu, thì ở nơi đó cũng chất chứa tình cảm của mẹ.

Câu 3 (trang 48 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Trong đoạn đầu bài thơ, tác giả đã sử dụng những câu ca dao:

- “Con cò bay lả bay la

Bay từ cửa phủ bay ra cánh đồng”

- “Con cò bay lả bay la

Bay từ cửa phủ bay về Đồng Đăng”

- “Con cò mà đi ăn đêm

Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao.

Ông ơi! ông vớt tôi nao,

Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng.

Có xáo thì xáo nước trong,

Đừng xáo nước đục đau lòng cò con.

- Từ những câu ca dao quen thuộc, tác giả đã tổng hợp, xâu chuỗi, chọn lọc lấy cái tinh thần của ca dao làm thành biểu tượng vừa lạ vừa quen biểu hiện chủ đề khái quát mang tính triết lí cao

Câu 4 (trang 48 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

- Đó là một quy luật tình cảm bền vững và sâu sắc, thể hiện tình cảm yêu thương vô bờ bến của người mẹ. Dù ở đâu, bên mẹ hay đến phương trời khác, dù còn nhỏ hay đã lớn khôn thì con vẫn được mẹ hết lòng thương yêu, che chở. Dù con có đi đâu thì lòng mẹ vẫn mãi theo con.

- Câu thơ cuối là một hình ảnh rất đẹp. Cánh cò vỗ qua nôi như dáng mẹ đang nghiêng xuống chở che, đang nói với con những lời tha thiết của lòng mẹ. Hình ảnh con cò tần tảo, vất vả, hi sinh như tấm lòng yêu thương, che chở của người mẹ đã đem đến cho con cuộc đời.

Câu 5 (trang 48 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

Trong bài thơ này, tác giả sử dụng thể thơ tự do, nhịp điệu giọng điệu gần với lời ru rất nhẹ nhàng, tình cảm và sâu lắng. Bài thơ còn chở nặng suy ngẫm và triết lí về cuộc đời, về lòng mẹ và ảnh hưởng của lời ru đến với cuộc sống con người.

Luyện tập

Câu 1 (trang 48 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ Con cò

- Lời ru xuất hiện đan xen với những đoạn thơ khác trong tác phẩm.

- Lời ru thể hiện tình yêu thương của người mẹ dành cho con. Tình yêu này được chuyển hóa, đồng nhất với những tình cảm lớn lao, như tình đồng bào (mẹ thương bộ đội, mẹ thương làng đói), tình yêu quê hương đất nước (mẹ thương đất nước).

- Lời ru thể hiện ước mơ của người mẹ về cuộc sống ấm no, hạnh phúc, tự do song song với nó là niềm tin vào cuộc kháng chiến của dân tộc sẽ toàn thắng.

- Lời ru xuất hiện ở Đoạn I của bài thơ.

- Lời ru là dáng hình của cội nguồn văn hóa dân gian (những lời ru truyền thống). Lời ru ấy còn nhằm khắc họa hình ảnh người mẹ tảo tần, vất vả để chăm lo cho con thơ. Những nỗi vất vả ấy mẹ âm thầm chịu đựng để con có được những giấc ngủ an lành, không phân vân.

- Lời ru mang tinh thần nhân văn, nâng đỡ những tâm hồn trẻ thơ.

Câu 2 (trang 49 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):

Điệp ngữ “dù”, “vẫn” như lời khẳng định cho tình mẫu tử bền chặt, sắt son. Có gì cao hơn núi, có gì sâu hơn biển và có gì bao la bằng lòng mẹ thương con. Dù trong hoàn cảnh nào, giàu có hay khốn khó, người mẹ thành thị hay nông thôn thì vẫn đều thương con rất mực. cho dù khoảng cách địa lí là gần hay xa, không gian ấy có cách trở hay con có thể đi xa mẹ, đến chân trời góc biển của mọi miẽn Tổ quốc thì mẹ vẫn luôn dõi theo con như một quy luật bất biến. Khi khôn lớn, dù con là vĩ nhân hay người bình thường nhưng con vẫn mãi là đứa cọn bé bỏng của mẹ mà thôi:

Con dù lớn vẫn là con của mẹ

hết đời lòng mẹ vẫn theo con.

Tình mẹ đi qua mọi ranh giới của không gian và băng qua thử thách của thời gian “đi hết đời”. Mẹ đã dành cho con thơ tất cả, cánh tay dịu hiền, lời ru cầu hát êm đềm theo nhịp võng và cả cuộc đời của mẹ.