Soạn bài: Miêu tả trong văn bản tự sự - trang 91 sgk Ngữ văn 9 Tập 1
Kiến thức cơ bản
Trong văn bản tự sự, sự miêu tả cụ thể, chi tiết về cảnh vật, nhân vật và sự việc có tác dụng làm cho câu chuyện trở nên hấp dẫn, gợi cảm, sinh động.
Tìm hiểu yếu tố miêu tả trong văn bản tự sựVí dụ (trang 91 sgk Ngữ văn 9 Tập 1)
a. Đoạn trích vua Quang Trung đánh đồn Ngọc Hồi kể về việc Vua Quang Trung cưỡi voi xông trận trực tiếp chỉ huy.
b.
- Vua Quang Trung cho ghép ván lại, cứ mười người khiêng một bức tiến về phía trước, hai mươi người khác cầm binh khí theo sau.
- Quân Thanh bắn ra, không trúng người nào; phun khói lửa thì gió lại đổi chiều, thành ra tự làm hại mình.
- Quân của vua Quang Trung khiêng ván nhất tề xông lên đánh.
- Quân Thanh chống đỡ không nổi. Sầm Nghi Đống thắt cổ tự tử. Quân Thanh đại bại.
c. Đoạn văn: Vua Quang Trung cho ghép ván lại, cứ mười người khiêng một bức rồi tiến sát đến đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh bắn ra, không trúng người nào, sau đó phun khói lửa. Quân của Quang Trung khiêng ván nhất tề xông lên mà đánh.
Quân Thanh chống đỡ không nổi. Tướng Thanh là Sầm Nghi Đống thắt cổ chết, quân Thanh đại bại.
Nhận xét: Đoạn văn vừa nối không sinh động vì chỉ đơn giản kể lại các sự việc chứ chưa làm cho người đọc thấy được sự việc đó diễn ra như thế nào?
* Nhận xét (so sánh 2 đoạn)
- Đoạn trích sinh động và hấp dẫn hơn so với đoạn văn nối 4 sự chính. Ở đoạn trích, trận đánh của vua Quang Trung được tái hiện lại hết sức cụ thể, sinh động.
- Nhờ có các yếu tố miêu tả: bằng các chi tiết làm hiện lên cảnh vật con người, hành động của con người trong trận chiến đấu nên ta thấy câu chuyện sinh động, hấp dẫn.
Luyện tậpCâu 1 (trang 92 sgk Ngữ văn 9 Tập 1):
- Những yếu tố tả người trong đoạn trích “Chị em Thúy Kiều”:
+ Tả chung vẻ đẹp của hai chị em:
Mai cốt cách tuyết tinh thần
Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười.
+ Tả riêng Thúy Vân:
Vân xem trang trọng khác vời,
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang.
Hoa cười ngọc thốt đoan trang,
Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da.
+ Tả riêng vẻ đẹp của Thúy Kiều:
Kiều càng sắc sảo mặn mà,
So bề tài sắc lại là phần hơn:
Làn thu thủy nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành,
Sắc đành đòi một tài đành họa hai.
Thông minh vốn sẵn tính trời,
Pha nghề thi họa đủ mùi ca ngâm.
- Yếu tố tả cảnh trong đoạn trích Cảnh ngày xuân:
+ Ngày xuân con én đưa thoi,...
+ Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa
+ Gần xa nô nức yến anh,
+ Dập dìu tài tử giai nhân
Ngựa xe như nước áo quần như nêm
+ Ngổn ngang gò đống kéo lên,
Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay
+ Tà tà bóng ngả về Tây
+ Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh
Nao nao dòng nước uốn quanh,
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.
- Nếu không có những yếu tố miêu tả thì nội dung của đoạn trích sẽ nghèo nàn và đơn giản. Trong trường hợp xem xét ở trên, giả sử tước bỏ yếu tố miêu tả thì giống như đã tước bỏ hầu hết nội dung của đoạn trích, chỉ còn lại một số câu thơ kể chuyện.
Câu 2 (trang 92 sgk Ngữ văn 9 Tập 1):
Đoạn văn kể chuyện chị em Thúy Kiều đi chơi tiết Thanh minh
Trời tháng ba thật đẹp. Bầu trời trong sáng với đàn chim én chao lượn. Bao nhiêu tài tử giai nhân nô nức đổ về lễ hội. Ngựa xe đông như nước chảy. Quần là, áo lượt của các chàng và các nàng dập dìu chen nhau chật như nêm. Những đôi dày của những bàn chân nam thanh, nữ tú lướt nhẹ êm trên thảm cỏ xanh. Người ta đổ dồn hết lên những gò đống để rắc vàng thoi, đốt tiền giấy, thắp hương cho những ngôi mộ. Chị em Thúy Kiều cũng hòa lẫn trong số người mải mê, say sưa đó. Khi bóng đã tà tà ngả về tây, chị em Thúy Kiều thơ thẩn dan tay ra về. Lúc này họ bước chầm chậm theo một dòng suối nhỏ, nước trong vắt. Dòng nước uốn quanh, chảy chầm chậm, luồn dưới một cây cầu nho nhỏ trông thật thơ mộng. Tâm trạng mọi người cũng xao xuyến, nao nao.
Câu 3 (trang 92 sgk Ngữ văn 9 Tập 1):
Kiều là một cô gái sắc sảo về trí tuệ và mặn mà về tâm hồn. Vẻ đẹp của Kiều nổi bật ở đôi mắt đẹp, trong sáng, long lanh, linh hoạt như làn nước mùa thu. Đôi mắt đó là cửa sổ tâm hồn, thể hiện phần tinh anh của trí tuệ. Không những vậy, đôi lông mày của Kiều còn thanh tú như nét núi mùa xuân. Vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành ấy của Kiều khiến hoa phải ghen, liễu phải hờn. Về sắc thì có một mình Kiều là nhất, về tài thì may ra có người thứ hai. Kiều không chỉ đẹp, có tài cầm, kỳ, thi, họa mà còn thông minh. Đó là sự thiên bẩm xuất chúng.
Bản 2/ Soạn bài: Miêu tả trong văn bản tự sự (siêu ngắn)I, Yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự
Câu 1 (trang 91 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1): Đọc đoạn trích
Câu 2 (trang 91 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
a,
- Đoạn trích kể về trận đánh vua Quang Trung đánh chiếm Ngọc Hồi
- Vua Quang Trung dẫn dắt, điều khiển trận đấu, ra lệnh cho binh sĩ phải làm những việc gì, làm như thế nào
- Vua Quang Trung xuất hiện một cách hùng dũng, oai phong, đầy mưu lược
b,
- Các câu văn miêu tả
+ Nhân có gió bắc... tự mình hại mình
+ Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà chết
+ Quân Tây Sơn... quân Thanh đại bại
- Các chi tiết ấy nhằm thể hiện sự thất bại của quân Thanh và sự chiến thắng của ta
c,
- Trận đánh không sinh động và Vua Quang Trung không nổi bật
- Bởi vì thiếu đi những chi tiết miêu tả đặc sắc
- Yếu tố miêu tả giúp cho tác phẩm trở nên sinh động và hấp dẫn hơn
Luyện tậpCâu 1 (trang 92 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
+ Yếu tố miêu tả người
+ Yếu tố tả cảnh
- Các yếu tố này đều góp phần làm cho câu văn trở nên sinh động, giàu chất trữ tình. Đặc biệt nó còn mang tính dự báo và là nơi gửi gắm tâm tư tình cảm của nhân vật
Câu 2 (trang 92 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
Cùng với nhịp bước của mùa xuân, hai chị em Thúy Kiều cũng hòa vào dòng mình đi lễ, trảy hội. Trong tiết thanh minh, mọi người đi tảo mộ, viếng và sửa sang phần mộ của người thân. Không khí đông vui, rộn ràng như thêm phần náo nhiệt khi đoàn người trảy hội đều là những “tài tử giai nhân”, nam thanh nữ tú. Trên con đường nhỏ, ngựa xe đi lại tấp nập, ai cũng muốn trong tiết trời xuân ấm áp dành thời gian để nhớ về tiên nhân, tri ân những công lao của người đã khuất. Những nén hương được thắp lên, những thoi vàng, tiền giấy được rắc ra như những cây cầu nối liền giữa âm và dương để nhắc nhở con cháu không bao giờ được quên quá khứ, nguồn cội của mình. Đó là một truyền thống tốt đẹp của ông cha ta từ ngàn đời nay. …
Câu 3 (trang 92 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
Tác giả dùng 16 câu thơ để miêu tả về Thúy Kiều “càng” nhấn mạnh vẻ “sắc sảo mặn mà” ở cô hơn hẳn Thuý Vân. Vân là em nhưng được nói đến trước thì ra bởi tác giả muốn lấy Vân làm nền cho vẻ đẹp nổi bật của Kiều. “Sắc sảo” và “mặn mà” đều có tác dụng vừa gợi tả nhan sắc, vừa gợi tả tính cách, tài trí. Nhắc đến nét đẹp của mĩ nhân xưa, ta thường nghĩ đến vẻ liễu yếu đào tơ tha thướt. Bởi vậy, sự "sắc sảo mặn mà" của Thuý Kiều hẳn là điều đặc biệt. Sử dụng hai từ láy đầy sức gợi "sắc sảo", "mặn mà" tác giả như muốn khắc sâu vào tâm trí người đọc vẻ đẹp nổi bật "khác thường" này của người con gái Vương Thuý Kiều. Nhan sắc của nàng được gợi tả bằng các hình ảnh mang tính ước lệ: thu thuỷ, xuân sơn, hoa, liễu. Việc gợi tả vẻ đẹp của đôi mắt “làn thu thuỷ" ý chỉ đôi mắt trong sáng như nước mùa thu, gợi vẻ lanh lợi, sắc sảo hơn người. Nhưng làn nước mùa thu cũng gợi những thoáng buồn u ẩn nên điều đó còn thể hiện một tâm hồn tinh tế, có phần đa mang. Trong câu thơ “Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh”, khác với Thuý Vân, chúng lại báo trước một cuộc đời dông bão bị ghen ghét, đố kị, vùi dập của nhân vật Thúy Kiều.
Bài trước: Soạn bài: Thuật ngữ - trang 87 sgk Ngữ văn 9 Tập 1 Bài tiếp: Soạn bài: Kiều ở lầu Ngưng Bích - trang 95 sgk Ngữ văn 9 Tập 1