Soạn bài: Cách làm bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ - Ngữ văn 9
Bản 1/ Soạn bài: Cách làm bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ (siêu ngắn)
Bài nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ cần có bố cục mạch lạc, rõ ràng theo các phần cụ thể như sau:
- Mở bài:
+ Giới thiệu đoạn thơ, bài thơ
+ Bước đầu nêu nhận xét đánh giá của mình (nếu là đoạn thơ cần nêu rõ vị trí của đoạn thơ trong tác phẩm và khái quát nội dung cảm xúc của nó)/
- Thân bài: Lần lượt trình bày những suy nghĩ đánh giá về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ.
- Kết bài: Khái quát giá trị ý nghĩa của đoạn thơ, bài thơ.
I. Đề bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
Câu hỏi
a. Các đề bài trên có cấu tạo chia làm hai loại.
+ Một loại đề có những từ ngữ chỉ rõ cách thức tiến hành bài làm: phân tích, cảm nhận và suy nghĩ, cảm nhận, gợi cho em những suy nghĩ gì, ...
+ Một loại đề không đưa ra yêu cầu, mệnh lệnh cụ thể (Đề 4,7).
b. Khi đề bài yêu cầu phân tích, cảm nhận và suy nghĩ biểu thị những yêu cầu định hướng cách làm bài.
- Phân tích: yêu cầu phải phân tích đoạn thơ, bài thơ, đi sâu vào các phần nhỏ của nó để rút ra những nhận định cần thiết.
- Cảm nhận: nhấn mạnh đến việc đưa ra cảm thụ, ấn tượng riêng.
- Suy nghĩ: nhấn mạnh nhận định, đánh giá về đối tượng.
- Trường hợp không có những từ ngữ chỉ định, người viết phải tự xác định việc bày tỏ ý kiến, đánh giá của mình về vấn đề được nêu ra trong đề bài.
II. Cách làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
Câu hỏi
a.
- Các phần của văn bản:
+ Mở bài (từ đầu đến “thành công khởi đầu rực rỡ”): giới thiệu về nhà thơ và bài thơ.
+ Thân bài (từ “Nhà thơ đã viết” tới “thành thực của Tế Hanh”): phân tích vẻ đẹp của hình ảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi và cảnh đoàn thuyền đánh cá lúc trở về.
+ Kết bài (phần còn lại): nếu lên giá trị của bài thơ đối với người đọc trong việc bồi đắp tình yêu quê hương.
- Các ý kiến trên được dẫn dắt, khẳng định qua việc chọn, phân tích những câu thơ tiêu biểu.
b. Văn bản có tính thuyết phục và hấp dẫn:
- Bố cục mạch lạc, sáng rõ.
- Hệ thống luận điểm rõ ràng, hợp lí.
- Người viết đã đưa ra những nhận xét, những cảm thụ của riêng mình.
- Giọng văn truyền cảm, lôi cuốn.
Luyện tập
Phân tích khổ thơ đầu của bài thơ Sang Thu, tác giả Hữu Thỉnh
Gợi ý
Mở đầu bài thơ là cảm nhận ban đầu của nhà thơ về những tín hiệu mùa thu:
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về.
Tín hiệu đầu tiên của mùa thu mà tác giả cảm nhận là hương ổi chín. Mùi hương quê nhà mộc mạc được gió đưa “phả” trong không gian cứ lan tỏa thoang thoảng bay. Cùng với hương ổi là gió se. Gió se lạnh và khô là đặc trưng của tiết trời thu. Tiếp theo tác giả cảm nhận tín hiệu mùa thu qua hình ảnh “sương chùng chình”. Tác giả sử dụng biện pháp nhân hóa kết hợp với từ láy diễn tả màn sương đang chuyển động nhẹ nhàng, như cố ý chậm lại, lưu luyến mùa hạ, ngập ngừng chưa bước hẳn sang thu. Hình ảnh “ngõ” ở đây có thể là đường làng ngõ xóm nhưng cũng có thể là ngõ cửa thời gian giữa hai mùa. Hữu Thỉnh đã cảm nhận tinh tế được ba tín hiệu mùa thu: hương ổi, gió se, sương chùng chình qua ba giác quan: khứu giác, xúc giác, thị giác. Đứng trước khung cảnh mùa thu ấy, tác giả hơi bất ngờ, ngỡ ngàng xúc động trước tín hiệu chuyển mùa. Tác giả “bỗng nhận ra”, “hình như thu đã về”. Từ bao giờ thu về? Nhà thơ ngỡ ngàng, bâng khuâng, bối rối, hình như còn chsut gì đó chưa thật rõ ràng trong cảm nhận. Tâm hồn thi sĩ giờ đây biến chuyển nhịp nhàng với phút giao mùa của cảnh vật.
Bản 2/ Soạn bài: Cách làm bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ (siêu ngắn)
I. Đề bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
a. Các đề bài trên có cấu tạo chia làm hai loại.
- Đề không kèm những mệnh lệnh cụ thể: 4,7
- Đề kèm những mệnh lệnh cụ thể: Các đề còn lại
b.
- Giống nhau: đều yêu cầu phải nghị luận một đoạn thơ, bài thơ
- Khác nhau:
+ Phân tích là muốn định hướng cụ thể về thao tác, khi đó phải phân tách, xem xét đối tượng dưới nhiều góc độ, đối chiếu, so sánh… để từ đó đi đến nhận định về đối tượng.
+ Cảm nhận: yêu cầu nghị luận trên cơ sở cảm nhận, cảm xúc của người viết
+ Suy nghĩ: Nhấn mạnh tới cách đánh giá của người viết
+ Với đề bài không có lệnh cụ thể, người làm tự lựa chọn những thao tác cần thiết để làm rõ, chứng minh cho ý kiến của mình về đối tượng được nêu ra trong đề bài.
II. Cách làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
Câu 1 (trang 80 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Các bước làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
Đọc SGK
Câu 2 (trang 81 Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Cách tổ chức, triển khai luận điểm
a. Bố cục
- Mở bài: từ đầu... khởi đầu rực rỡ: Giới thiệu chung về đời thơ Tế Hanh
- Thân bài: tiếp... thành thực của Tế Hanh: Nhận xét đánh giá về thành công của bài thơ “Quê hương” qua sự cảm nhận của tác giả
- Kết bài: Còn lại: Khẳng định những đóng góp có giá trị của bài thơ
Các luận điểm chính của phần Thân bài:
- Nhận định khái quát: Nhà thơ đã viết về Quê hương bằng tất cả tình yêu tha thiết, trong sáng, đầy thơ mộng của mình.
+ Hình ảnh đẹp, mộng mơ đầy sức mạnh khi ra khơi
+ Cảnh lao động tấp nập, cuộc sống no đủ, bình yên
+ Vẻ đẹp dung dị của người dân chài
+ Hình ảnh âm thanh màu sắc giàu sức gợi
- Một tâm hồn nhớ thương quế hương
+ Kỉ niệm ám ảnh vẫy gọi
+ Tâm hồn thiết tha thành thực của Tế Hanh
Giữa Mở bài, Thân bài và Kết bài có mối liên kết chặt chẽ cả về nội dung lẫn hình thức.
b. Văn bản có sức thuyết phục, hấp dẫn:
+ Bố cục mạch lạc, sáng rõ.
+ Luận điểm được triển khai rõ ràng, từng luận điểm được chứng minh bằng những biểu hiện cụ thể trong bài thơ.
+ Bài văn ngắn gọn, lời lẽ súc tích, thể hiện được rung động, đồng cảm của người viết trước vẻ đẹp và cảm xúc của bài thơ.
III. Luyện tập
Làm bài theo các gợi ý sau
1, Cảm nhận mùa thu thông qua các giác quan
- Khứu giác: hương ổi
- Xúc giác: gió se
- Thị giác: Sương chùng chình qua ngõ
Hình ảnh mùa thu được dệt bởi sự tổng hòa các giác quan vừa khái quát vừa cụ thể vừa giàu sức gợi.
2, Biện pháp nghệ thuật
- Nhân hóa: Hương ổi – phả, sương – chùng chình
- Miêu tả: gió se
- Tu từ: Hình như thu đã về
3, Lập dàn ý
- Mở bài: Giới thiệu bài thơ nói chung và khổ thơ nói riêng
- Thân bài
+ Phân tích cảm nhận màu thu thông qua các biện pháp nghệ thuật
+ Nhận xét đánh giá thành công của tác giat
- Kết bài: Nêu giá trị của khổ thơ
Bài trước: Soạn bài: Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ - Ngữ văn 9 Bài tiếp: Soạn bài: Mây và sóng - Tago (trang 88 sgk Ngữ văn 9 Tập 2)