Xây dựng đoạn văn trong văn bản (trang 34 Soạn văn 8)
I. Khái niệm về đoạn văn
Câu 1:
Văn bản gồm có hai ý chính:
+ Khái quát về nhà văn Ngô Tất Tố
+ Tổng kết về giá trị nổi bật của tác phẩm "Tắt đèn"
Câu 2:
Nhận diện đoạn văn dựa vào:
+ Chữ đầu tiên của đoạn viết thường viết viết hoa và lùi vào đầu dòng, kết đoạn có dấu chấm xuống dòng.
+ Mỗi đoạn văn thường có nhiều câu văn
+ Về mặt nội dung: Đoạn văn diễn đạt trọn vẹn một ý (luận điểm)
+ Hai đoạn văn trong văn bản trên đã diễn đạt tương ứng với hai ý.
Câu 3:
Đoạn văn là đơn vị trực tiếp cấu thành nên văn bản, thể hiện một nội dung nhất định. Hình thức được mở đầu bằng việc viết hoa và lùi đầu dòng, kết thúc có dấu chấm và ngắt đoạn. Nội dung của đoạn văn thường phù hợp, hoàn chỉnh và trọn vẹn ý. Các thành phần, đơn vị khác trong đoạn văn không phải lúc nào cũng có nội dung hoàn chỉnh.
II. Từ ngữ và câu trong đoạn văn
1. Câu chủ đề và từ ngữ chủ đề của đoạn văn
a, Các từ ngữ có tác dụng duy trì ý tứ của toàn đoạn: "Ông", "Ngô Tất Tố", "nhà văn", "tác phẩm chính của ông"
-> ; Những từ ngữ có tác dụng duy trì ý của đoạn văn là các từ ngữ tạo nên chủ đề thống nhất của văn bản.
b, Câu "Tắt đèn là tác phẩm tiêu biểu nhất của nhà văn Ngô Tất Tố" -> khái quát nội dung chính đoạn văn muốn diễn đạt, đây là câu then chốt nhất của cả đoạn.
+ Câu chủ đề trong trường hợp này thường đặt ở đầu đoạn.
c, -> Câu chủ đề là câu bao chứa trọn vẹn nội dung chính của cả đoạn văn, câu thường có hình thức ngắn gọn, đầy đủ các thành phần chính, có thể đặt ở đầu hoặc cuối câu.
2. Cách trình bày nội dung đoạn văn
a, Xét về mặt hình thức:
+ Hai văn bản trên có điểm giống nhau về cách trình bày nội dung: Ngô Tất Tố và tác phẩm Tắt đèn
- Xét về mặt nội dung:
+ Đoạn văn thứ nhất không có câu chủ đề
+ Đoạn văn thứ hai có câu chủ đề
- Xét về cách diễn đạt:
+ Chủ đề của đoạn văn thứ nhất được trình bày theo phép song hành
+ Chủ đề của đoạn văn thứ hai được trình bày theo phép diễn dịch
-> Câu chủ đề của đoạn văn được duy trì bằng các từ ngữ then chốt. Mỗi một đoạn văn cần thiết phải có câu chủ đề. Các câu trong đoạn văn phải nhắm đến mục đích làm sáng tỏ ý cho chủ đề đoạn văn.
b, Câu chủ đề "Như vậy, lá cây có màu xanh là vì có chất diệp lục chứa trong thành phần tế bào" đặt ở cuối đoạn.
+ Đoạn văn cho trên được trình bày theo lối quy nạp.
Luyện tập
Bài 1:
Văn bản trên gồm có 2 đoạn với hai ý chính, mỗi ý được thể hiện bằng một đoạn văn.
+ Thầy đồ chép văn tế của ông thân sinh
+ Gia chủ trách móc thầy đồ viết nhầm, thầy bèn cãi liều "chết nhầm"
Câu 2:
a, Câu chủ đề "Trần Đăng Khoa rất biết cách yêu thương" – triển khai ý theo kiểu diễn dịch (từ khái quát đến cụ thể)
b, Không có câu chủ đề, chủ đề của đoạn văn được duy trì bằng các từ ngữ chủ đề như trời, mưa ngớt, tạnh-> triển khai ý theo kiểu song hành
c, Không có câu chủ đề, chủ đề được duy trì bằng những từ ngữ chủ đề (Nguyên Hồng, ngòi bút, ông, sáng tác… -> ; triển khai ý theo kiểu song hành
Bài 3:
Lịch sử nước ta có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại đã chứng tỏ tinh thần yêu nước mãnh liệt của nhân dân ta. Nhìn về lịch sử chúng ta có quyền tự hào về các vị anh hùng của dân tộc như Lê Lợi, Hai Bà Trưng, Quang Trung… Tiếp theo là hai cuộc chiến đấu kiên cường bất khuất chống đế quốc Mĩ và thực dân Pháp, ông cha ta đã đánh đổi cuộc đời xương máu của mình để chúng ta có được cuộc sống tự do như ngày nay. Kẻ thù ngoại xâm tuy mỗi thời mỗi khác nhưng xuôi theo chiều dài lịch sử chính là tinh thần yêu nước nồng nàn, sự đoàn kết của cả quốc gia, dân tộc.
Bài 4:
Giải thích ý nghĩa câu tục ngữ "Thất bại là mẹ thành công"
Trong cuộc đời của mỗi người, ai cũng cần có mục đích sống riêng và hướng tới điều đó, đó là đích đến. Để đến được cái đích của sự thành công là một việc không hề dễ dàng. Con đường đến thành công ẩn chứa muôn vàn những khó khăn, thử thách, chông gai, có lúc khiến chúng ta vấp ngã, nhưng điều quan trọng nhất là ta cần phải biết vực dậy sau mỗi thất bại. Thành công và thất bại là hai phạm trù có tính đối lập nhau. Thất bại là tiền đề của thành công, muốn thành công được thì chắc chắn phải bền chí, bền lòng khi trải qua các khó khăn, thất bại. Câu tục ngữ "Thất bại là mẹ thành công" muốn khuyên con người cần phải bền lòng vững chí trước những khó khăn, vấp ngã, thất bại trong cuộc đời để đến đạt được đích thành công