Khi con tu hú (trang 18 Ngữ văn 8 tập 2)

Bố cục:

Chia thành 2 phần:

+ Phần 1: 6 câu thơ đầu: Cảnh mùa hè nhộn nhịp, sinh động.

+ Phần 2: còn lại: Tâm trạng ngột ngạt, bức bối của người chiến sĩ cộng sản.

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1:

- Nhan đề bài thơ: "Khi con tu hú" – sử dụng trạng ngữ chỉ thời gian

Nhan đề của bài thơ để nửa chừng, bỏ ngỏ → gợi mở và kích thích sự tò mò của người đọc mong muốn khám phá nội dung bài thơ.

- "Khi con tu hú là bài thơ đặc tả một cách chân thực bước chuyển giao mùa cùng vẻ đẹp sôi động của mùa hè và trong không gian ngột ngạt, tù túng của phòng giam người chiến sĩ cộng sản đã lắng nghe tiếng tu hú- âm thanh tràn đầy sự sống- hối thúc khát khao được tự do, tình yêu đời cháy bỏng. "

- Tiếng chim tu hú có tác động mạnh đến nhà thơ bởi vì đó là tín hiệu báo hiệu mùa hè, là sự gọi mời của của trời cao lồng lộng, của tự do, chính vì thế tiếng chim có tác động mạnh mẽ đến tâm tư, tình cảm của nhà thơ.

Câu 2:

Tiếng chim tu hú gọi bầy đã khơi dậy sức sống mãnh liệt trong lòng tác giả cảnh sắc của một mùa hè rạo rực, mê say:

Các chi tiết diễn tả vẻ đẹp, nhịp sống sôi động của mùa hè:

+ Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần – hương vị ngọt ngào như mời gọi.

+ Tu hú gọi bầy, vườn râm vang tiếng ve ngân – gợi liên tưởng âm thanh đặc trưng của mùa hè rất vui nhộn, đặc trưng của mùa hè.

+ Trời xanh cao, diều sáo lộn nhào tầng không – không gian tự do, khoáng đạt.

→ Tiếng chim tu hú gọi mùa đã mở ra một bức tranh thiên nhiên mùa hè thật sinh động và hấp dẫn. Mọi diễn đạt của tác giả đều bắt nguồn từ cảm nhận và viết bằng hồn thơ tinh tế, tình yêu cuộc sống và niềm khao khát tự do mãnh liệt. Bức tranh thiên nhiên cũng chính vì thế mà vui nhộn và tràn đầy sức sống.

Câu 3:

Tâm trạng của người chiến sĩ cách mạng khi ở trong nhà tù:

+ Cách ngắt nhịp bất thường: 3/3; 6/2

+ Sử dụng các động từ mạnh: ngột, dậy, đạp tan, chết uất → nhấn mạnh tâm trạng ngột ngạt, bức bối của người chiến sĩ.

+ Sử dụng các từ cảm thán: thôi, làm sao, ôi → diễn tả sự tiếc nuối, muốn thoát khỏi thực tại.

- Mở đầu bài thơ và cuối bài thơ tác giả đều nhắc đến tiếng chim tu hú- âm thanh của sự sống, của tự do, tươi sáng vọng vào phòng giam gọi mời người chiến sĩ.

+ Tâm trạng của người chiến sĩ cách mạng ở đầu và cuối bài thơ có sự khác nhau: mở đầu bài thơ tâm trạng háo hức, rộn ràng > < cuối bài thơ cảm giác u uất, ngột ngạt lên đến đỉnh điểm.

+ Tiếng chim đầu bài thơ báo hiệu một mùa hè sinh động, rộn ràng, tươi mới đến cuối bài thơ tiếng chim tu hú như tô đậm thêm tâm trạng buồn khổ vì cảnh chốn lao tù giam hãm, không được tự do.

Câu 4:

Cái hay của bài thơ là thể hiện nổi bật ở cả nội dung lẫn nghệ thuật của bài thơ.

- Nội dung:

+ Bức tranh thiên nhiên mùa hè sinh động, sôi động đầy màu sắc, âm thanh và hương vị của thiên nhiên

+ Thể hiện niềm khao khát tự do cháy bỏng, tình yêu cuộc sống của người chiến sĩ cách mạng khi bị giam hãm trong nhà tù của thực dân.

- Nghệ thuật:

+ sử dụng các hình ảnh bình dị, gần gũi, thân thuộc.

+ sử dụng lời thơ tự nhiên, thể thơ lục bát, giản dị dễ đi vào lòng người.

+ cái tôi được thể hiện trong sáng, chân thực, hồn nhiên.