Tìm hiểu các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận (trang 116 Ngữ văn 8 tập 2)
1. Đoạn trích (a) và (b) có dùng các yếu tố miêu tả và tự sự nhưng đó đều là văn bản nghị luận. Nhờ các yếu tố miêu tả và tự sự mà luận cứ của văn bản nghị luận trở nên rõ ràng, chân thực, sinh động và có tính thuyết phục cao.
+ Các yếu tố tự sự trong đoạn (a) nhằm miêu tả về kiểu bắt lính kỳ quặc, nhẫn tâm và tàn các của bọn thực dân
+ Các yếu tố miêu tả trong đoạn (b) nhằm trình bày sự lừa bịp trắng trợn, những lời lẽ rêu rao về "lòng sốt sắng ra đầu quân tấp nập và không chần chừ" của phủ toàn quyền.
- Nhận xét:
+ Nhờ có sử dụng các yếu tố miêu tả và biểu cảm đã giúp cho việc trình bày các luận cứ trở nên cụ thể, sinh động, do đó nó càng thêm tính thuyết phục mạnh mẽ hơn.
2. Các yếu tố miêu tả và biểu cảm ở đoạn văn cho trên:
- Yếu tố tự sự kể chuyện về chàng Trăng (mẹ chàng mơ thấy con thỏ trắng nhảy qua ngực và sau đó đẻ ra chàng, sau đó chàng tiêu diệt tên bạo chúa rồi biến vào mặt trăng) của dân tộc Mơ- nông và câu chuyện về Nàng Han (có công đánh đuổi giặc ngoại xâm thành công rồi bay về trời) của dân tộc Thái.
- Yếu tố miêu tả:
+ Mơ thấy con thỏ trắng nhảy qua ngực.
+ Chàng không cười, không nói, chỉ thích chơi khiên đao
+ Dòng thác Pông-gơ-ni có những vầng sáng bạc
+ Cờ lệnh bằng chăn thêu dệt ngũ sắc
+ Những ao, những vũng nối tiếp chi chít vết chân voi ngựa của quân nàng.
b, Mục đích của văn bản là khẳng định "các dân tộc anh em trên đất nước chúng ta đã tạo nên muôn vàn thiên truyện anh hùng đẹp. " Chính vì thế việc miêu tả và tự sự chỉ được sử dụng khi các yếu tố đó có lợi cho việc làm nổi bật các luận điểm này.
3. Từ việc tìm hiểu trên, cần lưu ý khi đưa ra những yếu tố tự sự và miêu tả vào bài văn nghị luận, cần lưu ý:
- Không dùng tràn lan các yếu tố miêu tả và tự sự. Bởi vì đây không phải là mục đích của loại văn bản nghị luận.
- Chỉ sử dụng với mục đích làm sáng tỏ các luận điểm, làm nổi bật các luận điểm.
II. Luyện tập
Bài 1:
Các yếu tố tự sự và miêu tả có trong đoạn văn đã cho là:
+ Sắp trung thu.
+ Mười mấy ngày trôi qua… của bộ mặt nhà giam.
+ Đêm nay trời rất đẹp.
+ Trong lòng rạo rực bao nỗi niềm.
Tác dụng: Giúp người đọc hiểu được hoàn cảnh sáng tác bài thơ và tâm trạng của tác giả trong đêm trăng.
- Yếu tố miêu tả:
+ Bỗng đêm nay vầng trăng sáng quá chừng. Trong suốt huyền ảo, vỗ về. Ngay bên cửa sổ, lồng vào bóng cây.
+ Nó ăm ắp tình tứ, nó muốn yêu, nó rạo rực, muốn thưởng thức, muốn chan hòa, muốn được giãi bày, được thổ lộ.
+ Như đành phó mặc cho đêm đẹp, đêm lành cho ánh trăng mời trăng giục.
Tác dụng: Giúp người đọc tưởng tượng được khung cảnh đẹp của đêm trăng và tâm trang phơi phới của tác giả.
Các yếu tố tự sự và miêu tả này có mục đích giúp ta hiểu thêm về tình cảm của Bác dành cho ánh trăng đêm rằm, cho thiên nhiên.
Bài 2:
Cho đề bài: " Nêu lên ý kiến của em về vẻ đẹp của bài ca dao "Trong đầm gì đẹp bằng sen" thì em cần sử dụng các yếu tố tự sự và miêu tả vào làm bài. "
- Sử dụng yếu tố miêu tả vào trường hợp:
+ Miêu tả vẻ đẹp của bài ca dao "Trong đầm gì đẹp bằng sen", các em có thể sử dụng các yếu tố tự sự và miêu tả vào bài làm ở một số đoạn nhất định.
- Tự sự khi:
+ Kể về một kỉ niệm ở cảnh đầm sen vào mua sen nở
+ Hoặc, một kỉ niệm về các câu thơ, bài thơ nói về vẻ đẹp của loài sen.
Bài trước: Trả bài tập làm văn số 6 (trang 111 Ngữ văn 8 tập 2) Bài tiếp: Ông Giuốc - Đanh mặc lễ phục (trang 121 Ngữ văn 9 tập 2)