Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự (trang 74 Soạn văn 8)

I- Sự kết hợp các yếu tố tả, kể và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự

1. Các yếu tố miêu tả:

+ Xe chạy chầm chậm. Tôi miệng thở hồng hộc, trán ướt đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe hai chân tôi ríu cả lại

+ Mẹ tôi không còm cõi xơ xác như những lời cô tôi nói

+ Gương mặt mẹ tôi vẫn rạng rỡ, tươi sáng với nước da mịn và đôi mắt trong, làm nổi bật lên màu hồng của hai gò má

+ Hơi quần áo và những hơi thở ở khuôn miệng của mẹ tôi thật xinh xắn… thơm tho đến lạ thường.

- Yếu tố biểu cảm:

+ Tôi òa lên khóc rồi cứ nức nở thế.

+ Hay tại vì sự sung sướng bỗng chốc được nhìn thấy cái hình hài… sung túc?

+ Tôi cảm thấy những cảm giác ấm áp… khắp da thịt

+ Phải bé lại để lăn vào lòng… êm dịu vô cùng

- Các yếu tố miêu tả và biểu cảm này kết hợp cùng với yếu tố tự sự

2. Nếu không dùng các yếu tố miêu tả và biểu cảm, đoạn văn sẽ chỉ có toàn yếu tố kể chuyện như vậy sẽ rất khô khan, chỉ toàn là chuỗi các sự việc.

+ Người đọc sẽ không cảm nhận được tình cảm, không thấy được thể hiện cảm xúc của nhân vật.

3. Nếu bỏ hết những yếu tố tự sự, trong đoạn văn sẽ chỉ còn lại yếu tố miêu tả và biểu cảm như vậy đoạn văn sẽ lộn xộn. Phải sử dụng yếu tố là cốt, các yếu tố miêu tả, biểu cảm thêm vào việc tạo cảm xúc và lớp lang.

Luyện tập

Bài 1:

Chọn đoạn trích “ Lão cố tỏ ra vẻ… nỡ tâm lừa dối nó”

- Yếu tố miêu tả:

+ Cười như mếu, hai mắt ầng ậng nước

+ Mặt lão bỗng nhiên co rúm lại

+ Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho dòng nước mắt chảy ra

+ Cái đầu nghẹo sang một bên, miệng móm mém của lão mếu máo như trẻ con

- Yếu tố biểu cảm:

+ Tôi không cảm thấy xót xa năm quyển sách của tôi như trước nữa

+ Tôi chừng này tuổi đầu rồi mà còn nỡ đánh lừa một con chó

+ Nó không ngờ tôi lại nỡ tâm lừa nó.

-> Nếu chỉ sử dụng mình yếu tố tự sự thì đoạn văn sẽ trở nên khô khan, người đọc sẽ không cảm nhận được sự ân hận, xót xa, dằn vặt của lão Hạc sau khi mang “cậu Vàng” đi bán. Các yếu tố biểu cảm, miêu tả góp phần khiến đoạn văn trở nên giàu cảm xúc hơn, sinh động hơn.

Bài 2:

Gợi ý:

Đoạn văn dài khoảng 10- 15 câu, sử dụng các yếu tố biểu cảm, miêu tả trong truyện kể.

- Hoàn cảnh gặp lại một người thân (địa điểm, thời gian…)

+ Ngôi kể: thứ nhất- xưng em hoặc tôi

+ Nêu thời gian, tả địa điểm gặp gỡ

- Tả khung cảnh gặp lại các nhân vật (em và người thân/ những người thân)

- Tả về hình dáng, gương mặt, cử chỉ của người thân để người đọc thấy được sự thay đổi của người đó sau một thời gian không gặp mặt

- Biểu cảm: bày tỏ cảm xúc, tình cảm của bản thân với người thân