Thiên đô chiếu (trang 51 Ngữ văn 8 tập 2)

- Phần 1: Xưa nhà Thương… không dời đổi: Cơ sở lịch sử và yếu tố thực tiễn của việc dời đô.

- Phần 2: Huống gì là thành Đại La…. đế vương muôn đời: Lý do lựa chọn thành Đại La làm kinh đô

- Phần 3: Đoạn còn lại: Quyết định dời đổi.

Câu 1:

Chiếc dời đô, Lí Công Uẩn dẫn chứng từ sử sách Trung Quốc nói về việc các vị vua đời xưa bên Trung Quốc:

+ Nhà Thương đến vua Bàn Canh 5 lần dời kinh đô.

+ Nhà Chu 3 lần dời kinh đô.

→ Các triều đại lớn trước đó dời đô với mục đích mưu toan nghiệp lớn, xây dựng vương triều lớn mạnh, thịnh vượng, mở tương lai lâu bền cho các thế hệ sau.

- Kết quả các cuộc dời đô đã mang lại hưng thịnh, sự bền vững cho quốc gia.

→ Lý Thái Tổ đã dẫn ra các dẫn chứng cụ thể về triều đại nhà Thương Chu để làm cứ liệu nhằm khẳng định việc ông dời đô là điều tất yếu và phù hợp với đạo lý.

Câu 2:

Theo Lý Công Uẩn, kinh đô ở vùng Hoa Lư (Ninh Bình) là của 2 triều Đinh và Lê không còn phù hợp với:

+ Hai nhà Đinh và Lê đã tự làm theo ý mình, khinh nhờn mệnh trời, không theo con đường của nhà Thương Chu.

+ Triều đại không lâu dài, không hưng thịnh, vận nước ngắn ngủi, người dân khổ cực, vạn vật không thích nghi được.

+ Việc đóng đô của hai triều Đinh và Lê vẫn đóng tại Hoa Lư đã chứng tỏ thế và lực của cả 2 triều đại đó chưa đủ mạnh (vẫn còn phải dựa vào thế núi sông).

→ Thể hiện tầm nhìn một cách sâu rộng của vua Lý Thái Tổ.

Câu 3:

Theo luận điệu của vua Lý Công Uẩn, địa thế của thành Đại La có nhiều ưu thế để làm kinh đô:

+ Từng là kinh đô cũ của Cao Vương.

+ Thuận lợi về mặt địa hình: bằng phẳng, rộng rãi, cao ráo, không bị lụt, thoáng đãng, muôn vật đa dạng, phong phú.

+ Thuận lợi về chính trị, văn hóa: là nơi hội tụ bốn phương trời, mảnh đất muôn vật sinh sôi.

+ Thuận lợi về phong thủy: trung tâm của đất trời, thế rồng cuồn cuộn hổ ngồi.

→ Thành Đại La là nơi hội tụ đầy đủ các ưu thế vượt trội của vùng đất xứng đáng đặt làm kinh đô của đất nước.

Câu 4:

Chiếc dời đô là một bài văn nghị luận có sức thuyết phục cao bởi vìcnó có sự kết hợp giữa tình và lý.

- Thứ tự trình bày lập luận:

+ Dẫn chứng từ sử các triều đại lớn đã từng dời đô và trở nên bền vững, hưng thịnh.

+ Đối chiếu với thực trạng của 2 nhà Đinh, Lê khi đóng đô tại Hoa Lư.

+ Đưa ra các ưu điểm về mặt địa hình và yếu tố tự nhiên của thành Đại La.

→ Tất cả những lý lẽ trên đã đi tới kết luận việc dời đô đến Đại La là rất cần thiết, hợp với đạo lý.

- Yếu tố về tình cảm:

+ Dời đô nghĩa là thuận theo mệnh trời, noi gương từ lịch sử.

+ Mục đích là để triều đại được trường tồn, trăm họ không bị hao tổn.

+ Tác giả đã biểu lộ sự thương xót cho nhân dân dưới triều Đinh, Lê.

+ Tôn trọng ý kiến của bề tôi – "Các khanh nghĩ như thế nào? ".

→ Ý vua thật sáng suốt hợp với lòng dân, thuận ý triều thần, chính vì thế mà được mọi người hưởng ứng và ủng hộ.

Câu 5:

Việc dời đô đã phản ánh ý chí độc lập, tự cường và sự phát triển bền vững, hưng thịnh của dân tộc Đại Việt vì:

+ Khi từ rời khỏi vùng núi hiểm trở Ninh Bình ra thành Đại La lập kinh đô, nơi giao lưu trọng yếu có nghĩa là nhà Lý đã có đầy đủ sức mạnh để phòng thủ đất nước, chống lại sự xâm lược từ phương Bắc.

+ Đại La là chốn trung tâm, có địa thế vô cùng thuận lợi, để đất nước phát triển kinh tế, nhân dân cũng có cơ hội phát triển.

+ Dời đô là dám di dời kinh đô ra đồng bằng chính là phản ánh ý chí lớn mạnh, thế lực và bản lĩnh của dân tộc Việt khi dám đương đầu với thách thức.

+ Dời đô cũng đã thể hiện tầm nhìn có tính chiến lược, sự am hiểu sâu rộng của người đứng đầu đất nước.

→ Việc dời đô đã khẳng định ý chí độc lập, tự cường, sự phát triển hưng thịnh của dân tộc Đại Việt có thể tự dựa vào chính sức mạnh của dân tộc mình để đương đầu với những thách thức mới.

Luyện tập

Chiếu dời đô có sự kết hợp hợp lý và chặt chẽ giữa tình và lý theo mạch lập luận:

+ Đầu tiên, cần dẫn chứng lịch sử về các triều đại trong lịch sử đã dời đô và trở nên hưng thịnh – do phù hợp với ý trời và hợp với lòng dân.

+ Dẫn ví dụ ra nhà Đinh, Lê tiền triều tự làm theo ý mình, vẫn đóng đô tại Hoa Lư nên đã khiến triều đại không bền vững, nhân dân không phát triển.

+ Khẳng định và ca ngợi vị thế của thành Đại La: về vị trí địa lý, thế đất, thuận lợi cho việc giao thương phát triển kinh tế.

+ Vua Lý đã đánh giá Đại La là nơi hội tụ trọng yếu của 4 phương trời, là kinh đô bậc nhất của các bậc đế vương.

→ Chiếu dời đô có tính thuyết phục cao vì nhà vua đã có tầm nhìn đúng đắn, am hiểu sâu sắc về thành Đại La- Thăng Long. Lời dụ chiếu đã được trình bày qua lối văn biền ngẫu, đối thoại mở với bề tôi → hợp tình hợp lý.