Hai chữ nước nhà (trang 162 Soạn văn 8)

Bố cục

Chia thành ba phần:

- Phần 1: 8 câu thơ đầu: Cảnh đất Bắc trời Nam sầu thảm khi giặc xâm lược

- Phần 2: 20 câu thơ tiếp: Tội ác của quân Minh và tiếng khóc thương xót cho vận nước.

- Phần 3: 8 câu cuối: Lời căn dặn của người cha về trách nhiệm với đất nước

Thể loại

Song thất lục bát

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1:

- Giọng điệu buồn bi thiết khi diễn tả nỗi đau chứng kiến cảnh nước mất nhà tan.

- Thể thơ song thất lục bát đã thể hiện cảm xúc, giọng điệu trầm buồn của bài thơ một cách phù hợp.

- Sự đan xen 2 câu 7 chữ như trào dâng, dồn dập để diễn tả nỗi căm hờn, uất ức

- Hai câu lục bát chậm dãi, tha thiết tạo độ sâu lắng, da diết

Câu 2:

- Bố cục gồm 3 phần

- 8 câu thơ đầu: Cảnh đất Bắc trời Nam sầu thảm khi giặc xâm lược

- 20 câu thơ tiếp: Tội ác của giặc Minh và tiếng khóc than tiếc thương của tác giả.

- 8 câu cuối: người cha đặt trọng trách cứu nước lên vai đứa con.

Câu 3:

- Bối cảnh không gian: cuộc chia ly diễn ra tại biên ải ảm đạm, hoang vu.

- Hoàn cảnh éo le: cuộc chia ly không có ngày trở về của người cha

- Người cha

+ Đau xót vận nước, thương bản thân phải xa quê hương, thương xót đứa con.

+ Dặn con trở về phải giúp nước báo thù

+ Tâm trạng buồn đau dường như đã nhuốm lên cảnh vật một màu ảm đạm.

- Tâm trạng củangười con:

+ Muốn đi theo phụng dưỡng cha để làm tròn chữ hiếu

+ Đau buồn khi phải tiễn cha.

-> Tình cảnh sầu thảm, éo le của đất nước khi giặc Minh xâm lược. Dặn con đặt chữ ái quốc lên hàng đầu.

Trong bối cảnh đất nước bi thảm, tâm trạng đau buồn của con người trong buổi tiễn biệt lại càng làm cho lời căn dạn, phó thác của người cha thêm phần thiêng liêng.

Câu 4:

Tâm sự yêu nước biểu đạt qua những vần thơ thẫm đẫm máu và nước mắt đã tạo sức lay động mạnh mẽ.

- 4 câu thơ đầu phần 2

+ Lời dặn dò của người cha với đứa con hãy thay mình đền nợ nước, trả thù nhà.

+ Nhắc đứa con nhớ về những trang sử hào hùng, niềm tự hào của dân tộc

+ Lấy tấm gương hiệp nữ để minh chứng cho việc hy sinh vì sự nghiệp lớn lao

- 8 câu thơ tiếp phần 2

+ Gợi tả hình ảnh đất nước rơi vào cảnh đau thương, mù mịt khi bị xâm lăng

+ Cảnh thê lương “xiêu tán hao mòn”, “xương rừng máu rộng”, “bốn phương khói lửa”

+ Tiếng khóc thương ai oán trước cảnh đất nước bị cướp, người người phải li biệt

+ Nỗi đau đến xé tận tâm can của người đang đi vào cõi chết nhưng không thể quên được tội ác của kẻ thù

- 4 câu thơ cuối đoạn 2:

+ Trực tiếp diễn đạt nỗi đau mất nước, xót xa chứng kiến cảnh nòi giống lầm than

+ Nỗi uất hận và căm ghét trước tội ác của kẻ thù

- Sức gợi cảm nằm ở:

+ Những hình ảnh chia li, tang tóc khiến đau buốt đến tận tâm can.

+ Tâm trạng đau xót, uất hận lên đến đỉnh điểm khi chứng kiến tội ác của giặc

+ Nỗi lòng xót thương, cảm xúc chân thành của tác giả đã tạo sức lay động.

Câu 5:

- Nỗi bất lực của người cha: tuổi cao, sức yếu, sa cơ lỡ vận, thân tàn

- Nhắc nhở sự nghiệp của ông cha: vì nước gian lao

-> Khích lệ ý chí và đặt niềm tin trả nợ nước, báo thù nhà lên đứa con. Người cha giao trọng trách lớn lao cho đứa con.

Luyện tập

Người ta nói thơ Trần Tuấn Khải thường sử dụng nhiều từ ngữ, hình ảnh có tính sáo mòn ước lệ. Hãy tìm trong đoạn thơ này một số từ ngữ, hình ảnh như thế và cho biết vì sao nó có sức truyền cảm mạnh mẽ đến như vậy.

- Những hình ảnh có tính ước lệ, sáo mòn: hổ thét chim kêu, mây sầu, gió thảm, máu nóng, giời than, thân lươn, hồn nước, đất khóc…

-> có sức lay động vì chúng gợi tả đúng thực trạng đất nước trong cảnh lầm than.

Nhấn mạnh tâm trạng bi tráng của nhân vật lịch sử, khích lệ tinh thần yêu nước.

Nội dung chính

Hai chữ nước nhà mượn câu chuyện lịch sử có sức gợi cảm để biểu đạt cảm xúc, khích lệ tinh thần yêu nước, ý chí đứng lên cứu nước của đồng bào.