Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm (trang 135 Soạn văn 8)
I. Dấu ngoặc đơn
Tác dụng của dấu ngoặc đơn
a, (những người bản xứ) – có tác dụng giải thích
b, ( ba khóa là một loại còng biển thuộc loài cua, có càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn cùng rất ngon) – thuyết minh
c, ( 701 – 762) – bổ sung thêm
Nếu lược bớt phần trong dấu ngoặc đơn thì ý nghĩa của các đoạn trích trên sẽ không thay đổi, ý nghĩa vẫn đầy đủ.
II. Dấu hai chấm
Tác dụng của dấu hai chấm:
a, Dấu hai chấm có tác dụng để dẫn lời nói của nhân vật, lời đối thoại
b, Dấu hai chấm dùng để trích dẫn lời nói trực tiếp
c, Dấu hai chấm ở đây để thuyết minh, giải thích cho phần trước đó.
LUYỆN TẬP
Bài 1:
a, Dấu ngoặc đơn để giải thích về mặt nghĩa cho các từ Hán Việt
+ "tiệt nhiên" (rõ ràng, dứt khoát không thể nào khác)
+ "định phận tại thiên thư" (số phận đã có tại sách trời)
+ "hành khan thủ bại hư" (chắc chắn sẽ phải chịu thất bại)
b, Dấu ngoặc đơn ở đây có tác dụng giải thích thêm, chú thích thêm về chiều dài của cây cầu
c, Dấu ngoặc đơn được sử dụng để bổ sung thêm thông tin
Bài 2:
a, Dấu hai chấm có tác dụng đưa ra ý giải thích cho điều đã nói (ý rằng lễ vật thách cưới nặng quá)
b, Dấu hai chấm thứ nhất có tác dụng đưa ra lời đối thoại trực tiếp. Dấu hai chấm thứ hai có tác dụng báo hiệu nội dung giải thích
c, Dấu hai chấm có tác dụng báo hiệu sự liệt kê các tính chất đẳng lập để giải thích cho ý đã được nói trước (óng ánh đủ màu)
Bài 3
Sau từ "rằng" có thể sử dụng hoặc lược bớt dấu hai chấm
+ Khi sử dụng: dấu hai chấm sẽ dẫn ra lời nói trực tiếp hoặc gián tiếp nhằm mục đích trình bày và nhấn mạnh thông tin.
+ Khi không sử dụng: không nhấn mạnh phần đứng sau nữa.
Bài 4:
- Có thể thay thế dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn nhưng khi câu có nghĩa thay đổi thì có thể thay đổi
- Nếu viết lại là Phong Nha gồm: Động nước và Động khô thì không thể thay thế dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được.
+ Vì sau từ gồm cần phải có dấu hai chấm để liệt kê sự vật, sự việc.
Bài 5:
- Bạn học sinh đó chép dấu ngoặc đơn bị sai, vì bạn chép thiếu phần "đóng ngoặc"
- Phần ở trên dấu ngoặc đơn là thành phần phụ của câu.
Bài 6:
Văn bản Bài toán dân số (Theo Thái An, Báo Giáo dục & Thời đại Chủ nhật) đề ra vấn đề của việc hạn chế sự gia tăng dân số nhanh chóng nếu con người còn muốn "tồn tại" là điều rất cấp thiết. Từ một câu chuyện về bài toán cổ về cấp số nhân, tác giả đã đưa người đọc hình dung, suy nghĩ, tư duy và liên tưởng đến tình hình phát triển và gia tăng dân số đang ở mức báo động của thế giới. Đặc biệt là tình trạng gia tăng dân số nhanh quá mức đang diễn ra ở nhiều các nước chậm phát triển sẽ kéo theo sự thụt lùi về kinh tế và dẫn đến những vấn đề về an sinh. Vì vậy cần phải nhanh chóng tìm ra lời giải cho: Bài toán dân số.