Tìm hiểu chung về văn tự sự - Giáo án Ngữ Văn lớp 6

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu ý nghĩa của phương thức tự sự

- Đọc bài tập (sách giáo khoa –trang 27)

- Hằng ngày ta thường được nghe kể những chuyện gì?

- Văn bản Thánh Gióng cho ta biết điều gì?

- Truyện kể về ai? Thời nào?

- Các chuỗi sự việc trong chuyện diễn ra như thế nào?

Giáo viên đưa bảng phụ đã viết sẵn các sự việc

- Em thấy các sự việc được sắp xếp và có liên quan đến nhau không?

* Giáo viên: Các sự việc xảy ra liên tiếp có đầu có cuối, sự việc xảy ra trước là nguyên nhân dẫn đến sự việc xảy ra sau, ta gọi đó là một chuỗi các sự việc

- Chuỗi các sự việc diễn ra từ đầu đến cuối trong truyện có ý nghĩa gì?

- Nếu ta đảo trật tự các sự việc: sự việc 4 lên trước, sự việc 3 xuống sau cùng có được không? Tại sao?

- Mục đích của người kể qua các chuỗi sự việc là gì? - Nếu truyện Thánh Gióng chấm dứt ở sự việc 5 thì sao?

* Giáo viên: Phải có 8 sự việc mới nói lên lòng biết ơn, ngưỡng mộ của nhân dân, các vết tích nói lên Thánh Gióng dường như là có thật, đó là truyện Thánh Gióng toàn vẹn.

Như vậy, căn cứ vào mục đích giao tiếp mà người ta có thể chọn lựa, sắp xếp các sự việc thành chuỗi. Sự việc này liên quan đến sự việc kia → kết thúc→ ý nghĩa đó chính là tự sự

- Qua việc tìm hiểu, em hãy rút ra đặc điểm chung của phương thức tự sự?

* Giáo viên: nhấn mạnh những điểm cần chú ý trong phần ghi nhớ.

- Học sinh đọc ghi nhớ sách giáo khoa trang 28.

I. Ý nghĩa và đặc điểm chung của phương thức tự sự

1. Bài tập: (Sách giáo khoa – trang 27)

* Nhận xét:

a. Người nghe muốn biết một câu chuyện, mong muốn được nghe kể chuyện.

- Người kể sẽ kể một câu chuyện.

+ Trong những trường hợp trên câu chuyện phải mang một ý nghĩa nào đó.

b. Ngay từ buổi đầu dựng nước ông cha ta đã liên tục phải chống giặc ngoại xâm.

Truyện kể về Thánh Gióng ở thời Hùng Vương thứ sáu.

1. Sự ra đời của Thánh Gióng.

2. Thánh Gióng biết nói và nhận trách nhiệm đánh giặc.

3. Thánh Gióng lớn nhanh như thổi.

4. Thánh Gióng vươn vai trở thành tráng sĩ cưỡi ngựa sắt, mặc áo giáp sắt đi đánh giặc.

5. Thánh Gióng đánh tan giặc.

6. Thánh Gióng bay về trời.

7. Vua lập đền thờ, phong danh hiệu.

8. Những vết tích còn lại.

→ Trình bày một chuỗi các sự việc xảy ra liễn tiếp có liên quan với nhau, sự việc này tiếp nối sự việc kia.

- Nếu ta đảo trật tự các sự việc thì không được vì sẽ phá vỡ trật tự, ý nghĩa không được bảo đảm, người nghe sẽ không hiểu được.

- Tự sự phải dẫn đến một kết thúc, diễn đạt một ý nghĩa.

- Người nghe sẽ không hiểu.

- Mục đích của người kể: ca tụng, bày tỏ lòng biết ơn. Giải thích.

- Tự sự giúp người kể giải thích sự việc, tìm hiểu con người, nêu vấn đề và bộc lộ thái độ khen, chê,..

2 Kết luận:

- Tự sự là trình bày một chuỗi các sự việc, có đầu, có cuối và dẫn đến một kết thúc thể hiện một ý nghĩa.

- Tự sự giúp người kể giải thích sự việc, hiểu rõ vấn đề, từ đó bày tỏ thái độ khen chê.

* Ghi nhớ: Sách giáo khoa – trang 28.

Hoạt động 2 Hướng dẫn học sinh luyện tập

- Giáo viên hướng dẫn học sinh làm bài tập

Học sinh thực hiện, nhận xét

Giáo viên nhận xét chung, chốt.

- Đọc câu chuyện và cho biết: trong truyện này, phương thức tự sự được thể hiện như thế nào? Câu chuyện diễn đạt ý nghĩa gì?

- Đọc bài tập 2 sách giáo khoa?

- Đây có phải là bài thơ tự sự hay không? Tại sao?

- Yêu cầu học sinh kể miệng câu chuyện trên.

- Đọc yêu cầu bài tập 3.

- Các văn bản thuộc loại văn bản gì?

- Em hãy kể câu chuyện để giải thích tại sao người Việt Nam lại tự xưng là con Rồng cháu Tiên.

II. Tập luyện

1. Bài tập 1

- Phương thức tự sự trong truyện:

+ Kể theo trình tự thời gian sự việc tiếp nối nhau, kết thúc bất ngờ, ngôi kể thứ ba.

- ý nghĩa của câu chuyện: Ngợi ca trí thông minh, biến hóa linh hoạt của ông già yêu cuộc sống.

Truyện kể diễn biến tư tưởng của ông già mang màu sắc hóm hỉnh; kể theo trình tự thời gian, các sự việc tiếp nối nhau, kết thúc bất ngờ; diễn đạt tư tưởng yêu cuộc sống, dù kiệt sức thì sống cùng hơn chết.

2. Bài tập 2

- Đây là một bài thơ tự sự

- Bài thơ kể câu chuyện bé Mây và mèo con rủ nhau bẫy chuột nhưng do mèo tham ăn quá nên đã mắc vào bẫy. Hoặc đúng hơn là mèo thèm quá đã chui vào bẫy ăn tranh phần của chuột và ngủ ở trong bẫy.

- Tuy diễn đạt bằng thể thơ năm tiếng nhưng bài thơ đã kể lại một câu chuyện hoàn chỉnh có đầu, có cuối, có nhân vật, chi tiết, diễn biến sự việc nhằm mục đích chế giễu tính tham ăn của mèo đã khiến cho mèo tự sa bẫy của chính mình → Bài thơ tự sự.

- Yêu cầu kể: Tôn trọng mạch kể trong bài thơ.

+ Bé Mây rủ mèo con đánh bẫy lũ chuột nhắt bằng cá nướng thơm lừng, treo lơ lửng trong cái cạm sắt.

+ Cả bé, cả mèo đều nghĩ chuột tham ăn nên sẽ mắc bẫy ngay.

+ Đêm, Mây còn nằm mơ thấy cảnh chuột bị sập bẫy đầy lồng. chúng chí cha, chí choé khóc lóc, cầu xin tha mạng.

+ Sáng hôm sau, khi xuống bếp xem, ai ngờ bé Mây chẳng thấy chuột, cũng chẳng còn cá nướng, chỉ có ở giữa lồng, mèo ta đang cuộn tròn ngáy khì khò…chắc mèo ta đang mơ.

3. Bài tập 3

- Văn bản 1 là một bản tin, nội dung kể về cuộc khai mạc trại điêu khắc quốc tế lầ thứ 3 diễn ra tại thành phố Huế chiều 3 - 4 - 2002.

- Văn bản 2: Đoạn văn “Người Âu Lạc đánh quân Tần xâm lược là một bài trong Lịch sử lớp 6.

Cả hai văn bản đều có mội dung tự sự với ý nghĩa kể chuyện, kể việc.

Tự sự ở đây có vai trò giới thiệu, tường thuật, kể chuyện thời sự hay Lịch sử.

4. Bài tập 4

- Tổ tiên xưa của người Việt Nam là các vua Hùng. Vua Hùng đầu tiên là do Lạc Long Quân và Âu Cơ sinh ra. Lạc Long Quân nòi rồng, Âu Cơ dòng tiên, do vậy người Việt Nam tự xưng là con Rồng, cháu Tiên.