Lượm (Tố Hữu) - Giáo án Ngữ Văn lớp 6

Hoạt động 1: Đọc tìm hiểu chú thích.

Giáo viên đọc - học sinh đọc.

- Yêu cầu học sinh kể, lưu ý thay đổi giọng và nhịp đọc phù hợp với từng câu, từng đoạn. Giọng vui tươi sôi nổi nhí nhảnh ở đoạn đầu và đoạn cuối.

- Gọi học sinh đọc chú thích trong sách giáo khoa sau đó giáo viên nhấn mạnh một số ý.

I. Đọc và tìm hiểu chú thích

1. Đọc

2. Tìm hiểu chú thích:

a. Giới thiệu tác giả, tác phẩm:

- Tố Hữu tên thật là Nguyễn Kim Thành, sinh năm 1920 quê ở tỉnh Thừa Thiên Huế, là mhà một cách mạng, nhà thơ lớn của hơ ca hiện đại Việt Nam.

- Bài thơ Lượm được ông sáng tác năm 1949 vào thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp.

b. Giải thích từ khó: Sách giáo khoa

Hoạt động 2: Đọc hiểu văn bản

- Em có nhận xét gì về thể thơ?

- Theo em bố cục của bài thơ chia làm mấy phần?

- Giáo viên cho học sinh đọc đoạn đầu

- Hoàn cảnh gặp gỡ giữa Lượm với nhà thơ có gì đặc biệt?

- Đoạn thơ gợi lên trước mắt người đọc hình ảnh chú bé Lượm như thế nào?

- Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả Lượm trên các phương diện: Quan sát và tưởng tượng; đặc sắc trong cách sử dụng từ?

- Đường vàng là con đường như thế nào?

- Hình ảnh so sánh Lượm với con chim chích nhảy trên đường vàng hay và đẹp ở chỗ nào?

- Những lời thơ miêu tả Lượm như thế đã làm nổi bật hình ảnh Lượm với những đặc điểm nào?

- Ngôn ngữ đối thoại của hai chú cháu có gì đáng chú ý?

- Học sinh: cuộc trò chuyện tuy ngắn ngủi nhưng rất gần gũi, thân mật giữa hai chú cháu

- Những lời thơ nào miêu tả hình ảnh Lượm đang làm nhiệm vụ?

Lời thơ nào khiên em ấn tượng nhất?

- Em có nhận xét gì về cách sử dụng từ của tác giả?

- Câu hỏi tu từ gợi cho em nghĩ suy gì về hình ảnh Lượm?

- Cái chết của Lượm được nhà thơ miêu tả như thế nào?

- Hình ảnh Lượm bất ngờ trúng đạn ngã xuống nằm trên đồng lúa gợi cho em cảm xúc gì?

Giáo viên: Cái chết có đổ máu nhưng lại được nhà thơ miêu tả như một giấc ngủ bình yên của trẻ thơ giữa cánh đồng quê hương thơm hương lúa.

- Cái chết ấy gợi lên cho em những suy nghĩ và tình cảm gì?

- Cảm xúc và tâm trạng của tác giả khi trở về đối với sự hi sinh của Lượm như thế nào?

- Nêu ý nghĩa của đoạn thơ điệp khúc này?

* Giáo viên bình: Điều đó thể hiện niềm tin của nhà thơ về sự bất diệt của những con người như Lượm. Đó còn là nguyện vọng của nhà thơ về một cuộc sống thanh bình không có chiến tranh để trẻ thơ được sống hồn nhiên, hạnh phúc. Những lời thơ cuối cùng bởi thế không chỉ diễn tả tình cảm trìu mến mà còn day dứt niềm xót thương và khát vọng hoà bình. Đó là ý nghĩa nhân đạo sâu xa của bài thơ này.

II. Đọc hiểu văn bản:

1. Tìm hiểu chung về bài thơ:

- Thể loại: thơ 4 tiếng, nhịp thơ 2/2

- Loại thơ tự sự - ngôi kể thứ ba.

- Bố cục: gồm 3 phần

+ Năm khổ thơ đầu: Nhớ lại cuộc gặp gỡ tình cờ giữa nhà thơ và Lượm.

+ Bảy khổ giữa: Chuyến đi làm nhiệm vụ và sự hi sinh của Lượm.

+ Hai khổ cuối: Hình ảnh Lượm còn sống mãi.

2. Phân tích chi tiết:

a. Hình ảnh Lượm trong lần gặp gỡ tình cờ với nhà thơ:

- Hoàn cảnh: "Huế đổ máu" - Trong hoàn cảnh chiến đấu chống thực dân Pháp

- Hình dáng: Loắt choắt, chân thoăn thoắt, đầu nghênh ngênh, cười híp mí, má đỏ bồ quân.

- Trang phục: Cái xắc xinh xinh

Ca lô đội lệch

- Cử chỉ: Mồm huýt sáo vang

Như con chim chích

Nhảy trên đường vàng

- Lời nói: Cháu đi liên lạc

Vui lắm chú à

ở Đồn Mang Cá

Thích hơn ở nhà

=> Tác giả trực tiếp quán sát Lượm bằng mắt nhìn và tai nghe, do đó hình ảnh Lượm được miêu tả rất cụ thể, sống động

-Nghệ thuật: Từ láy, so sánh

- Đường vàng là con đường trong hồi ức là đường cát vàng, đầy nắng vàng, đồng lúa vàng. Hình ảnh so sánh có giá trị gợi hình (Tả rất đúng về hình dáng của Lượm: Nhỏ nhắn, hiếu động, vui tươi giữa không gian cánh đồng lúa vàng). Ngoài ra nó còn có giá trị biểu cảm diễn tả tình cảm yêu mến của nhà thơ đối với Lượm.

=> Hình ảnh Lượm nhỏ nhắn, nhanh nhẹn, vui tươi, nhí nhảnh, tinh nghịch, hồn nhiên, yêu đời.

b. Hình ảnh Lượm trong chuyến đi liên lạc:

* Lượm đang làm nhiệm vụ:

- Bỏ thư vào bao

- Thư đề thượng khẩn

- Vụt qua mặt trận

Đạn bay vèo vèo

=> Động từ “vụt”, tính từ “vèo vèo”, miêu tả chính xác hành động dũng cảm của Lượm và sự khốc liệt của chiến tranh.

- Câu hỏi tu từ: Sợ chi hiểm ngèo?

Nói lên khí phách dũng cảm như một lời thách thức với quân thù.

* Sự hi sinh của Lượm:

- Một dòng máu tươi

- Cháu nằm trên lúa

Tay nắm chặt bông

Lúa thơm mùi sữa

Hồn bay giữa đồng...

- Hình ảnh Lượm nằm xuống giữa cánh đồng lúa được miêu tả vừa hiện thực và lãng mạn. Lượm ngã xuống ngay trên mảnh đất quê hương... Hương thơm của lúa cũng như hương của dòng sữa mẹ đưa em vào giấc ngủ vĩnh hằng. Linh hồn bé nhỏ và anh hùng ấy đã hoá thân vào non sông đất nước.

- Cái chết của Lượm khiến cho người đọc vừa xót thương, vừa cảm phục. Một cái chết anh dũng nhưng nhẹ nhàng thanh thản. Lượm không còn nữa nhưng hình ảnh đẹp đẽ của Lượm vẫn còn sống mãi với quê hương.

- Tình cảm của tác giả: Ngạc nhiên, sững sờ, đau đớn, nghẹn ngào trước cái chết của Lượm. Nhà thơ đã tách câu thơ làm đôi tạo tiếng gọi thân thương thống thiết.

c. Hai khổ cuối:

- Điệp khúc Lượm sống mãi: tiếp nối một cách hợp lí, trả lời cho câu hỏi tu từ phía trên=> khẳng định Lượm sẽ sống mãi cùng thời gian, trong lòng nhà thơ, trong tình thương nhớ, cảm phục của đồng bào Huế, trong chúng ta và các thế hệ mai sau.

Hoạt động 3: Tổng kết

- Em cảm nhận được những ý nghĩa nội dung sâu sắc nào từ bài thơ?

- Em nhận thức được gì về nghệ thuật thơ qua bài Lượm?