So sánh (Tiếp theo) - Giáo án Ngữ Văn lớp 6

Hoạt động 1: hình thành khái niệm mới

* Giáo viên treo bảng phụ đã viết ví dụ

- Nhắc lại các từ so sánh đã được học ở tiết trước?

- Trong khổ thơ có sử dụng lại các từ so sánh ấy không?

- Vậy những từ so sánh ở khổ thơ này là gì?

- Từ ngữ chỉ ý so sánh trong hai phép so sánh trên có gì khác nhau?

- Tìm ví dụ có từ so sánh tương tự:

- Em hãy cho biết có mấy kiểu so sánh?

I. Các kiểu so sánh:

1. Bài tập: (Sách giáo khoa)

2. Kết luận:

* Các từ so sánh đã được học: như, như là, bằng, tựa, hơn, tưởng.

* Trong khổ thơ này không có các từ so sánh trên.

- Trong ví dụ có hai phép so sánh:

+ Phép 1:

Vế A: Những ngôi sao

Vế B: Mẹ đã thức

Từ so sánh: Chẳng bằng

+ Phép 2:

A: Mẹ

B: Ngọn gió

T: Là

- Từ so sánh "chẳng bằng" ở vế A không ngang bằng vế B.

- Từ so sánh "là" vế A ngang bằng vế B

* Ví dụ:

- Gió thổi là chổi trời

- Nước mưa là cưa trời

(Tục ngữ)

- Thà rằng ăn bát cơm rau

Còn hơn thịt cá nói nhau nặng lời

(Ca dao)

*. Ghi nhớ: (Sách giáo khoa - Trang 42)

Hoạt động 2: Tìm hiểu tác dụng của so sánh

* Giáo viên: treo bảng phụ

- Tìm phép so sánh trong đoạn văn?

- Sự vật nào được đem ra so sánh và so sánh trong hoàn cảnh nào?

- Phát biểu cảm nghĩ của em trong đoạn văn?

- Học sinh thảo luận theo cặp trong 1 phút

- Nhờ đâu mà em có được cảm nghĩ ấy?

- Cảm nghĩ: Đoạn văn rất hay, giàu hình ảnh gợi cảm xúc và xúc động. Người đọc trân trọng ngòi bút tài hoa, tinh tế của tác giả.

- Ta có cảm xúc đó là nhờ: Tác giả đã sử dụng phép so sánh một cách linh hoạt, tài tình: Chỉ là một chiếc lá thôi nhưng có đủ các cung bậc tình cảm vui, buồn của con người được gửi gắm trong đó: Khi thì như mũi tên, lúc lại như con chim lảo đảo, có khi thì thầm, lại có lúc sợ hãi...

- Phép so sánh có tác dụng gì khi nói và viết?

II. Tác dụng của so sánh:

1. Bài tập: (Sách giáo khoa - Trang 42)

2. Kết luận.

- Các câu văn có sử dụng phép so sánh:

+ Có chiếc lá tựa mũi tên nhọn...

+ Có chiếc lá như con chim...

+ Có chiếc lá như thần bảo rằng...

+ Có chiếc lá như sợ hãi...

- Sự vật được so sánh trong hoàn cảnh nào:

+ Sự vật được đem ra so sánh là những chiếc lá.

+ Chiếc lá được so sánh trong hoàn cảnh đã rụng.

→ Tác dụng:

+ Đối với việc miêu tả sự vật, sự việc: giúp người đọc hình dung được những cách rụng khác nhau của lá.

+ Đối với việc diễn đạt tư tưởng, tình cảm của người viết: Đoạn văn diễn đạt quan niệm của tác giả về sự sống và chết.

* Ghi nhớ: (Sách giáo khoa - Trang 42)

Hoạt động 3: Luyện tập

- Giáo viên gọi học sinh làm bài tập 1

- Giáo viên: gọi học sinh trả lời

* Giáo viên: hướng dẫn học sinh viết đoạn

Bài 1:

a. Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè

T: (Là) => So sánh ngang bằng

b. - Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.

- Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi.

T: (Chưa bằng) => So sánh không ngang bằng

c. Anh đội viên mơ màng

Như nằm trong giấc mộng

Bóng Bác cao lồng lộng

ấm hơn ngọn lửa hồng

- T: (Như) => so sánh ngang bằng

T: (hơn) => so sánh không ngang bằng

* Phân tích tác dụng gợi hình của phép so sánh: Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè.

- Tâm hồn: Là sự vật trừu tượng phi vật thể, không tri giác được, không định lượng được, khó định tính.

- Một buổi trưa hè: Là một khái niệm tương đối cụ thể, có thể tưởng tượng bằng kinh nghiệm sống có cảm xúc, gắn với những kỉ niệm. Đó là một thời gian cụ thể, một không gian đầy nắng, đầy gió, đầy tiếng ve và rực rỡ hoa phượng đỏ... Tất cả cho ta hiểu rằng tâm hồn tôi là một tâm hồn nhạy cảm, phong phú, đa dạng, biết rung động trước vẻ đẹp của thiên nhiên và không khỏi bồi hồi với những hoài niệm của một thời trai trẻ hồn nhiên, vô tư đến thánh thiện.

Bài 2:

a. Những câu văn có sử dụng phép so sánh trong đoạn trích Vượt thác:

- Thuyền rẽ sóng... như đang nhớ núi rừng.

- Núi cao như đột ngột hiện ra...

- Những động tác... nhanh như cắt...

- Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc... giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh...

-... những cây to... như những cụ già.

b. Em thích nhất hình ảnh: dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc... giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh...

Vì: Qua hình ảnh này ta thấy được trí tưởng tượng vô cùng phong phú của tác giả

- Hình ảnh nhân vật hiện lên khoẻ, đẹp, hùng tráng.

- Thể hiện sức mạnh và khát vọng chinh phục thiên nhiên của con người.

Bài 3:

- Nội dung: miêu tả cảnh DHT đưa thuyền vượt qua thác dữ.

- Độ dài: 3 - 5 câu

- Kĩ năng: sử dụng hai kiểu so sánh là so sánh ngang bằng và không ngang bằng.