Con Hổ có nghĩa - Giáo án Ngữ Văn lớp 6

Hoạt động 1. Đọc và tìm hiểu chú thích:

- Giáo viên nêu yêu cầu đọc.

- Kể tóm tắt lại toàn bộ văn bản.

Học sinh đọc chú thích (sách giáo khoa)

- Nêu những hiểu biết của em về truyện trung đại (thời gian, nghệ thuật, nội dung)

- Giải nghĩa các từ Mỗ, Tiều?

- Em biết gì về tác giả:

* Giáo viên: Giới thiệu thêm về tác giả:

Quê quán: Xuân Lan, huyện Lang Tài, trấn Kinh Bắc. Ông đỗ cử nhân năm 17 tuổi, làm quan dưới triều nhà Lê và nhà Nguyễn. Ông nổi tiếng là người thông minh, học giỏi, chính trực.

I. Đọc và tìm hiểu chú thích:

1. Đọc, kể:

- Yêu cầu đọc:

Đọc chậm rãi, nhấn giọng ở những từ ngữ miêu tả hành động của hai con hổ.

- Kể tóm tắt:

+ Bà đỡ Trần được hổ chồng đưa đi đỡ đẻ cho hổ vợ. Xong việc, hổ chồng lại cõng bà ra khỏi rừng và đền ơn cho bà 10 lạng bạc.

+ Bác Tiều Mỗ ở Lạng Sơn cứu hổ khỏi bị hóc xương. Hổ đền ơn bác Tiều. Khi bác Tiều mất, hổ còn đến bên quan tài bày tỏ lòng thương xót và sau đó, mỗi dịp giỗ bác Tiều, hổ lại đem dê hoặc lợn đến tế.

2- Chú thích

+ Truyện trung đại:

- Thời gian: từ thế kỉ X đến cuối thế kỉ XIX.

- Thể loại: truyện văn xuôi viết bằng chữ Hán, cách viết gần với kí, sử.

- Cốt truyện: đơn giản, được kể theo trật tự thời gian, nhân vật được thể hiện qua ngôn ngữ và hành động, tâm lí, tâm trạng còn đơn giản, sơ sài.

- Nội dung: thường mang tính chất giáo huấn đạo đức.

+ Tác giả:

Vũ Trinh 1759 – 1828.

*Hoạt động 2 Đọc và hiểu văn bản

- Truyện con hổ có nghĩa thuộc kiểu văn bản nào đã học?

- Văn bản chia làm mấy phần? Mỗi phần kể chuyện gì?

- Nhân vật nào là nhân vật trung tâm của truyện?

- con hổ thứ nhất được giới thiệu trong tình huống nào?

- Em có nhận xét gì về tình huống này?

* Giáo viên: khi viết mộ bài văn tự sự chúng ta cần phải xây dựng được những tình huống truyện để thúc đẩy câu chuyện phát triển.

- Thấy hổ trong tình trạng như vậy, bà đỡ Trần đã có thái độ và hành động như thế nào?

- Em có nhận xét gì về những hành động đó của bà đỡ Trần?

- Hành động đó thể hiện phẩm chất gì?

- Cảm kích trước tấm lòng của bà đỡ, con hổ thứ nhất đã cư xử như thế nào?

con hổ thứ nhất đã đền ơn cho bà đỡ Trần như thế nào?

- Điều đó cho thấy tình cảm của hổ đối với bà đỡ Trần như thế nào?

- Con hổ thứ 2 được giới thiệu trong tình huống nào?

- Em có nhận xét như thế nào về tình huống này?

- Thấy hổ trong tình trạng như vậy, bác Tiều phu đã có thái độ và hành động như thế nào?

- Em có nhận xét gì về những hành động đó của của Bác Tiều?

Hành động đó thể hiện phẩm chất gì?

Cảm kích trước tấm lòng của bác Tiều, hổ thứ 2 đã cư xử như thế nào?

Hỏi: con hổ thứ 2 đã đền ơn bác Tiều phu như thế nào?

Qua sự đền ơn con hổ thứ 2 muốn thể hiện tình cảm gì?

- Em thích cách đền ơn nào? Tại sao?

* Giáo viên: Đó chính là nghệ thuật tăng cấp khi nói đến cái nghĩa của con hổ.

- Trong thực tế con hổ có như vậy không? Đó là nghệ thuật gì?

* Giáo viên: Nhờ nghệ thuật nhân hoá, chúng ta không chỉ thấy hổ có lòng biết ơn đối với người đã cứu giúp mình mà hành động của hổ đực ở câu chuyện 1 còn giúp con người thấy được hổ cũng biết thương vợ, quí con... mang tính người đáng quí.

- Qua tìm hiểu, em thấy hai truyện có những điểm gì giống và khác nhau? (về cốt truyện, cách kể, ngôi kể, biện pháp nghệ thuật)

- Mượn truyện con hổ có nghĩa tác giả muốn nhắn gửi đến chúng ta điều gì?

- Vì sao tác giả không lấy hình tượng con vật khác mà lại lấy hình tượng con hổ?

* Giáo viên: Con hổ - chúa sơn lâm là loài vật nổi tiếng hung hãn, tàn bạo, ấy thế mà hổ còn có tình nghĩa. Mượn truyện con hổ để nói chuyện con người, câu chuyện tự nó toát lên ý nghĩa ngụ ngôn sâu sắc.

- Em hiểu "nghĩa" trong truyện Con hổ có nghĩa là gì?

- Vì sao tác giả không lấy truyện 1 con hổ với hai sự việc mà lại lấy truyện hai con hổ với hai sự việc khác nhau ở hai nơi khác nhau?

- Chúng ta đã biết giúp đỡ nhau chưa? biết đền ơn đáp nghĩa đối với người đã giúp đỡ mình hay chưa? Cho ví dụ cụ thể?

* Giáo viên: Đó chính là một truyền thống đạo lí tốt đẹp của nhân dân ta "Uống nước nhớ nguồn", "Ăn quả nhớ kẻ trồng cây".

II. Đọc và hiểu văn bản:

1. Kiểu văn bản: Tự sự

2 - Bố cục: Gồm 2 phần

Phần 1: - Từ đầu đến... hổ sống qua được: Hổ trả nghĩa cho bà đỡ Trần.

Phần 2: - Tiếp đến hết: Hổ trả nghĩa cho bác Tiều.

3. Phân tích:

a. Con hổ với bà đỡ Trần:

- Hổ cái sắp sinh con, hổ đực đi tìm bà đỡ.

→ Tình huống gay go, nguy hiểm

* Hành động:

- Run sợ không dám nhúc nhích.

- Xoa bóp bụng cho hổ cái.

→ Hành động can đảm

- Cao đẹp thể hiện lòng nhân ái, tình cảm yêu thương đối với loài vật.

- Hổ biếu bà cục bạc

- Đền ơn một lần (vật chất)

→ Thể hiện lòng biết ơn quí trọng người đã giúp đỡ mình.

b. Con hổ với bác tiều:

- Hổ bị hóc xương.

→ Tình huống gay go, nguy hiểm

* Hành động:

- Sợ hãi, uống rượu rồi trèo lên cây nói to.

- Thò tay để lấy khúc xương bò ra.

→ Hành động can đảm,

- Cao đẹp thể hiện lòng nhân ái, tình cảm yêu thương đối với loài vật.

- Hổ biếu bác con nai. Mười năm sau bác mất đau xót cứ đến ngày giỗ lại mang dê lợn đến tế.

- Đền ơn mãi mãi (vật chất + tinh thần)

→ Thể hiện lòng biết ơn quí trọng người đã giúp đỡ mình.

→ Thực tế không như vậy, tác giả đã sử dụng nghệ thuật nhân hóa.

→ Giống nhau: cốt truyện ngắn gọn, cách kể diễn cảm, sử dụng ngôi kể thứ ba mang tính khách quan, nghệ thuật nhân hóa, ẩn dụ.

→ Mượn chuyện con hổ nhân dân ta có dụng ý: con hổ loài vật hung dữ còn có lòng biết ơn huống chi là con người.

Để đề cao lòng ân nghĩa thủy chung bền chặt.

→ ý nghĩa: giáo dục lòng biết ơn, khuyên nhủ con người phải biết trọng ân nghĩa.

→ Như vậy ý nghĩa của truyện mới có sức thuyết phục người đọc, người nghe.

→ Nghĩa là sống trước sau như một, tình nghĩa thủy chung.

Hoạt động 3. Tổng kết

- Nêu đặc sắc nghệ thuật của hai truyện?

- Nêu nội dung, ý nghĩa hai truyện?

Gọi 2 học sinh đọc ghi nhớ

III- Tổng kết

1- Nghệ thuật

Kể chuyện sinh động, sử dụng phép nhân hóa, ẩn dụ mượn chuyện loài vật để dạy cách làm người.

2- Nội dung

Đề cao ân nghĩa thủy chung.

* Ghi nhớ (Sách giáo khoa)

* Hoạt động 4. Luyện tập

- Đóng vai một trong hai con hổ kể lại truyện?

IV. Luyện tập

1. Theo em tại sao truyện “Con hổ có nghĩa” lại được xếp vào truyện trung đại? Em biết câu chuyện nào tương tự như câu chuyện “Con hổ có nghĩa” không? Hãy kể lại câu chuyện đó?