Bánh Chưng, bánh Giầy - Giáo án Ngữ Văn lớp 6

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh đọc và tìm hiểu chú thích

- Giáo viên hướng dẫn cách đọc: Đọc rõ ràng, rành mạch, nhấn giọng ở những chi tiết phi thường kì lạ

- Giáo viên đọc mẫu một đoạn sau đó gọi học sinh đọc.

- Giáo viên nhận xét cách đọc của học sinh

- Hãy kể tóm tắt truyện trong 5-7 câu?

+ Hùng Vương về già muốn truyền ngôi cho con nào làm vừa ý, nối chí nhà vua.

+ Các ông lang đua nhau làm cỗ thật hậu, riêng Lang Liêu được thần mách bảo, dùng gạo làm hai thứ bánh để dâng vua.

+ Vua cha chọn bánh của lang Liêu để tế trời đất cùng Tiên Vương và nhường ngôi cho chàng.

+ Từ đó nước ta có tục làm bánh chưng, bánh giầy vào ngày tết.

- Hướng dẫn học sinh tìm hiểu chú thích: 1,2,3,4,8,9,12,13

và tìm hiểu chú thích.

1-Đọc, kể:

2-Từ khó (Sách giáo khoa - Trang 11,12)

- Sơn hào hải vị: món ăn quý hiếm, món ngon chế biến từ sản vật rừng, biển.

- Nem công chả phượng: món ăn ngon, sang trọng (chế biến từ thịt chim quý)

Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh đọc hiểu văn bản

- Văn bản trên thuộc kiểu văn bản gì?

- Theo em truyện có thể chia làm mấy phần? Nêu nội dung của từng phần?

- Giáo viên gọi học sinh đọc phần 1.

- Mở đầu câu chuyện muốn giới thiệu với chúng ta điều gì?

- Vua Hùng chọn người nối ngôi trong hoàn cảnh như thế nào?

- Ý định của nhà vua ra sao? (qua điểm của vua về việc chọn người nối ngôi)

- Vua Hùng chọn người nối ngôi bằng hình thức gì?

* Giáo viên: Trong truyện dân gian giải đố là1 trong những loại thử thách khó khăn đối với nhân vật

- Điều kiện và hình thức truyền ngôi có gì đổi mới và tiến bộ so với đương thời?

- Qua đây, em thấy vua Hùng là một vị vua như thế nào?

- Cho học sinh đọc phần 2

- Để làm vừa ý nhà vua, các ông Lang đã làm gì?

- Tại sao Lang Liêu được thần báo mộng?

* Giáo viên: Các nhân vật mồ côi, bất hạnh thường được thần, bụt hiện lên trợ giúp mỗi khi bế tắc.

- Tại sao thần chỉ mách bảo mà không làm giúp lễ vật cho lang Liêu?

- Kết quả cuộc thi tài giữa các ông Lang như thế nào?

- Tại sao hai thứ bánh của lang Liêu được nhà vua chọn để tế Trời, Đất, Tiên Vương và Lang Liêu được chọn để nối ngôi vua?

- Truyền thuyết bánh chưng, bánh giầy có những ý nghĩa gì?

II. Đọc hiểu văn bản:

1 Kiểu văn bản: Tự sự.

2- Bố cục: gồm 3 phần

a. Phần 1: Từ đầu... chứng giám: Vua Hùng chọn người nối ngôi.

b. Phần 2: Tiếp.... hình tròn: Cuộc đua tài, dâng lễ của các Lang.

c. Phần 3: Còn lại: Kết quả cuộc đua.

3- Phân tích

a. Mở truyện: Vua Hùng chọn người nối ngôi

- Hoàn cảnh: giặc ngoài đã yên, đất nước thái bình, nhân dân no đủ, vua đã già muốn truyền ngôi.

- Ý của nhà vua: người nối ngôi vua phải nối được chí vua, không nhất thiết phải là con trưởng.

- Hình thức: điều vua đòi hỏi mang tính chất một câu đố để thử tài.

→ Không hoàn toàn theo lệ truyền ngôi từ các đời trước: chỉ truyền cho con trưởng. Nhà vua chú trọng đến tài chí hơn trưởng thứ. Đây là một vị vua anh minh

b. Diễn biến truyện: Cuộc thi tài giữa các ông lang

- Các ông lang thi nhau làm cỗ thật hậu, thật ngon.

- Lang Liêu:

+ Trong các con của nhà vua, chàng là người " thiệt thòi nhất "

+ Tuy là Lang nhưng từ khi lớn lên chàng đã ra ở riêng, chăm lo việc đồng áng, trồng lúa, trồng khoai. Lang Liêu thân thì là con vua nhưng phận thì gần gũi với dân thường

- Thần vẫn dành chỗ cho tài năng sáng tạo của Lang Liêu.

- Từ gợi ý của Thần, Lang Liêu đã làm ra hai loại bánh.

c. Kết thúc truyện: Kết quả cuộc thi

- Lang Liêu được chọn để trở thành người nối ngôi.

- Hai thứ bánh của Lang Liêu vừa có ý nghĩa thực tế: trân quí hạt gạo, trọng nghề nông (là nghề gốc của đất nước làm cho nhân dân được no đủ) vừa có ý nghĩa sâu xa (tượng trưng cho trời đất, tượng trưng cho muôn loài).

- Hai thứ bánh làm vừa ý nhà vua chứng tỏ tài đức của con người có thể nối chí vua. Đem cái quí nhất của đất trời của ruộng đồng do chính tay mình làm ra mà tiến cúng Tiên Vương, dâng lên vua thì đúng là con người tài năng, thông minh, hiếu thảo.

* Ý nghĩa của truyện:

- Giải thích về nguồn gốc của hai loại bánh cổ truyền.

- Giải thích phong tục làm bánh chưng, bánh giầy và tục thờ cúng tổ tiên của người Việt.

- Đề cao nghề nông trồng lúa nước.

- Thể hiện quan niệm duy vật thô sơ về Trời, Đất.

- Mong ước vua sáng, tôi hiền, đất nước thái bình, nhân dân no đủ.

Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh tổng kết

- Nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện?

- Nội dung truyện?

- Học sinh đọc ghi nhớ sách giáo khoa trang 12.

III- Tổng kết

1- Nghệ thuật:

Chi tiết tưởng tượng hoang đường, hình tượng thần đẹp kì vĩ.

2- Nội dung

Giải thích nguồn gốc của bánh chưng, bánh giày- đề cao nghề nông và quý trọng hạt gạo.

* Ghi nhớ (Sách giáo khoa - Trang 12)

Hoạt động 4: Hướng dẫn học sinh luyện tập

- Vào vai Hùng Vương kể lại truyện bánh chưng, bánh Giầy?

- Nêu ý nghĩa của phong tục làm bánh chưng bánh giầy?

- Đọc truyện này, em thích nhất chi tiết nào? Tại sao

IV. Luyện tập

Bài tập 1. Tập kể chuyện.

Bài tập 2. Ý nghĩa của phong tục làm bánh chưng, bánh giầy ngày tết nhân dân ta:

- Đề cao nghề nông, đề cao sự thờ kính Trời, Đất và tổ tiên của nhân dân ta. Ông cha ta đã xây dựng phong tục tập quán của mình từ những điều giản dị nhưng rất thiêng liêng, giàu ý nghĩa. Quang cảnh ngày tết nhân dân ta gói hai loại bánh này còn có ý nghĩa gìn giữ truyền thống văn hoá đậm đà bản sắc dân tộc và làm sống lại truyền thuyết Bánh chưng, bánh giầy.

Bài tập 3. Chỉ ra và phân tích một số chi tiết trong truyện mà em yêu thích nhất.

- Lang Liêu được thần báo mộng: đây là chi tiết thần kì giúp làm tăng sức hấp dẫn của truyện, nêu lên giá trị của hạt gạo ở một đất nước mà nhân dân sống bằng nghề nông, thể hiện cái đáng quí, cái đáng trân trọng của sản phẩm do con người làm ra.

- Lời của nhà vua nói về hai loại bánh: đây là cách "đọc", cách "thưởng thức" nhận xét về văn hoá. Những cái bình thường, giản dị song lại mang nhiều ý nghĩa sâu sắc đó cũng chính là ý nghĩa về mặt tư tưởng, tình cảm của nhân dân về hai loại bánh và phong tục làm bánh.