Giáo án Ngữ văn 12: Vợ Nhặt (Kim Lân)

Tiết 60

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

Giáo viên mời học sinh đọc phần tiểu dẫn sách giáo khoa

GV: Dựa vào Tiểu dẫn sách giáo khoa, hãy trình bày các nét chính về tác giả Kim Lân?

GV: Nêu xuất xứ truyện ngắn Vợ nhặt

Giáo viên mời hai học sinh đọc văn bản và tóm tắt

GV: Căn cứ vào nội dung truyện, hãy giải thích tiêu đề Vợ nhặt?

Giáo viên nhận xét và nhấn mạnh các ý cơ bản

GV: Nhà văn đã xây dựng tình huống truyện ra sao?

GV: Tình huống truyện đó có những ý nghĩa như thế nào?

Giáo viên gợi ý: ý nghĩa hiện thực và ý nghĩa nhân đạo của tình huống truyện?

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả: Kim Lân (1920-2007)

- Vũ trụ nghệ thuật của ông thường là một khung cảnh đồng quê, giống như một người nông dân

- Giống như một nhà văn trở về với một trái tim và một trái tim với “đất”, “con người” và “những nguyên thủy thuần túy” của cuộc sống nông thôn

- Ông nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2001

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ: Vợ nhặt là truyện ngắn xuất sắc nhất của Kim Lân được in trong tập truyện "Con chó xấu xí" (năm 1962)

b. Hoàn cảnh sáng tác: Tiền thân của truyện ngắn này là tiểu thuyết"Xóm ngụ cư" được viết ngay sau Cách mạng tháng Tám nhưng còn dang dở và bị mất bản thảo. Khi hoà bình trở lại (năm 1954),Kim Lân dựa vào 1 phần cốt truyện cũ để viết truyện ngắn này.

c. Ý nghĩa nhan đề:

- Khái quát được giá trị nội dung tư tưởng của tác phẩm.

- Từ tiêu đề đã cho thấy thân phận con người rẻ như rơm, rác có thể nhặt ở bất cứ đâu và bất cứ lúc nào. Người ta hỏi vợ, người ta lấy vợ, Tràng đi nhặt vợ

- Về cơ bản đây là tình huống khó khăn do hoàn cảnh

II. Đọc -hiểu văn bản

1. Tình huống truyện

- Tràng là 1 anh chàng sống tại xóm ngụ cư nghèo mà lại xấu xí, thô kệch > < lấy được vợ > < giữa nạn đói khủng khiếp nhất lịch sử.

- Khi Tràng nhặt được vợ đã khiến cho mọi người vô cùng ngạc nhiên:

+ Trẻ con xóm ngụ cư ngạc nhiên

+ Người lớn cũng ngạc nhiên

+ Mẹ của Tràng cũng ngạc nhiên

+ Bản thân anh cũng ngạc nhiên vì điều đó không thể xảy ra. Một tình huống éo le, kịch tính, thực sự có một không hai

Ý nghĩa hiện thực: tố cáo tội ác của thực dân Pháp và phát xít thông qua hình ảnh xám xịt của màn kịch nạn đói.

Ý nghĩa nhân đạo: Những người yêu thương đùm bọc lẫn nhau, khát vọng về cuộc sống và hạnh phúc. Ý của Kim Lân là trong hoàn cảnh bi đát, giá trị con người không mất đi, con người vẫn muốn được làm người.

TIẾT 61

Sĩ số lớp:.............................

Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu nhân vật Tràng và người vợ nhặt

GV: Nhận xét của em về nhân vật Tràng và người vợ nhặt?

Giáo viên nhận xét và nhấn mạnh các ý chính

GV: Họ là những nạn nhân của nạn đói ra sao?

GV: Bị cái đói dồn vào đường cùng nhưng họ luôn có niềm khát khao đối với điều gì?

GV: Họ có sự tin tưởng vào tương lai ra sao?

2. Tìm hiểu những nhân vật

a. Tràng và người vợ nhặt

* Bị cái đói dồn vào thảm cảnh

- Tràng

+ Bước từng bước mệt mỏi, cái đầu trọc cúi về phía trước...

+ Không có tiền để lấy vợ. Ngày vui vợ chồng phải ăn cám

- Người vợ nhặt:

+ Hình ảnh rách rưới, tả tơi gầy gọc, trên khuôn mặt lưỡi cày chỉ còn nhìn thấy 2 con mắt.

+ Không có được một cái tên, không giữ được lòng tự trọng để theo không Tràng chỉ sau 4 bát bánh đúc.

*Có khát khao nương tựa, gắn bó để được tồn tại, để sống, để cho cuộc đời mỗi người trở nên có ý nghĩa hơn.

- Tràng:

+ Lúc đầu: anh chàng chỉ đùa và trên đường đưa người vợ nhặt về tâm lý tràn đầy tình nghĩa, quên đi cả nạn đói.

+ Sáng hôm sau: Cảm nhận rõ sự hạnh phúc "Thấm thía cảm động" của mái ấm gia đình.

- Người vợ nhặt:

+ Ban đầu: Chỉ định đến với Tràng để sống qua mùa đói.

+ Sáng hôm sau: Cảm giác có cuộc sống gia đình thay đổi, cô biến thành "người đàn bà hiền hậu, đúng mực, không có vẻ gì chao chát chỏng lỏng"

* Tràng và người vợ nhặt có sự hi vọng, tin tưởng vào tương lai:

Tràng nghĩ đến chuyện sửa nhà, sinh con, đẻ cái, lo cho vợ con sau này, chuyện nhân dân phá kho thóc của Nhật và hình ảnh lá cờ đỏ khắc họa Việt Minh.

Người phụ nữ cùng mẹ chồng, dọn dẹp nhà cửa, sân vườn mong mang lại cuộc sống mới. Kể về những vùng khác không còn đóng thuế, phá kho thóc của Nhật, chuyện Việt Minh.

TIẾT 62

Sĩ số lớp:............................

GV: Nhận xét của em về diễn biến tâm trạng của nhân vật bà cụ Tứ- mẹ Tràng

Giáo viên nhận xét và tổng hợp lại các ý chính

Hướng dẫn học sinh tìm hiểu NT của truyện ngắn

GV: Đánh giá về NT viết truyện của Kim Lân: Cách kể chuyện, cách dựng cảnh, đối thoại, nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật, ngôn ngữ...

- Giáo viên hướng dẫn học sinh tổng kết 2 mặt: Nội dung và nghệ thuật

b. Diễn biến tâm trạng bà cụ Tứ

* Ngạc nhiên:

- Đứng sững lại mấp máy cặp mắt cho đỡ nhoèn, quay lại nhìn Tràng không hiểu (thấy người đàn bà bên Tràng).

- Băn khoăn và ngồi xuống giường khi nghe người vợ nhặt chào.

* Lo âu, thương cảm, tủi thân

- Chúi đầu, kẽ mắt rĩ xuống 2 hàng nước mắt (buồn vì không lo được đám cưới cho con trai, sợ hai còn có nuôi nổi nhau tồn tại qua được nạn đói khát này không)

- Không nói thành lời, nước mắt "cứ chảy xuống ròng ròng"

* Hi vọng tin tưởng ở tương lai:

- Nhắc đến chuyện nuôi gà, chuyện sẽ có một đàn gà nay mai. Nói đến triết lí "ai giàu ba họ ai khó ba đời" để cổ vũ con trai và con dâu về 1 viễn cảnh thoát đói nghèo.

-Thu dọn và quét tước nhà cửa, sân vườn mong muốn đem lại 1 sinh khí mới.

3. Nghệ thuật

- Giọng kể chuyện tự nhiên, lôi cuốn và hấp dẫn.

- NT tạo tình huống với sự sáng tạo

- Diễn biến tâm lí nhân vật tinh tế, sâu sắc

- Ngôn từ nhuần nhị, tự nhiên

II. Tổng kết

Truyện Vợ Nhặt đã thể hiện bi kịch của nhân dân ta trong nạn đói năm 1945. Hơn hết, tác phẩm thể hiện tấm lòng nhân hậu, sức sống kì diệu của những con người bên bờ vực của cái chết vẫn có khát vọng được hạnh phúc

"Vợ Nhặt ″ tạo nên một tình huống trần thuật độc đáo, lời kể hấp dẫn, miêu tả tâm lí nhân vật một cách tinh tế