Giáo án Ngữ văn 12: Ôn tập phần văn học Lớp 12 kì 2 (Tiết 2)

Hoạt động 3. Thực hành

GV: Quan điểm nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu được bộc lộ qua truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa?

GV gợi để HS nhớ lại bài học. HS suy nghĩ và trả lời).

3. Chiếc thuyền ngoài xa - Nguyễn Minh Châu

Quan điểm nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu được bộc lộ qua truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa" rất phong phú và sâu sắc:

+ Cuộc đời có các nghịch lí mà con người cần phải chấp nhận và “sống chung” với nó.

+ Mong muốn con người thoát khỏi sự đau khổ, tăm tối, man rợ phải có các giải pháp thiết thực chứ không chỉ là thiện chí hay những lí thuyết đẹp đẽ mà xa rời thực tiễn.

Tiêu đề Chiếc thuyền ngoài xa giống như gợi nhớ khoảng cách để nhìn cuộc đời mà người nghệ sĩ phải trân trọng. Khi nhìn vào từ "ngoài xa”, người nghệ sĩ sẽ không thể nhìn thấy hết các mảng tối, các góc khuất. Chủ nghĩa nhân văn trong nghệ thuật không thể xa rời với số phận cụ thể của con người. Nghệ thuật mà không vì sự sống của con người thì nghệ thuật là vô dụng. Một nghệ sĩ thực sự sống với đời, phải sống, phải thực sự hiểu được con người, thì mới có những sáng tạo thực sự có giá trị nghệ thuật góp phần cải thiện cuộc sống.

Phân tích đoạn trích vở kịch "Hồn Trương Ba, da hàng thịt" - Lưu Quang Vũ nhằm làm sáng tỏ sự chiến thắng của lương tâm, đạo đức đối với bản năng của con người.

(Giáo viên định hướng cho học sinh các ý cơ bản phải phân tích và chia việc cho những nhóm, từng nhóm chuẩn bị 1 phần- đại diện nhóm trình bày. Giáo viên đánh giá, nhận mạnh các ý chính)

Hoạt động 4. Ứng dụng

Giáo viên đưa ra câu hỏi:

Các nét độc đáo về phong cách nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu, Lưu Quang Vũ.

Học sinh trả lời tự do, ngắn gọn.

4. Đoạn trích vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt của Lưu Quang Vũ

Phải tập trung phân tích các nét chính dưới đây:

1. Phân tích tình cảnh trớ trêu của Hồn Trương Ba nhờ cuộc độc thoại nội tâm, đối thoại với những nhân vật đặc biệt là đối thoại với xác anh hàng thịt.

+ Trương Ba giờ đây không còn là Trương Ba ngày xưa.

+ Trương Ba giờ đây vụng về, thô lỗ, phũ phàng.

+ Mọi người xót thương trước tình cảnh của Trương Ba, xác anh hàng thịt cười nhạo Trương Ba, bản thân Trương Ba vô cùng đau khổ và dằn vặt.

2. Trình bày thái độ, tâm trạng của Hồn Trương Ba ở cuộc hội thoại với Đế Thích và quyết định cuối cùng của Hồn Trương Ba để đưa ra chủ đề, vai trò tư tưởng của đoạn trích nói riêng và vở kịch nói chung.

+ Màn hội thoại với Đế Thích, nhất là lời thoại mang vai trò tư tưởng của tác phẩm.

+ Cái chết của cu Tị và các hình dung của Hồn Trương Ba khi Hồn nhập vào xác cu Tị.

+ Quyết định cuối cùng của Hồn Trương Ba: xin cho cu Tị sống và mình chết hẳn- ý nghĩ nhân văn của quyết định đó.

3. Tổng hợp các điều đã phân tích, nhận xét chiều sâu triết lí và vai trò tư tưởng của vở kịch: cuộc chiến thắng của lương tâm, đạo đức đối với bản năng của con người.

Điểm độc đáo của con người và phong cách nghệ thuật:

- Nguyễn Minh Châu: Cảm hứng thế sự triết lí ở các năm hậu chiến; tác giả đi đầu trong cuộc đổi mới văn học những năm 80 TK XX.

- Lưu Quang Vũ: Là nhà viết kịch năng động và tài hoa đã khiến náo động kịch trường Việt Nam những năm 80 TK XX với các vở kịch nói rất sôi động và mang tính thời sự.