Trang chủ > Lớp 12 > Giáo án Ngữ văn 12 chuẩn > Giáo án Ngữ văn 12: Hồn Trương Ba, da hàng thịt (Lưu Quang Vũ)

Giáo án Ngữ văn 12: Hồn Trương Ba, da hàng thịt (Lưu Quang Vũ)

1. Kiến thức

- Thấy được kịch tính của con người khi thấy mình trong nghịch cảnh: phải sống nhờ, sống vay, không giống với tự nhiên khiến tâm hồn hiền lành, cao thượng bị đầu độc, tha hóa trước sự thống trị của thân xác phàm trần...

- Cảm nhận về vẻ đẹp tâm hồn của người lao động trong cuộc chiến chống sự giả tạo, dung tục để bảo vệ quyền được sống đích thực và khát vọng hoàn thiện nhân cách.

- Xem tác phẩm của Lưu Quang Vũ có gì đặc sắc ở: sức hấp dẫn của kịch bản văn học và nghệ thuật sân khấu; sự kết hợp giữa nét hiện đại với những giá trị truyền thống; phê phán mạnh mẽ và trữ tình

2. Kĩ năng

- Đọc – hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.

3. Thái độ, tư tưởng

Sống là chính mình, bảo vệ những phẩm chất cao quý, khát khao hoàn thiện nhân cách để có một cuộc sống thực sự ý nghĩa và đàng hoàng.

B. Phương tiện thực hiện

1. Giáo viên

Soạn bài và chuẩn bị tài liệu để giảng dạy sách giáo khoa, sách giáo viên, Thiết kế bài học

2. Học sinh

Đọc kĩ sách giáo khoa và trả lời các câu hỏi ở phần hướng dẫn học bài

C. Phương pháp

- Phân tích mâu thuẫn, xung đột qua lời thoại và hành động ngôn ngữ của nhân vật. Học sinh tập đóng vai làm diễn viên thể hiện nội dung vở kịch

- Sử dụng các phương pháp đối thoại, vấn đáp, hội nghị giúp học sinh tiếp cận thông điệp của tác phẩm

D. Hoạt động dạy & học

1. Ổn định tổ chức lớp

Sĩ số lớp:.........................

2. Kiểm tra bài cũ

- Phân tích cuộc đấu giữa ông già và con cá kiếm

- Mối liên hệ giữa ông lão và con cá

3. Bài mới

Hoạt động 1. Trải nghiệm

Lưu Quang Vũ được coi là 1 trong các nhà viết kịch lớn của nền văn học Việt Nam. Ông đã góp phần to lớn vào sự thay đổi mạnh mẽ của sân khấu Việt Nam những năm 80 TK XX. Và vở kịch "Hồn Trương Ba da hàng thịt" của tác giả đã đánh dấu sự mở đường cho sự nghiệp sáng tác của Lưu Quang Vũ. Để hiểu rõ hơn về điều này chúng ta cùng tìm hiểu trong tiết học hôm nay.

Hoạt động của Giáo viên Hoạt động của Học sinh

TIẾT 85

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV: Trình bày một vài nét cơ bản về tác giả..

GV: Em đã được tìm hiểu các vở kịch nào ở chương trình 11?

- Yêu cầu học sinh tóm tắt tác phẩm

GV: Sự vận động của 1 vở kịch? (thắt nút – phát triển - cao trào mở nút)

GV: Chỉ ra vị trí của đoạn trích?

Nêu tóm tắt cảnh trước đoạn trích - từ nghịch cảnh đó đã được đẩy tới cao trào qua các lớp đối thoại giữa: …

- Gọi học sinh đọc phân vai

GV: Kịch tính được bộc lộ ra sao qua màn hội thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt?

I. Giới thiệu chung

1. Tác giả: Lưu Quang Vũ (1948-1988).

- 1 tài năng ở nhiều thể loại: Thơ, văn xuôi, hội họa, kịch

- Kịch là thể loại đóng góp đặc sắc nhất của ông.

- Nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học nghệ thuật VN hiện đại

2. Tác phẩm

- Thể loại kịch – Từ 1 truyện cổ dân gian cùng tên LQV đã biến tấu, sáng tạo thành 1 vở kịch nói hiện đại; đặt ra các vấn đề mới mẻ có vai trò tư tưởng triết lí và nhân văn sâu sắc

- Tóm tắt (sách giáo khoa)

- Đoạn trích:

+ Cảnh VII và đoạn kết của vở kịch

+ Phần cao trào - mở nút

II. Đọc hiểu văn bản

1. Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt

a. ND đối thoại

Hồn Trương Ba

Xác hàng thịt

- Nghịch cảnh: Tâm hồn trong sáng tốt đẹp phải nương náu trong một thân xác thô cứng

- Bị thân xác thô ráp khống chế, lấn át, ngày càng tha hóa nặng nề

- Cảm giác xa lạ sâu sắc; dằn vặt và đau khổ, tìm lối thoát xác thịt để sống độc lập.

- Khinh thường, mắng nhiếc lý lẽ vụn vặt của xác thịt nhưng rồi lại cảm thương cho nghịch cảnh của nó và phải nhập vào xác phàm trong tuyệt vọng

- Mang sức mạnh của bóng tối và bóng tối

- Điều khiển, gọi hồn Trương Ba để thỏa hiệp bằng những lý lẽ vụn vặt (sách giáo khoa 145)

- Khẳng định sự thắng thế của mình ″ chẳng còn cách nào khác nữa đâu- cả hai đã hòa làm một rồi″


TIẾT 86

Sĩ số lớp:...........................

GV: Chỉ ra hàm ý mà tác giả muốn gửi gắm qua cuộc hội thoại đó?

GV: Mâu thuẫn kịch được phát triển ra sao qua cuộc hội thoại giữa hồn Trương Ba và các người thân?

GV: Các phản ứng của người thân đã đưa hồn Trương Ba tới quyết định gì?

GV: Quyết định đấy có vai trò gì?

GV: Mâu thuẫn kịch được giải quyết ra sao qua cuộc hội thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích?

GV: Quan điểm về sự sống của Hồn TB và Đế Thích khác nhau như thế nào?

GV: Đánh giá về đoạn kết.

GV: Tóm tắt chủ đề?

GV: Những nét đặc sắc về nghệ thuật?

Hoạt động 3. Thực hành

Vở kịch của Lưu Quang Vũ là sự kết hợp linh hoạt giữa tính thời sự và các vấn đề muôn thuở. Vậy đâu là tính thời sự, ý nghĩa phê phán của vở kịch?

Hoạt động 4. Ứng dụng

Đâu là các thông điệp muôn thuở mà tác giả hy vọng được gửi trao, dâng hiến tới cuộc đời?

b. Hàm ý của màn đối thoại

- Trương Ba đã lấy lại được cuộc đời, nhưng đó là một cuộc đời đáng xấu hổ, khi phải sống trong sự thô tục và bị đồng hóa thành những kẻ thô tục.

- Khi con người ta phải sống trong sự thô tục thì tất yếu sẽ bị cái thô tục ngự trị, chiếm ưu thế và hủy hoại sự trong sáng, cao quý này của con người

2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và những người thân

a. Nội dung đối thoại

Những người thân

Hồn Trương Ba

- Vợ: đau khổ, giàu lòng vị tha nhưng quyết tâm bỏ đi

- Con dâu: Thương cảm cho hoàn cảnh trớ trêu của cha chồng, nhưng không giúp đỡ được gì.

- Cháu Gái: phản ứng dữ dội, không chấp nhận sự tồn tại của Trương Ba

- Anh không chỉ làm khổ mình mà còn làm tổn thương những người anh yêu thương nhất.

- Sự đau khổ tuyệt vọng đã lên đến đỉnh điểm.

b. Quyết định của Hồn Trương Ba

- Tình huống bi kịch khiến cho hồn Trương Ba phải chọn lựa với sự phản kháng mãnh liệt "chẳng còn cách nào khác…, Không cần đến cái đời sống do mày mang lại. Không cần".

- Con người phải đấu tranh với nghịch cảnh, với chính mình, chống lại sự thô tục để hoàn thiện nhân cách của mình.

3. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích

a. Nội dung đối thoại

Hồn Trương Ba

Đế Thích

- Không chấp nhận kiểu sống ″ bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo″ muốn được là chính mình một cách trọn vẹn

- Chỉ ra sai lầm của Đế Thích ″ Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống nhưng sống thế nào thì ông chẳng cần biết″

- Kiên quyết từ chối việc nhập vào xác cu Tị, vì đó cũng là một nghịch cảnh khác, cuộc sống đó ″ còn khổ hơn cái chết″

- Bất ngờ vì các yêu cầu của Trương Ba

- Khuyên Trương Ba nên chấp nhận hoàn cảnh vì ″thế giới vốn không toàn vẹn

- Sửa lỗi nhờ cách cho hồn Trương Ba nhập vào xác cu Tị mà bị từ chối vì Trương Ba sẽ trở nên ″bơ vơ, lạc lõng, thảm hại...

- Đồng ý yêu cầu của Trương Ba với thắc mắc: ″Con người hạ giới các ông thật kì lạ

b. Quan niệm về sự sống

- Đế Thích: có cái nhìn hời hợt, phiến diện về con người

- Trương Ba: cảm nhận sâu sắc về ý nghĩa của cuộc đời: sống thực không phải là điều đơn giản, linh hồn và thể xác phải hòa hợp, không thể có một linh hồn cao thượng trong một thân xác tội lỗi.

4. Màn kết

- Trương Ba trả xác cho anh hàng thịt; chấp nhận cái chết để được là chính mình và tâm hồn trong sạch

- Hóa thân vào cây cỏ, vạn vật thân yêu để tồn tại mãi mãi bên cạnh những người thân yêu của mình với niềm tin rằng sự sống luôn trôi theo quy luật của vạn vật.

- Bi kịch mang giọng điệu lạc quan; Thông điệp về sự chiến thắng của cái thiện, cái đẹp trong cuộc sống hiện thực

III. Tổng kết

1. Chủ đề:

Từ một câu chuyện cổ dân gian, Lưu Quang Vũ đã đưa ra một quan niệm sống cao đẹp: Phải trung thành với chính mình, phải biết đấu tranh với nghịch cảnh, với chính mình, chống lại sự thô tục để hoàn thiện nhân cách và đạt được các giá trị tinh thần cao quý.

2. Nghệ thuật

- Xung đột mang tính kịch tính

- Ngôn ngữ đặc trưng cho ngôn ngữ kịch

- Sự liên kết tính hiện đại và các giá trị truyền thống

- Chất thơ và trữ tình bay bổng.

* Ghi nhớ: sách giáo khoa.

- Từ một câu chuyện dân gian, LQV cảnh báo hiện tượng:

+ Con người chỉ theo đuổi những ham muốn vật chất tầm thường, chỉ ham hưởng lạc, sống 1 cuộc đời thô tục, tầm thường.

+ Với cớ rằng tâm hồn là quý giá, đời sống tinh thần mới đáng coi trọng để bỏ bê nhu cầu nâng cao đời sống vật chất của con người

+ Tình trạng sống giả dối, không dám, giống mình. Đó là nguy cơ đẩy con người đến chỗ bị tha hóa.

Tác phẩm gửi gắm thông điệp của tác giả: Được sống là con người thật đáng quý, nhưng được sống là của mình, được sống trọn vẹn những giá trị bản chất mà mình theo đuổi còn đáng quý hơn. Cuộc đời chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người sống hài hòa tự nhiên giữa thể xác và tâm hồn. Con người luôn phải đấu tranh với nghịch cảnh, với chính mình, chống lại sự thô tục, để hoàn thiện nhân cách và đạt được những mục tiêu mới, những giá trị tinh thần cao quý.

Hoạt động 5. Bổ sung

4. Củng cố

- Màn hội thoại giữa hồn Trương Ba và xác anh hàng thịt.

- Thái độ của mọi người thân khi chứng kiến sự thay đổi của Trương Ba.

- Quyết tâm cuối cùng của Trương Ba khi gặp Đế Thích.

- Cảm xúc về đoạn kết của vở kịch.

5. Dặn dò

- Tìm đọc truyện dân gian "Hồn Trương Ba da hàng thịt" và so sánh những yếu tố kế thừa và sáng tạo của LQV

- Chuẩn bị bài học mới.