Giáo án Ngữ văn 12: Chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận

Hoạt động 2. Thực hành

Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu các lỗi liên quan đến việc trình bày luận điểm.

Bài 1: Tìm hiểu các đoạn văn trong sách giáo khoa và cho biết việc trình bày luận điểm phạm lỗi là gì?

- Giáo viên cho học sinh trao đổi theo nhóm và nhận xét.

+ Nhóm 1: Đoạn a

+ Nhóm 2: Đoạn b

+ Nhóm 3: Đoạn c

- Học sinh trao đổi và trả lời:

+ Luận điểm đưa ra không rõ hay trùng lặp ý: ″ cảnh vật trong bài thơ thu điếu của Nguyễn Khuyến thật là vắng vẻ″, ″ ngưng đọng, im lìm″, ″ cảnh sắc im ắng″

+ Luận điểm ″ Người làm trai thời xưa... với thiên hạ″ dài dòng, không trình bày được trọng tâm của luận điểm (vai trò của nợ công danh theo quan điểm của PNL là gì)

+ Giữa luận điểm ″ văn học dân gian ra đời từ... phát triển″, với luận cứ tiếp theo ″ Nhắc đến nó... cuộc sống″ rời rạc, chưa có sự liên kết về nội dung.

I. Lỗi liên quan đến việc nêu luận điểm:

1. Bài tập 1: Lỗi nêu luận điểm

a. Việc trình bày luận điểm chưa rõ ràng, nội dung trùng lặp mà không có sự trọng tâm hoặc phát triển ý

b. Đoạn b: Luận điểm kể ra dài dòng, rườm rà, chưa rõ ràng, chưa trình bày được đúng bản chất của chủ đề

c. Đoạn c: Luận điểm chưa rõ ràng, có các luận điểm nhưng không luận điểm nào được triển khai đầy đủ, không logic với luận cứ

Bài 2: Giáo viên hướng dẫn học sinh sửa lại các đoạn văn trên cho đúng.

- Giáo viên yêu cầu học sinh sửa lại các đoạn văn sao cho từng đoạn nêu rõ luận điểm

- Sau khi hoc sinh đưa ra cách làm của mình, Giáo viên yêu cầu 1 học sinh khác nhận xét, rồi Giáo viên kết luận.

- Đoạn văn a: nên thay từ ″ vắng vẻ″ bằng 1 tính từ khác cho thích hợp với các luận cứ

- Đoạn văn b: thế bằng luận điểm ″ Người làm trai thời xưa luôn mang theo bên mình món nợ công danh″

- Đoạn văn c: Luận điểm phải cần sửa lại là ″ văn học dân gian là kho tàng kinh nghiệm của cha ông được đúc kết từ xưa″

2. Bài tập 2

- Đoạn văn a: (Giáo viên đọc đoạn văn mẫu đã được sửa)

- Đoạn văn b: (Giáo viên đọc đoạn văn mẫu đã được sửa)

- Đoạn văn c: (Giáo viên đọc đoạn văn mẫu đã được sửa)

Học sinh đọc ghi nhớ về những lỗi trình bày luận điểm.

Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu lỗi liên quan đến kể luận cứ.

- Giáo viên yêu cầu học sinh ghi ra lỗi kể luận cứ ở từng ví dụ và sửa lại cho đúng.

- Giáo viên cho học sinh thảo luận theo nhóm và trả lời. Các thành viên còn lại nhận xét và sửa lỗi bổ sung.

Học sinh trao đổi, thảo luận và trả lời.

- Phải kể rõ sự tương đồng giữa hình ảnh thiên nhiên và mạch tình cảm của nhà thơ - nỗi niềm riêng của Huy Cận, nhưng trong đó cũng chứa đựng tâm trạng của cái tôi thơ Mới.

- Sửa lại luận cứ:

″ Nắng... sâu chót vót″

- Luận cứ chưa chính xác: ″ Đất nước…hoàn toàn″ (sửa lỗi)

- Chưa toàn diện: chỉ nêu dẫn chứng về Hai Bà Trưng không thích hợp với luận điểm ″ trong lịch sử... cũng có″ (Bổ sung luận cứ)

- Sắp xếp luận cứ theo thứ tự hợp lý

- Luận cứ chưa phù hợp với luận điểm. ″ Ải chi Lăng…Bạch Đằng″ những địa danh này không cần là ″ tên tuổi″.

II. Lỗi liên quan đến việc nêu luận cứ:

1. Bài tập 1:

- Lỗi kể luận cứ: dẫn thơ sai, luận cứ đưa ra không chính xác, còn mơ hồ.

(giáo viên cho học sinh tham khảo đoạn văn đã được sửa lại)

2. Bài tập 2

- Lỗi nêu luận cứ: luận cứ đưa ra chưa chính xác, chưa toàn diện.

3. Bài tập 3

- Lỗi luận cứ: lộn xộn, chưa theo trình tự logic.

- Luận cứ chưa thích hợp với luận điểm.

Học sinh đọc ghi nhớ về các lỗi kể luận cứ.

- Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm ra lỗi về việc sử dụng cách lập luận.

- Giáo viên yêu cầu học sinh phân tích lỗi về cách lập luận và sửa lại cho đúng

- Giáo viên yêu cầu học sinh phân tích lỗi và sửa lỗi. Sau đó giáo viên nhận xét.

- Giáo viên yêu cầu học sinh tìm lỗi của đoạn và sửa lại cho đúng. Giáo viên nhận xét bài làm và bổ sung bài của học sinh

- Qua những bài tập đã luyện tập em rút ra kết luận gì về các lỗi nên tránh khi làm văn nghị luận?

Học sinh thảo luận theo nhóm.

- Bổ sung luận cứ

- Sắp xếp lại luận cứ cho hợp lý

- Những luận cứ đều nói về cái đói và các nhân vật gắn liền với cái đói nhưng Luận điểm kể ra lại là ″ Nam Cao viết về nông thôn″. Sửa lại: ″ Nam cao viết nhiều về miếng ăn và cái đói″

- Luận điểm không rõ ràng: phần giới thiệu, dẫn dắt không làm cho việc nêu bật luận đểm chính.

- Luận cứ không hợp lý với phạm vi đề tài đã nêu ở câu trước ″ tinh tế…Đỗ Phủ (Thu hứng)″

- Học sinh suy nghĩ trả lời.

III. Lỗi về cách thức lập luận:

1. Bài 1

- Lỗi về dùng cách lập luận: trình bày luận cứ chưa logic, lộn xộn. Hệ thống luận cứ chưa đủ làm sáng tỏ cho luận điểm chính.

2. Bài 2

- Lỗi về cách lập luận: Luận điểm chưa rõ ràng.

- Luận cứ chưa toàn diện (mới tập trung vào ″ cái đói″ trong tác phẩm viết về đề tài nông thôn và nông dân của NC)

3. Bài 3

- Luận điểm chưa rõ ràng, luận cứ chưa hợp lý với phạm vi chủ đề

( Giáo viên cho học sinh tham khảo đoạn văn).

Học sinh đọc ghi nhớ về các lỗi về cách lập luận.

IV. Tổng kết: Ghi nhớ - sách giáo khoa