Giáo án Ngữ văn 12: Số phận con người (M. Sô-lô-khốp)

TIẾT 79

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV: Trình bày các điểm cơ bản vê cuôc đời và sự nghiệp của Sô-lô-khốp?

GV: Trình bày xuất xứ của tác phẩm?

GV: Tóm tắt cốt truyện?

GV: Trình bày vị trí đoạn trích?

GV: ND của đoạn trích?

GV: Hoàn cảnh và tâm trạng của An-đrây Xô-cô-lốp sau chiến tranh và trước khi gặp bé Va-ni-a ra sao?

GV: Xô-cô-lốp ấn tượng gì về bé Va-ni-a để nhận bé là con nuôi?

GV: Việc anh nhận bé Va-ni-a làm con nuôi ảnh hưởng lớn đến 2 cha con ra sao?

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả: Sô-lô-khốp (1905 – 1984)

- Là nhà văn lỗi lạc của nước Nga, nổi tiếng thế giới T XX, từng đoạt giải Nô-ben về văn học.

- Gắn bó với sông Đông qua các thời kì lịch sử.

- Ông làm nhiều nghề để kiếm sống, tự học là chính.

- Năm 1925 ông bắt tay vào viết tác phẩm Sông Đông êm đềm, đến năm 1940 hoàn thành tập IV làm cho giới văn nghệ sửng sốt, được bầu làm Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô.

- Tác phẩm chính: (SGK).

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ: Số phận con người in lần đầu ở Liên Xô trên 2 số báo Sự thật ra ngày 31.12.1956 và 1.1.1957.

b. Cốt truyện:

c. Nội dung:

Qua số phận của 1 con người, nhà văn muốn nói đến lòng dũng cảm, sức chịu đựng và sức mạnh tinh thần to lớn của người Nga

3. Đoạn trích

a. Vị trí đoạn trích: phần kết thúc câu chuyện.

b. Nội dung: Nó mô tả hành vi và tâm trạng của người Nga. Nhân vật chính Xô-cô-lốp, 1 người lính của Hồng quân Liên Xô, trở lại cuộc sống bình thường sau chiến tranh

II. Đọc hiểu văn bản

1. Hoàn cảnh và tâm trạng của Xô-cô-lôp sau khi chiến tranh kết thúc

- Anh phải chịu bao mất mát ″Tôi đã chôn trên đất người, đất Đức, niềm vui sướng và niềm hi vọng cuối cùng của tôi″.

- Anh ta sống nhờ vào bạn bè để kiếm sống nhưng không thành công, mất việc, phải mượn rượu để giải tỏa nỗi đau.

- Anh luôn sống trong cô độc, trong đau khổ và không thể sống yên ổn được nữa.

- Dù phải chịu nhiều đau khổ nhưng anh chưa bao giờ phàn nàn => kiên cường (tính cách Nga).

2. Xô-cô-lốp nhận bé Va-ni-a làm con nuôi

Ấn tượng về bé Va-ni-a:

- Nét ngây thơ, tội nghiệp, không nơi nương tựa => là nạn nhận tội nghiệp của chiến tranh

- Đôi mắt ″như ngôi sao sáng ngời″.

Nhận Va-ni-a làm con nuôi:

- ″không thể để cho mình với nó chìm nghỉm riêng lẻ được, mình phải nhận nó là con″

- 2 con người bơ vơ phải nương tựa vào nhau trong cuộc sống. Đó là một quyết định tự phát, xuất phát từ lòng thương người mà không hề tính toán.

2 trái tim cô đơn lạnh lẽo bỗng được sưởi ấm vì có nhau. Nhân sinh như lửa đốt, cả người đều cảm thấy choáng váng. "Nó áp sát vào người tôi, toàn thân run như ngọn cỏ trước gió. Còn mắt tôi thì cứ mờ đi, hai bàn tay run lẩy bẩy. ″

TIẾT 80

Sĩ số lớp:.................................

GV: Anh chăm sóc Va-ni-a ra sao?

GV: Tại sao vợ của bạn Xô-cô-lốp lại khóc khi thấy anh nhận bé Va-ni-a làm con nuôi?

GV: Nhận bé Va-ni-a làm con nuôi có giúp anh vượt qua được niềm đau và sự đơn độc không?

GV: Lý do nào làm cho Xô-cô-lốp bị tước bằng lái xe và phải cùng con đi tới nơi khác? Hình ảnh con bê đứng dậy đi vào ngõ, còn Xô-cô-lốp bị tước bằng lái thể hiện điều gì?

GV: Từ đoạn trích, tác giả bộc lộ suy nghĩ gì về con người Nga, tính cách Nga?

GV: Các đặc sắc về nghệ thuật?

GV: Truyện là một thành tựu xuất sắc đánh dấu sự phát triển của văn học Xô viết. Sô-lô-khốp là tác giả Xô viết đầu tiên dám phản ánh chân thực, không che giấu sự mất mát, đau thương của loài người sau chiến tranh, thể hiện cái giá đắt của cuộc chiến thắng. Tác giả còn phát hiện, ca ngợi tính cách Nga của người người lính Xô viết

Hoạt động 3. Thực hành

GV: Nét mới của truyện trong sự diễn tả chiến tranh vệ quốc vĩ đại của nhân dân Liên Xô?

Hoạt động 4. Ứng dụng

GV: Viết tiếp truyện 2 cha con Xô-cô-lốp – Va-ni-a lúc gặp người bạn cũ ở Ka-sa-rư.

Từ khi nhận nuôi bé Vanya:

+ Tâm hồn anh ấy nhẹ nhàng và sáng ngời.

+ Anh ấy chăm sóc cô ấy, yêu cô ấy như tình cha con

=> vơi bớt niềm cô đơn, tìm thấy hạnh phúc trong lòng "chai sạn vì đau khổ, nay trở nên êm dịu hơn...″

+ Bé Va-ni-a cũng rất thương anh và cần đến anh

Hai con người đau khổ đã nương tựa, sửi ấm cho nhau.

⇒ Cảm tình của Xô-cô-lốp đối với bé Va-ni-a là niềm vui, niềm hạnh phúc của 1 trái tim đang hồi phục; cảm tình của Va-ni-a đối với Xô-cô-lốp là sự gắn bó quyến luyến của 1 đứa trẻ đã tìm được nơi có thể dựa vào

* Người vợ của bạn Xô-cô-lốp đã khóc khi thấy Xô-cô-lốp nhận nuôi bé Va-ni-a là do:

- Thương Va-ni-a.

- Thương Xô-cô-lốp.

- Thán phục lòng tốt của Xô-cô-lốp.

- Thương cho hoàn cảnh của bản thân không có con.

Việc nhận nuôi bé Va-ni-a khiến cho Xô-cô-lốp vơi bớt sự cô đơn mà trái tim anh vẫn không thể trở lại được như xưa:

- Mỗi đêm anh đều mơ thấy người yêu đã khuất của mình.

- Thức giấc về ban đêm với đôi mắt ướt đẫm.

⇒ Nỗi đau, mất mát do chiến tranh gây ra không gì có thể bù đắp được, thời gian cũng không thể hàn gắn những tổn thương trong lòng anh

Chi tiết con bê chỉ với 1 cú va chạm nhẹ, do sự bốc đồng của một số phụ nữ và sự cứng rắn của quản đốc, Xô-cô-lốp đã bị tước bằng lái, mất việc, phải rời nhà bạn mình để tìm việc khác cho thấy: Mô tả trung thực về tác giả cuộc sống là phức tạp trong những năm sau chiến tranh, và Xô-cô-lốp là một người đàn ông bất hạnh.

3. Cảm nghĩ của Sô-lô-khốp về số phận con người

- Phần kết ngợi ca con người Nga, nhân cách Nga, sự kiên cường trong cuộc sống khó khăn thời hậu chiến. Từ đó, tác giả nhắc nhở mọi người phải quan tâm đến mọi người, đặc biệt là người lính trở về sau chiến tranh

- Ca ngợi trái tim nhân hậu của Xô-cô-lốp tỏa sáng trong một thế giới thời hậu chiến đầy hận thù và đau khổ.

- Tính cách Nga hài hòa ở 2 phẩm chất: sự cứng cỏi và mềm mại của tâm hồn, ý chí kiên cường và lòng nhân hậu

4. Nghệ thuật

- Cấu trúc theo cách truyện lồng trong truyện, có 2 nhân vật kể chuyện: Tôi 1 (Xô-cô-lốp) và Tôi 2 (nhà văn), mà chủ yếu là Tôi 1, Tôi 2 ở đoạn kết.

- Lối trữ tình ngoại đề ở cuối truyện

⇒ quan niệm nghệ thuật của tác giả ″Nghệ sĩ không thể lạnh lùng khi sáng tạo... Khi viết, máu nóng nhà văn phải sôi lên″.

III. Tổng kết

- Với bối cảnh lên án chiến tranh tàn khốc, tác phẩm thể hiện tiếng nói ủng hộ những rủi ro, mất mát to lớn của chiến tranh, đồng thời nâng cao phẩm chất tốt đẹp của con người Nga, sự kiên trung và lòng nhân ái.

- Sô-lô-khốp là một nhà văn đã dũng cảm khai thác sự thật.

IV. Luyện tập

Bài tập 1:

Điểm mới lạ của truyện trong miêu tả cuộc chiến tranh yêu nước vĩ đại của nhân dân Xô Viết:

- Tác giả thể hiện một cái nhìn mới và một cách miêu tả mới về cuộc sống hiện thực, cuộc sống vô cùng phức tạp trong thời chiến. Không lớn về khối lượng, tác phẩm khám phá chiều sâu của các chiến thắng vinh quang.

- Tác giả đã miêu tả cuộc chiến theo bộ mặt thật của nó: ″ đau khổ, chết chóc, máu me″ (Lép Tôn-xtôi). Nhân dân Liên Xô đã vượt qua muôn vàn khó khăn và 25 triệu người Liên Xô đã anh dũng hy sinh.

- Nhân vật chính là một người lính giản dị, đại diện cho người lính bình thường, những người mang toàn bộ gánh nặng chiến tranh trên vai. Xô-lô-khốp đã phải vượt qua nhiều khó khăn trong chiến tranh và trong thời bình. Anh ấy là anh hùng thầm lặng, một chiến binh cứng rắn với trái tim nhân đạo.

- Cảnh báo thời sự: ngăn chặn chiến tranh, bảo vệ hòa bình.

- Củng cố niềm tin của con người vào bản thân, vào tương lai, giúp họ sống đẹp hơn, trong sáng hơn, khát vọng phấn đấu vì lý tưởng nhân đạo và vì sự tiến bộ của con người.

- Học sinh tự do tưởng tượng các chi tiết miễn là hợp lý và phù hợp với bản chất tính cách của Xô-cô-lốp và mục đích sáng tác của nhà văn