Giáo án Ngữ văn 12: Tuyên Ngôn Độc Lập (Hồ Chí Minh) - Phần 1: Tác giả

Hoạt động 2: Hoạt động hình thành kiến thức mới

Tiểu sử:

+ GV: Yêu cầu HS đọc nhanh mục Tiểu sử trong sách giáo khoa

+ GV: Hãy trình bày ngắn gọn tiểu sử của Hồ Chí Minh?

PHẦN MỘT: TÁC GIẢ

I. Vài nét về tiểu sử:

- Xuất thân: HCM sinh ngày 19-5-1890, trong một gia đình nhà nho yêu nước.

- Quê quán: làng Kim Liên, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An

- Song thân:

+ Bố là cụ Nguyễn Sinh Sắc

+ Mẹ là cụ Hoàng Thị Loan

- Học vấn:

+ Thời trẻ: học chữ Hán

+ Học chữ Quốc ngữ và tiếng Pháp tại trường Quốc học Huế.

+ Có thời gian dạy học ở trường Dục Thanh - Phan Thiết

+ GV: Nêu những mốc thời gian hoạt động Cách mạng của Bác?

- Thời kì hoạt động cách mạng:

+ 1911: HCM ra đi tìm đường cứu nước

+ 1919: gửi ″ Bản yêu sách của nhân dân An Nam″ tới Hội nghị Véc-xây

+ 1920: Tham gia đại hội Tua, là một trong các thành viên sáng lập Đảng cộng sản Pháp

+ 1923 - 1941: Hoạt động ở Liên Xô, Thái Lan và Trung Quốc, tham gia sáng lập các tổ chức cách mạng:

- Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí hội - Năm 1925

- Chủ trì cuộc họp thống nhất các tổ chức cộng sản trong nước tại Hương Cảng - Đảng cộng sản Việt Nam.

+ 1941: Trở về Việt Nam lãnh đạo cách mạng

+ 1942 – 1943: HCM bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt và bị giam ở các nhà ngục Quảng Tây, Trung Quốc.

+ Sau khi ra tù: về Việt Nam và lãnh đạo cách mạng

+ 1946: HCM được bầu làm chủ tịch nước Việt Nam dân chủ cộng hòa

+ 2 – 9 – 1969: Qua đời

+ GV: Bổ sung: Năm 1990, kỉ niệm 100 năm ngày sinh của chủ tịch HCM, được UNESCO công nhận là ″ Anh hùng giải phóng dân tộc Việt Nam, nhà văn hóa″

Sự nghiệp chính của HCM là sự nghiệp cách mạng, nhưng người cũng để lại một sự nghiệp văn học to lớn.

HCM là một vị lãnh tụ vĩ đại, cũng là nhà văn, nhà thơ lớn với di sản văn học quý giá.

Hướng dẫn HS tìm hiểu sự nghiệp văn học của Hồ Chí Minh.

- Thao tác 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu quan điểm sáng tác của HCM

+ GV: Giải thích định nghĩa quan điểm sáng tác.

+ GV: Quan điểm sáng tác của HCM có những nội dung nào?

II. Sự nghiệp văn học:

1. Quan điểm sáng tác:

a. Văn học là một loại vũ khí lợi hại phụng vụ cho cách mạng, nhà văn là người chiến sĩ chiến đấu trên các mặt trận văn hoá tư tưởng:

- ″ Nay ở trong thơ nên có thép Nhà thơ cũng phải biết xung phong″ - Cảm tưởng đọc ″ Thiên gia thi″

- ″ Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy″. - Thư gửi các hoạ sĩ nhân dịp triển lãm hội hoạ 1951

+ GV: Vì sao Hồ Chí Minh lại đề cao tính chân thực và tính dân tộc của văn học?

+ GV: Người còn nhắc nhở giới văn nghệ sĩ điều gì để thể hiện được tính dân tộc trong tác phẩm văn chương?

b. Tính chân thật và tính dân tộc trong văn học:

- Tính chân thực: thể hiện cảm xúc và phản ánh hiện thực một cách chân thật thật nhất

+ HCM nhắc nhở: ″ chất mơ mộng nhiều quá, mà cái chất thật của sự sinh hoạt rất ít″

+ HCM căn dặn rằng: ″ miêu tả cho hay, cho chân thật, cho hùng hồn″, phải ″ giữ tình cảm chân thật″.

- Tính dân tộc:

+ HCM nhắc nhở giới văn học: phải gìn giữ sự trong sáng của tiếng Việt

+ HCM luôn đề cao sự sáng tạo của nhà văn: ″ chớ gò bó họ vào khuôn, làm mất vẻ sáng tạo″.

+ GV: 4 câu hỏi Hồ Chí Minh tự đặt ra khi cầm bút sáng tác văn học là gì?

c. Sáng tác hình thành từ mục đích, đối tượng tiếp nhận để quyết định nội dung và hình thức của tác phẩm:

Người luôn đặt 4 câu hỏi:

- ″ Viết cho ai? ″

- ″ Viết để làm gì? ″

- ″ Viết cái gì? ″

- ″ Viết thế nào? ″

HCM vận dụng phương châm đó theo những cách khác nhau nên Tác phẩm của Người có tư tưởng sâu sắc, nội dung thiết thực, hình thức sinh động, đa dạng.

+ GV: Những bài văn chính luận được Bác sáng tác nhằm mục đích gì?

2. Di sản văn học:

a. Văn chính luận:

- Cơ sở: Mong muốn giải phóng nhân dân khỏi ách nô lệ.

- Mục đích: Đấu tranh chính trị, tấn công trực diện kẻ thù, giác ngộ quần chúng và thể hiện những nhiệm vụ cách mạng của dân tộc qua những chặng đường lịch sử.

+ GV: Kể và phân tích một số tác phẩm văn chính luận tiêu biểu của Bác?

+ GV: Nội dung của những tác phẩm này nêu lên điều gì?

+ GV: Tp này lay động tình cảm người đọc nhờ vào cách viết như thế nào?

+ GV: Tác phẩm này có những giá trị gì?

+ GV: Những vtác phẩm này có ý nghĩa gì?

- Tác phẩm tiêu biểu:

+ ″ Bản án chế độ thực dân Pháp″ Năm 1925

Tố cáo đanh thép tội ác của thực dân Pháp. Làm lay động người đọc bằng những sự việc chân thật và nghệ thuật châm biếm, đả kích sắc sảo, trí tuệ.

+ ″ Tuyên ngôn độc lập″ Năm 1945

Một văn kiện có vai trò lịch sử trọng đại và là một áng văn chính luận mẫu mực.Thể hiện tình cảm cao đẹp của Bác với dân tộc, nhân dân và nhân loại

+ Các tác phẩm khác:

Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến Năm 1946

Không có gì quý hơn độc lập, tự do Năm 1966

Tác phẩm được viết trong những giờ phút thử thách đặc biệt của dân tộc, thể hiện tiếng lòng của non sông đất nước, văn phong hào sảng, tha thiết, làm rung lòng người.

+ GV: Các tác phẩm truyện và kí của Bác được viết nhằm mục đích gì? Nêu các tác phẩm truyện và kí tiêu biểu của Bác?

b. Truyện và kí:

- Mục đích:

+ Để vạch trần bộ mặt tàn ác, xảo trá, bịp bợm của chính quyền thực dân, lên án vua quan phong kiến ôm chân thực dân xâm lược,

+ Thể hiện lòng yêu nước nồng nàn và niềm tự hào dân tộc

- Tác phẩm tiêu biểu:

+ Pa-ri - năm 1922

+ Lời than vãn của bà Trưng Trắc - năm 1922

+ ″ Vi hành″ - Năm 1923

+ Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu - Năm 1925

+ Nhật kí chìm tàu - Năm 1931

+ Vừa đi đường vừa kể chuyện - Năm 1963

+ GV: Những tác phẩm này có những đặc điểm gì nổi bật?

- Đặc điểm:

Chất trí tuệ, tính hiện đại và ngòi bút châm biếm vừa sâu sắc, vừa đầy tính chiến đấu, vừa tươi tắn và hóm hỉnh.

+ GV: Tác phẩm được Bác viết trong thời gian nào, với mục đích gì?

+ GV: Tác phẩm đã viết lại những gì? Kể ví dụ một tác phẩm tiêu biểu của Bác?

+ GV: Qua một số bài thơ đã học, em hiểu được gì về HCM? Kể một số ví dụ tiêu biểu.

c. Thơ ca:

* Nhật kí trong tù:

- Mục đích:

Được viết trong thời gian bị cầm tù trong nhà giam Tưởng Giới Thạch từ mùa thu 1942 đến mùa thu năm 1943

- Nội dung:

+ Ghi lại chân thực, chi tiết những điều mắt thấy tai nghe trong nhà tù và trên đường đi đày

+ Bức tranh tự hoạ về con người tinh thần Hồ Chí Minh:

• Với nghị lực phi thường;

• Tâm hồn khao khát hướng về đất nước;

• Nhạy cảm trước vẻ đẹp của thiên nhiên, dễ xúc động trước nỗi đau của con người;

• Tinh tường phát hiện những mâu thuẫn của xã hội mục nát để gây cười đầy chất trí tuệ

+ GV: Qua nội dung trên và một số bài thơ đã được học, em có nhận xét gì về ý nghĩa của tập thơ?

Tập thơ có giá trị sâu sắc về tư tưởng, độc đáo, đa dạng về bút pháp, đúc kết giá trị và tư tưởng nghệ thuật thơ ca HCM

+ GV: Những tác phẩm này được Bác viết nhằm những mục đích gì? Kể tên một số tác phẩm tiêu biểu của Bác?

+ GV: Những tác phẩm này có đặc điểm gì nổi bật?

Chùm thơ sáng tác ở Việt Bắc (1941- 1945):

- Mục đích: Bộc lộ và thể hiện những tâm sự của vị lãnh tụ ưu nước ái dân

- Tác phẩm:

+ Thơ tuyên truyền: Công nhân, Dân cày, Ca binh lính, Ca sợi chỉ...

+ Thơ nghệ thuật: Tức cảnh Pắc Bó, Pắc Bó hùng vĩ, Đăng sơn, Nguyên tiêu...

- Đặc điểm nổi bật: Vừa cổ điển vừa hiện đại, bộ lộ được cốt cách và phong thái điềm tĩnh, ung dung tự tại

- Thao tác 3: Hướng dẫn HS tìm hiểu về phong cách nghệ thuật thơ văn của HCM

+ GV: Có thể nhận định chung như thế nào về phong cách nghệ thuật thơ văn của Bác?

3. Phong cách nghệ thuật:

* Nhận định chung:

- Độc đáo, đa dạng;

- Bắt nguồn từ:

+ Truyền thống gia đình, hoàn cảnh sống, quá trình hoạt động cách mạng của Người

+ Quan điểm sáng tác

+ GV: Những đặc điểm chủ yếu trong phong cách văn chính luận của HCM là gì?

*Văn chính luận:

- Ngắn gọn, với tư duy sắc sảo,

- Lập luận chặt chẽ, lí lẽ đanh thép, dẫn chứng thuyết phục,

- Giàu tính luận chiến và đa dạng về bút pháp.

+ GV: Truyện và kí thể hiện phong cách viết gì của Bác?

* Truyện và kí:

- Nét đẹp hiện đại,

- Mang tính chiến đấu mạnh mẽ

- Nghệ thuật trào phúng nhẹ nhàng nhưng sắc bén mà hóm hỉnh sâu cay.

+ GV: Các bài thơ nhằm mục đích tuyên truyền được HCM viết với lời lẽ như thế nào?

+ GV: Các bài thơ viết theo cảm hứng nghệ thuật thể hiện cách viết như thế nào của HCM?

*Thơ ca:

- Thơ tuyên truyền: Giản dị, mộc mạc, dễ nhớ, với màu sắc dân gian hiện đại.

- Thơ nghệ thuật: Mang nét đẹp hàm súc, hoà hợp độc đáo giữa bút pháp cổ điển và hiện đại, giữa chất ″ tình″ và chất ″ thép″.

Hướng dẫn học sinh tổng kết bài học

+ GV: Gọi 1 HS đọc phần kết luận

III. Tổng kết: