Giáo án Ngữ văn 12:Tự do (P.Ê-luy-a)

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

I. Tiểu dẫn

GV: Căn cứ vào tiểu, hãy khái quát các điểm cơ bản nhất về tác giả và tác phẩm?

GV: Đánh giá phần trả lời của học sinh, chú ý nội dung chính.

GV: Lưu ý học sinh: nguyên tác tác phẩm có 21 khổ (không tính dòng cuối cùng: Tự Do), không vần, không dấu chấm câu - trừ dòng cuối cùng. Bản dịch có 12 khổ

Học sinh (đã đọc tiểu dẫn ở nhà) trả lời

- Trình bày các nét chính về tác giả

- Trình bày hoàn cảnh sáng tác tác phẩm

1. Tác giả

- Pôn Ê-luy-a (1895-1952) là nhà thơ lớn ở Pháp.

- Ông tham gia vào phong trào siêu thực, trong Chiến tranh thế giới thứ hai, ông đoạn tuyệt với chủ nghĩa siêu thực và tham gia cùng nhân dân Pháp trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa phát xít

- Thơ của ông mang đậm chất trữ tình chính trị, mang hơi thở thời đại

2. Bài thơ ″ Tự do″

- Được sáng tác vào mùa hè 1941, trong khi Pháp đang bị phát xít Đức xâm lược, được in trong tập "Thơ ca và chân lý, 1942" (năm 1942)

- Bài thơ được xem là kiệt tác, là thánh ca của thơ ca kháng chiến Pháp

Tổ chức đọc văn bản

II. Đọc hiểu văn bản

GV: Hướng dẫn cách đọc: giọng tha thiết và cảm xúc; nhấn giọng tại câu kết của từng khổ

GV: Mời một học sinh để đọc bài thơ

Học sinh đọc

Thảo luận để làm rõ giá trị văn bản

GV: Tác phẩm điệp cấu trúc ″ Trên... trên... Tôi viết tên em″. ″ Em″ ở đây được hiểu như thế nào? Đó có phải là 1 bài thơ tình yêu không? Qua đó tổng quát chủ đề của bài thơ?

GV: Tổ chức những nhóm để trả lời câu hỏi đã được yêu cầu

GV: Đánh giá. Gợi ý học sinh phát biểu bổ sung (nếu cần). Kết luận các ND chính

GV: Hình tượng thơ giản dị, từ cuộc sống lại vẫn rất sâu xa

GV: hướng dẫn tổng kết lại kiến thức

* NHÓM 1 (Câu sách giáo khoa)

- Xác định từ TỰ DO - đề tài nhất quán và xuyên suốt cả bài thơ

* NHÓM 2 (Câu 2 sách giáo khoa): Phân tích câu kết mỗi khổ thơ, cách lặp từ (trên... trên) và nhạc điệu bài thơ

* NHÓM 3 (Câu 3 sách giáo khoa): Xác định từ ″ trên″ trong bài thơ tại trường hợp nào nói đến không gian, trường hợp nào nói đến thời gian. Trình bày ý nghĩa?

* NHÓM 1 (Câu 1 sách giáo khoa): Tác giả ghi tên em (Tự Do) lên đâu? Kể những hình tượng trong bài thơ

(Hữu hình: Viết trên trang vở, trên bàn học, trên cây xanh, trên đất cát, trên tuyết, trên gươm đao người lính, trên mũ áo các vua quan).

(Vô hình: Viết trên thời thơ ấu âm vang, viết trên những mảnh đời trong xanh, trên ao mặt trời ẩm mốc, viết trên hồ vầng trăng lung linh... )
* NHÓM 4 (Câu 4 sách giáo khoa): ″ Tôi″ có thể là nhà thơ và cũng có thể là người đọc; ″viết″ cũng có thể là ″ ghi, chép″ hay ″ hành động″. Qua đó hãy suy luận để nêu được tính chất thánh ca của tác phẩm này trong cuộc kháng chiến chống phát xít Đức?

1. Đề tài bài thơ

- Em = "Tự do" ("Tự do" nhân hóa thành "em"- cách viết tha thiết, gần gũi lại cũng rất thiêng liêng và cũng rất sâu xa)

Đề tài: Niềm khao khát được tự do cháy bỏng của nhà thơ (và của cả dân tộc Pháp) lúc đất nước bị xâm lăng.

2. Những nét nổi bật về ND và nghệ thuật

a. Kết cấu bài thơ

- Lặp cấu trúc, cú pháp với tần số cao

- Điệp từ ″ trên″ theo kiểu "xoáy tròn"

- Cấu trúc vòng tròn ″ Tự Do″

=> Hiệu quả: Mạch cảm xúc hướng tới tự do tuôn trào, triền miên, mạnh mẽ của những nô lệ rên xiết dưới ách phát xít.

b. Không gian, thời gian biểu hiện Tự Do và cách thức liên tưởng

- Từ ″ trên″ biểu hiện cả không gian và thời gian:

+ Nói đến địa điểm - không gian (tôi viết Tự Do ở đâu, vào đâu)

• Địa điểm cụ thể (khổ 1,2) hay trên các điạ điểm khác thường hơn (hiện vật, sách sử- khổ 3).

=> Tình cảm gắn bó, khao khát tự do của nhà thơ và cũng là của mọi người.

• Địa điểm trừu tượng, mơ hồ, mang tính chất vô hình (khổ 4,5,6).

=> Cảm xúc bức bách, khát vọng khôn cùng đối với tự do.
+ Chỉ thời gian (tôi viết Tự Do khi nào) => Cảm tình thiết tha vươn tới tự do

- Phương thức liên tưởng: ngẫu hứng (Tự Do được viết mọi lúc và mọi nơi)

* Khoa khát Tự Do lan tỏa khắp không gian, xuyên suốt thời gian, xuất hiện trong cuộc đời mỗi con người.

c. Đại từ nhân xưng "tôi":

- ″ tôi″: Đa chủ thể (tác giả, độc giả)

⇒ Đáp ứng được khao khát của tất cả mọi người. Trở thành thánh ca của cuộc chiến chống phát-xít.

- Động từ ″viết″ (11khổ)

=> ″gọi″ (khổ cuối): tính chất phát triển của hoạt động, hành động của mỗi con người để hướng đến tự do

III. Kết luận:

Tình yêu tự do tha thiết trào dâng trong lòng tác giả đã cộng hưởng trong lòng cả dân tộc, khát vọng tự do đã biến thành khát vọng hành động để giành tự do cho muôn người